Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? | Ngữ văn 12 (Kết nối tri thức)

Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? | Ngữ văn 12 (Kết nối tri thức)

A. Giới thiệu chung

• Tác giả: Hoàng Phủ Ngọc Tường (1937) là nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử nổi tiếng. Ông có lối viết tài hoa, uyên bác, giàu chất thơ và triết lý, thể hiện tình yêu tha thiết với thiên nhiên, đất nước và con người Việt Nam, đặc biệt là xứ Huế.
• Tác phẩm: "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" được viết năm 1981, in trong tập "Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu" (1986). Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của Hoàng Phủ Ngọc Tường, là "khúc tình ca" dành cho sông Hương và xứ Huế.
• Thể loại: Tùy bút.
• Phong cách ngôn ngữ: Nghệ thuật, trữ tình, giàu chất thơ, kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và suy tư.
• Giá trị nội dung:
  • Khắc họa vẻ đẹp đa dạng, huyền ảo của sông Hương, dòng sông gắn liền với lịch sử, văn hóa và tâm hồn của người dân xứ Huế.
  • Thể hiện tình yêu tha thiết, sâu nặng của tác giả với sông Hương và xứ Huế.
• Giá trị nghệ thuật:
  • Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu nhạc tính.
  • Bút pháp tài hoa, uyên bác.
  • Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,...

B. Phân tích chi tiết

1. Sông Hương - dòng sông của lịch sử và văn hóa

• Dòng sông gắn với lịch sử:

  • Sông Hương chứng kiến những thăng trầm của lịch sử dân tộc, từ thời khai thiên lập địa đến những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm.
  • Tác giả nhân hóa sông Hương, gắn nó với những nhân vật lịch sử: "như một người con gái dịu dàng của cố đô", "người mẹ truyền thuyết của thành phố", "dòng sông biết nói tiếng người",...

• Dòng sông của văn hóa:

  • Sông Hương là nguồn cảm hứng vô tận cho văn học nghệ thuật: "Sông Hương là một tác phẩm hữu hình và vô hình kỳ diệu của cố đô, là một biểu tượng của văn hóa Huế".
  • Nó gắn liền với âm nhạc Huế, với những câu hò, điệu lý, với kiến trúc cố đô,...

2. Vẻ đẹp đa dạng của sông Hương

• Vẻ đẹp trữ tình, duyên dáng:

  • Sông Hương như một "người con gái dịu dàng của cố đô", "có tính cách của một cô gái di gan, vừa e ấp dịu dàng trong xanh biếc của lúa non và cỏ mềm, vừa quyến rũ say đắm trong sắc đỏ của hoa đào mùa xuân".

• Vẻ đẹp mạnh mẽ, hoang dại:

  • Khi chảy qua thung lũng Hương Trà, sông Hương trở nên "mạnh mẽ và hoang dại", "như một người con trai phóng khoáng và hùng dữ".

• Vẻ đẹp huyền ảo, kỳ bí:

  • Vẻ đẹp của sông Hương còn được thể hiện qua những truyền thuyết, câu chuyện cổ tích, làm cho nó trở nên huyền ảo, kỳ bí.

3. Tình yêu sông Hương của tác giả

• Tình yêu tha thiết, sâu nặng:

  • Hoàng Phủ Ngọc Tường yêu sông Hương như yêu người thân, như yêu chính quê hương xứ sở của mình.
  • Ông trân trọng và tự hào về vẻ đẹp của sông Hương.

• Tình yêu được thể hiện qua cách miêu tả:

  • Tác giả sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu cảm xúc để khắc họa vẻ đẹp của sông Hương.
  • Ông luôn tìm tòi, khám phá những góc nhìn mới mẻ về dòng sông.

C. Mở rộng

• Giá trị nhân văn: Tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" không chỉ là một bài tùy bút về thiên nhiên, mà còn là một tác phẩm về con người, về tình yêu quê hương, đất nước.
• Sức sống bền bỉ: Tác phẩm đã trở thành một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam hiện đại, vẫn giữ nguyên sức hấp dẫn với người đọc qua nhiều thế hệ.

D. Tổng kết

"Ai đã đặt tên cho dòng sông?" là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện tình yêu tha thiết của Hoàng Phủ Ngọc Tường với sông Hương và xứ Huế. Tác phẩm gây ấn tượng mạnh với người đọc bởi vẻ đẹp đa dạng, huyền ảo của sông Hương và bởi phong cách nghệ thuật tài hoa, uyên bác của tác giả.

E. Luyện tập

1. Phân tích vẻ đẹp của sông Hương qua tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?".
2. Anh/chị hiểu như thế nào về tình yêu sông Hương của tác giả?
3. Nêu những nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường qua tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?".