BÀI 21: PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
1. PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG (1885 - 1896).
CH1: Quan sát lược đồ 21.1 (SGK trang 85), dựa vào thông tin trong bài học, em hãy nêu tên và vị trí diễn ra một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu. Điểm chung của các cuộc khởi nghĩa này là gì?
Lời giải chi tiết:
Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần Vương:
Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883): Diễn ra tại Bãi Sậy, Khoái Châu (nay thuộc tỉnh Hưng Yên).
Khởi nghĩa Ba Đình (1886): Diễn ra tại các địa phương Thượng Thọ, Mậu Thịnh, Mỹ Khê (nay thuộc xã Ba Đình, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa).
Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1888): Diễn ra ở các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình.
Điểm chung của các cuộc khởi nghĩa:
Phạm vi hoạt động: Các cuộc khởi nghĩa này diễn ra rộng khắp trên miền Bắc và miền Trung, sau đó lan rộng về vùng trung du, miền núi.
Lãnh đạo: Được dẫn dắt bởi các văn thân sĩ phu yêu nước, những người có lòng yêu nước, căm ghét thực dân.
Mục tiêu: Nhắm đến đánh đuổi Pháp, giành lại độc lập dân tộc, bảo vệ chủ quyền đất nước, đồng thời khôi phục chế độ phong kiến.
Lực lượng tham gia: Phần lớn là nông dân, cùng với sự tham gia của các tộc người thiểu số và văn thân sĩ phu.
Hình thức đấu tranh: Chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang.
CH2: Tại sao gọi là "Phong trào Cần Vương"?
Lời giải chi tiết:
Phong trào Cần Vương được hiểu là một phong trào nhằm phò vua giúp nước. Tên gọi "Cần Vương" xuất phát từ chiếu Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động vào năm 1885, kêu gọi toàn dân đứng lên chống thực dân Pháp. Phong trào này thực chất là một tập hợp các cuộc khởi nghĩa vũ trang diễn ra trên toàn quốc từ 1885 đến 1896. Mục tiêu chính của phong trào là giải phóng đất nước khỏi ách xâm lược và bảo vệ nền độc lập cho dân tộc Việt Nam.
2. KHỞI NGHĨA YÊN THẾ (1884 - 1913).
CH: Em hãy xây dựng một trục thời gian từ năm 1884 đến năm 1913 thể hiện những diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Yên Thế.
Lời giải chi tiết:
Trục thời gian Khởi nghĩa Yên Thế (1884 - 1913):
1884: Bắt đầu với cuộc khởi nghĩa Yên Thế do Đề Thám (Hoàng Hoa Thám) lãnh đạo.
1885-1887: Các cuộc tấn công và phục kích vào các đồn lũy, huyện lỵ, tiêu biểu là trận đánh đồn Dương Liễu và trận đánh ở la Sơn.
1893-1895: Phong trào kháng chiến tiếp tục phát triển, lực lượng nghĩa quân đã tổ chức nhiều trận đánh lớn, chống lại sự xâm lược của Pháp.
1913: Cuộc khởi nghĩa Yên Thế kết thúc, dù không thành công, nhưng đã để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lịch sử kháng chiến của nhân dân Việt Nam.
LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG
CH1: Khởi nghĩa Yên Thế có đặc điểm gì khác so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần vương?
Lời giải chi tiết:
Khởi nghĩa Yên Thế có những điểm khác biệt quan trọng so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương:
Lãnh đạo: Trong khi các cuộc khởi nghĩa Cần Vương chủ yếu do các văn thân sĩ phu lãnh đạo, khởi nghĩa Yên Thế lại được lãnh đạo bởi Đề Thám - một người xuất thân từ nông dân và có sự tham gia của các tầng lớp xã hội khác.
Tính chất: Khởi nghĩa Yên Thế mang tính nông dân và tự phát hơn, trong khi phong trào Cần Vương có sự tổ chức, kêu gọi chính thức từ triều đình.
Địa bàn hoạt động: Khởi nghĩa Yên Thế diễn ra chủ yếu ở Yên Thế, vùng núi của Bắc Giang, trong khi phong trào Cần Vương là khởi nghĩa vũ trang rộng khắp các vùng miền trên cả nước.
CH2: Em hãy tìm hiểu thêm về các cuộc đấu tranh chống Pháp những năm cuối thế kỷ XIX theo những gợi ý sau: Tên cuộc khởi nghĩa, thời gian, người lãnh đạo, lực lượng tham gia, địa bàn hoạt động, những trận đánh tiêu biểu.
Lời giải chi tiết:
Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896):
Thời gian: 1885 - 1896.
Lãnh đạo: Phan Đình Phùng, Cao Thắng.
Lực lượng tham gia: Trí thức, nhân dân lao động nghèo.
Địa bàn hoạt động: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình.
Trận đánh tiêu biểu: Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen do Đề Niên chỉ huy.
Khởi nghĩa Yên Thế (1884 - 1913):
Thời gian: 1884 - 1913.
Lãnh đạo: Đề Thám.
Lực lượng tham gia: Nông dân.
Địa bàn hoạt động: Yên Thế (phía tây bắc tỉnh Bắc Giang) và một số tỉnh Bắc Kỳ.
Trận đánh tiêu biểu: Trận tấn công đồn Dương Liễu, Trận tấn công huyện lỵ Hương Sơn, Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn.
PHẦN II: CÂU HỎI ÔN TẬP
1. PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG (1885 - 1896).
CH1: Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần vương:
Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883), Khoái Châu (nay thuộc Hưng Yên).
Khởi nghĩa Ba Đình (1886), Ba Đình, Nga Sơn, Thanh Hóa.
Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1888), Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
Điểm chung của các cuộc khởi nghĩa:
Diễn ra rộng khắp trên miền Bắc, miền Trung và các vùng miền núi.
Lãnh đạo: Các văn thân sĩ phu yêu nước.
Mục tiêu: Đánh đuổi Pháp, giành lại độc lập dân tộc, bảo vệ chủ quyền đất nước, khôi phục chế độ phong kiến.
Lực lượng tham gia: Nông dân, văn thân sĩ phu, các tộc người thiểu số.
Hình thức đấu tranh: Chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang.
