Bài 3: Thị trường
1. Khái niệm thị trường
a. Theo nghĩa hẹp:
Thị trường là nơi diễn ra hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa, dịch vụ giữa các chủ thể kinh tế.
b. Theo nghĩa rộng:
Thị trường là lĩnh vực trao đổi, mua bán mà trong đó các chủ thể kinh tế tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng hàng hóa, dịch vụ.
c. Các yếu tố cấu thành thị trường:
Người mua - người bán: Chủ thể tham gia trực tiếp vào quá trình trao đổi hàng hóa, dịch vụ.
Hàng hóa - tiền tệ: Là đối tượng trao đổi trong thị trường, đảm bảo giá trị được lưu thông.
Quan hệ mua - bán: Quan hệ kinh tế giữa người bán và người mua dựa trên lợi ích đôi bên.
Giá cả - giá trị: Giá cả là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hóa, do cung - cầu quyết định.
Cung - cầu hàng hóa:
Cung: Số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người bán sẵn sàng cung cấp.
Cầu: Số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người mua cần và có khả năng mua.
2. Các loại thị trường
a. Theo đối tượng giao dịch:
Thị trường được phân loại theo hàng hóa và dịch vụ giao dịch, như:
Thị trường hàng hóa: Lúa gạo, dầu mỏ, thực phẩm, đồ dùng cá nhân,...
Thị trường dịch vụ: Giáo dục, y tế, vận tải, du lịch,...
b. Theo vai trò của đối tượng mua - bán:
Thị trường tư liệu sản xuất: Máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu sản xuất.
Thị trường tư liệu tiêu dùng: Các sản phẩm phục vụ đời sống, sinh hoạt cá nhân.
Thị trường lao động: Mua bán sức lao động.
Thị trường khoa học - công nghệ: Sáng chế, phát minh, công nghệ tiên tiến.
c. Theo phạm vi mua - bán:
Thị trường trong nước: Hoạt động mua bán diễn ra trong phạm vi lãnh thổ quốc gia.
Thị trường quốc tế: Hoạt động mua bán vượt ra ngoài biên giới quốc gia.
d. Theo tính chất và cơ chế vận hành:
Thị trường cạnh tranh hoàn hảo: Số lượng người mua và người bán rất lớn, giá cả được quyết định hoàn toàn bởi cung - cầu.
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo: Có sự kiểm soát của một hoặc một số ít người bán lớn, ví dụ: thị trường độc quyền.
3. Các chức năng cơ bản của thị trường
a. Chức năng thừa nhận:
Thị trường xác nhận **giá trị** và công dụng xã hội của hàng hóa, dịch vụ và lao động đã bỏ ra để sản xuất ra chúng.
Điều này thể hiện qua việc hàng hóa có bán được hay không và được bán với mức giá nào.
b. Chức năng thông tin:
Thị trường cung cấp thông tin quan trọng cho các chủ thể kinh tế (người sản xuất và người tiêu dùng), như:
Nhu cầu xã hội về số lượng, chất lượng, chủng loại hàng hóa.
Tình hình cung - cầu và biến động giá cả.
Cơ cấu các loại hàng hóa trên thị trường.
Nhờ những thông tin này, các chủ thể kinh tế có thể đưa ra quyết định phù hợp.
c. Chức năng điều tiết, kích thích:
Trên cơ sở thông tin từ thị trường, người sản xuất và người tiêu dùng điều chỉnh hành vi kinh tế của mình:
Người sản xuất tăng hoặc giảm sản lượng, cải thiện chất lượng sản phẩm theo nhu cầu thị trường.
Người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm phù hợp với thu nhập và nhu cầu.
Nhờ đó, thị trường thúc đẩy sản xuất phát triển, kích thích tiêu dùng hoặc hạn chế những mặt hàng, dịch vụ không phù hợp.
Tài liệu tham khảo giáo dục kinh tế & pháp luật 10
