BÀI 22: TRÀO LƯU CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
1. NGUYÊN NHÂN CÁC QUAN LẠI, SĨ PHU YÊU NƯỚC ĐƯA RA ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH.
CH: Vì sao các quan lại, sĩ phu yêu nước đưa ra những đề nghị cải cách?
Lời giải chi tiết:
Nguyên nhân: Vào nửa sau thế kỷ XIX, triều Nguyễn rơi vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Đất nước suy yếu, đặc biệt dưới áp lực xâm lược của thực dân Pháp. Chính quyền nhà Nguyễn bảo thủ, “đóng cửa” với những tiến bộ khoa học kỹ thuật và văn minh thế giới đương thời. Sự suy yếu của bộ máy triều đình cùng với các vấn đề xã hội như tình trạng nghèo đói, sự lạc hậu trong sản xuất và quốc phòng yếu kém đã khiến nhiều quan lại, sĩ phu yêu nước nhận thức được những tiêu cực này.
Hành động: Một số quan lại và sĩ phu thức thời, với kinh nghiệm và kiến thức về tình hình trong nước cũng như sự phát triển của các quốc gia phương Tây, đã mạnh dạn đưa ra các đề nghị cải cách. Họ gửi các bản điều trần lên triều đình Huế với hy vọng thúc đẩy đất nước phát triển, đổi mới và thoát khỏi tình trạng trì trệ.
2. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM VÀO NỬA SAU THẾ KỈ XIX.
CH: Khai thác sơ đồ 22.2, theo em, các nhà cải cách quan tâm đến những vấn đề nào nhất? Trong bối cảnh đất nước vào cuối thế kỉ XIX, em có đồng ý với những đề xuất đó không? Tại sao?
Lời giải chi tiết:
Vấn đề các nhà cải cách quan tâm: Các đề nghị cải cách của các sĩ phu yêu nước trong nửa sau thế kỷ XIX chủ yếu tập trung vào:
Mở cửa, giao thương với nước ngoài: Để tiếp thu khoa học kỹ thuật, phát triển kinh tế và tăng cường sức mạnh quốc phòng.
Phát triển nông nghiệp: Đề nghị khai hoang đất hoang, cải thiện sản xuất nông nghiệp, mở rộng giao thương với các quốc gia khác.
Đầu tư vào quân sự: Để bảo vệ đất nước khỏi sự xâm lược của thực dân và các thế lực bên ngoài.
Bồi dưỡng nhân tài: Đưa ra các biện pháp để phát triển nền giáo dục, chiêu mộ nhân tài, xây dựng đội ngũ quan lại và quân đội mạnh mẽ.
Đồng ý với các đề xuất: Trong bối cảnh đất nước vào cuối thế kỷ XIX, những đề xuất này là rất cần thiết. Việc mở cửa giao thương, tiếp thu tiến bộ khoa học, phát triển nông nghiệp, xây dựng quân đội mạnh và bồi dưỡng nhân tài sẽ là những yếu tố cơ bản giúp đưa đất nước thoát khỏi sự trì trệ, phát triển kinh tế và củng cố quốc phòng. Những đề xuất này sẽ góp phần làm giảm thiểu tình trạng lạc hậu, khủng hoảng và sự xâm lược của thực dân.
Họ tên
Thành phần xã hội
Nội dung đề nghị cải cách
Nguyễn Trường Tộ
Danh sĩ, kiến trúc sư
Đề nghị chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển công thương nghiệp, tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục.
Trần Đình Túc – Nguyễn Huy Tế – Đinh Văn Điền
Quan lại, danh sĩ
Đề nghị triều đình mộ dân khai khẩn đất hoang; mở các cơ sở buôn bán ở cửa biển Trà Lí, khai mỏ, đóng tàu, chấn chỉnh quốc phòng.
Phạm Phú Thứ
Quan triều Nguyễn, nhà thơ
Đề nghị chấn chỉnh võ bị, hậu dưỡng quan binh, mở cửa thông thương, đặt lãnh sự tại Hương Cảng để giao thiệp với nước ngoài.
Nguyễn Lộ Trạch
Nhà văn
Đề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.
LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG
CH1: Hoàn thành bảng thống kê các nhà cải cách ở Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX theo mẫu dưới đây:
CH2: Trào lưu cải cách ở Việt Nam cuối thế kỷ XIX để lại những bài học gì cho chúng ta ngày nay?
Lời giải chi tiết:
Trào lưu cải cách ở Việt Nam cuối thế kỷ XIX để lại nhiều bài học quý giá cho chúng ta ngày nay:
Mở cửa giao lưu quốc tế: Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, Việt Nam cần tiếp tục mở cửa giao thương, học hỏi từ các nền văn minh tiên tiến và tiếp thu những tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bồi dưỡng nhân tài: Một trong những điểm quan trọng là đầu tư vào giáo dục và bồi dưỡng nhân tài để phát triển đất nước bền vững. Đặc biệt, cần chú trọng đào tạo nhân lực chất lượng cao, khuyến khích sáng tạo và ứng dụng công nghệ mới.
Phát triển toàn diện: Cải cách không chỉ dừng lại ở việc mở cửa, mà còn phải đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như nông nghiệp, công nghiệp, quân sự để bảo vệ và phát triển đất nước.
Khuyến khích tư duy đổi mới: Tư tưởng cải cách của các sĩ phu yêu nước thời kỳ này cho thấy sự quyết tâm đổi mới và khám phá những con đường phát triển mới. Đây là bài học quan trọng cho việc xây dựng một quốc gia mạnh mẽ và độc lập trong thế kỷ XXI.
