Cơ chế thị trường là hệ thống các quan hệ kinh tế có tính tự điều chỉnh, hoạt động dựa trên các quy luật kinh tế như:
Quy luật cung cầu: Quyết định giá cả và số lượng hàng hóa, dịch vụ.
Quy luật cạnh tranh: Thúc đẩy hiệu quả sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Quy luật giá cả và lợi nhuận: Hướng dẫn hoạt động sản xuất và tiêu dùng.
Cơ chế thị trường được ví như "bàn tay vô hình," điều tiết các hoạt động kinh tế và phân bổ nguồn lực một cách tự nhiên.
b) Ưu điểm của cơ chế thị trường
Kích thích sáng tạo: Cơ chế thị trường thúc đẩy tính năng động, sáng tạo của các chủ thể kinh tế, từ đó phát triển lực lượng sản xuất và tăng trưởng kinh tế.
Phân bổ nguồn lực hiệu quả: Nguồn lực kinh tế được phân bổ hợp lý, đáp ứng tốt hơn nhu cầu và lợi ích của các chủ thể kinh tế.
Thỏa mãn nhu cầu xã hội: Sự cạnh tranh và cải tiến trong sản xuất giúp đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của con người, thúc đẩy tiến bộ và văn minh xã hội.
c) Nhược điểm của cơ chế thị trường
Rủi ro kinh tế: Cơ chế thị trường có thể tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng kinh tế, suy thoái và bất ổn tài chính.
Cạnh tranh không lành mạnh: Xuất hiện các thủ đoạn cạnh tranh không công bằng, gây thiệt hại cho người sản xuất và tiêu dùng.
Phân hóa xã hội: Không tự khắc phục được sự phân hóa giàu nghèo, dẫn đến bất bình đẳng xã hội.
=> Giải pháp: Nhà nước cần can thiệp và tăng cường quản lý vĩ mô, thông qua việc xây dựng các chính sách kinh tế, pháp luật và định hướng phát triển để hạn chế nhược điểm của cơ chế thị trường.
2. Giá cả thị trường
a) Khái niệm giá cả thị trường
Giá cả hàng hóa: Là số tiền mà người tiêu dùng phải trả để mua một hàng hóa hoặc dịch vụ, đủ để bù đắp các chi phí sản xuất và lưu thông của hàng hóa đó.
Giá cả thị trường: Là giá bán thực tế của hàng hóa trên thị trường, được hình thành thông qua sự thỏa thuận giữa người mua và người bán, chịu ảnh hưởng của cung - cầu.
b) Chức năng của giá cả thị trường
Cung cấp thông tin: Giá cả phản ánh tình hình cung - cầu, giúp các chủ thể kinh tế đưa ra quyết định như:
Mở rộng hoặc thu hẹp sản xuất.
Tăng hoặc giảm tiêu dùng.
Phân bổ nguồn lực: Giá cả góp phần điều tiết quy mô sản xuất, đảm bảo cân đối cung - cầu, đồng thời phân bổ nguồn lực kinh tế hợp lý giữa các ngành.
Công cụ quản lý kinh tế: Giá cả là một công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện quản lý, kích thích sản xuất, điều tiết nền kinh tế và đảm bảo ổn định thị trường.
