Trong cuộc sống, chúng ta gặp rất nhiều thông tin về các sự vật, hiện tượng xung quanh. Những thông tin đó được gọi là dữ liệu. Dữ liệu có thể ở nhiều dạng khác nhau:
Số: chiều cao, cân nặng, điểm số,...
Văn bản: tên, địa chỉ, ý kiến,...
Hình ảnh: ảnh chụp, video,...
Để tìm hiểu về một vấn đề nào đó, ta cần thu thập các dữ liệu liên quan. Sau đó, ta phân loại các dữ liệu này để dễ dàng quản lý, phân tích và sử dụng.
Ví dụ: Để tìm hiểu về tình hình học tập của lớp 8A, giáo viên cần thu thập dữ liệu về điểm số các môn học, xếp loại học lực, hạnh kiểm của từng học sinh. Sau đó, giáo viên có thể phân loại học sinh theo học lực (giỏi, khá, trung bình), theo hạnh kiểm (tốt, khá, trung bình).
2. Các phương pháp thu thập dữ liệu
Quan sát: Trực tiếp quan sát sự vật, hiện tượng. Ví dụ: đếm số học sinh đi học muộn.
Làm thí nghiệm: Tiến hành thí nghiệm để thu thập số liệu. Ví dụ: đo thời gian hoàn thành một bài tập của các học sinh.
Lập phiếu hỏi: Sử dụng phiếu hỏi để thu thập thông tin từ nhiều người. Ví dụ: khảo sát ý kiến học sinh về việc học trực tuyến.
Phỏng vấn: Trực tiếp trao đổi với đối tượng để thu thập thông tin. Ví dụ: phỏng vấn học sinh về phương pháp học tập hiệu quả.
Tra cứu: Tìm kiếm thông tin từ sách, báo, internet,...
3. Phân loại dữ liệu
3.1. Dữ liệu định tính và dữ liệu định lượng
Dữ liệu định tính: Mô tả đặc điểm, tính chất của đối tượng, không ở dạng số. Ví dụ: màu sắc yêu thích, môn học yêu thích, sở thích,...
Dữ liệu định lượng: Biểu diễn bằng số, thể hiện số lượng, kích thước. Ví dụ: chiều cao, cân nặng, điểm số, số học sinh,...
3.2. Dữ liệu rời rạc và dữ liệu liên tục
Dữ liệu rời rạc: Chỉ nhận một số giá trị hữu hạn hoặc đếm được. Ví dụ: số anh chị em trong gia đình, số lượng học sinh trong lớp.
Dữ liệu liên tục: Có thể nhận bất kỳ giá trị nào trong một khoảng cho trước. Ví dụ: chiều cao, cân nặng.
4. Mở rộng
Biểu đồ: Là cách trình bày dữ liệu trực quan, giúp dễ dàng nhận biết xu hướng, so sánh,... Các loại biểu đồ thường dùng: biểu đồ cột, biểu đồ tròn, biểu đồ đường gấp khúc,...
Bảng: Dùng để trình bày dữ liệu một cách có hệ thống, gồm các hàng và cột.
Các đại lượng thống kê: Từ dữ liệu thu thập được, ta có thể tính toán các đại lượng thống kê như: số trung bình, trung vị, mốt,... để phân tích dữ liệu.
II. Bài tập vận dụng
1. Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Số lượng học sinh trong một lớp học là loại dữ liệu nào? a) Dữ liệu định tính b) Dữ liệu định lượng, rời rạc c) Dữ liệu định lượng, liên tục
Câu 2: Môn học yêu thích của học sinh là loại dữ liệu nào? a) Dữ liệu định tính b) Dữ liệu định lượng, rời rạc c) Dữ liệu định lượng, liên tục
Câu 3: Phương pháp nào sau đây không phải là phương pháp thu thập dữ liệu? a) Quan sát b) Phân loại c) Lập phiếu hỏi d) Tra cứu
Câu 4: Điểm kiểm tra Toán của học sinh là loại dữ liệu nào? a) Dữ liệu định tính b) Dữ liệu định lượng, rời rạc c) Dữ liệu định lượng, liên tục
Câu 5: Chiều cao của học sinh là loại dữ liệu nào? a) Dữ liệu định tính b) Dữ liệu định lượng, rời rạc c) Dữ liệu định lượng, liên tục
2. Bài tập tự luận
Bài 1: Hãy nêu 3 ví dụ về dữ liệu định tính và 3 ví dụ về dữ liệu định lượng mà em gặp trong cuộc sống hàng ngày.
Bài 2: Để tìm hiểu về thói quen đọc sách của học sinh trong trường, em sẽ sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu nào? Vì sao?
Bài 3: Một lớp học có 40 học sinh. Giáo viên muốn thu thập dữ liệu về số giờ mỗi học sinh dành cho việc học tập ở nhà mỗi ngày. a) Hãy cho biết dữ liệu thu thập được thuộc loại nào? b) Nêu một phương pháp thu thập dữ liệu phù hợp.
Bài 4: Kết quả khảo sát về màu sắc yêu thích của 30 học sinh lớp 8A như sau: * Đỏ: 10 học sinh * Xanh: 8 học sinh * Vàng: 5 học sinh * Tím: 7 học sinh a) Hãy phân loại dữ liệu thu thập được. b) Nêu một cách trình bày dữ liệu thu thập được cho dễ hiểu.
Bài 5 (Nâng cao): Em hãy tìm hiểu về tình hình sử dụng mạng xã hội của các bạn học sinh trong lớp em. a) Xác định mục tiêu thu thập dữ liệu. b) Lựa chọn phương pháp thu thập dữ liệu phù hợp. c) Phân loại dữ liệu thu thập được. d) Trình bày dữ liệu bằng bảng hoặc biểu đồ. e) Rút ra một số nhận xét từ dữ liệu đã thu thập và phân loại.
Tìm kiếm các tài liệu bổ trợ tại trang chủ để ôn luyện và nâng cao kiến thức hoặc lựa chọn trực tiếp tại đây
