1. NGUYÊN NHÂN BÙNG NỔ CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT.
CH1: Dựa vào lược đồ 12.1, sơ đồ 12.2 (SGK trang 54, 55) và thông tin trong bài, em hãy trình bày nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp dẫn tới Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Lời giải chi tiết:
Nguyên nhân sâu xa:
Sự phát triển không đều về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản: Vào cuối thế kỉ XIX và đầu thế kỉ XX, các nước đế quốc phát triển không đồng đều về mặt kinh tế, xã hội và quân sự. Các quốc gia như Anh, Pháp, Đức, và Mĩ có sự chênh lệch rõ rệt trong sự phát triển công nghiệp và quân sự. Sự cạnh tranh giữa các đế quốc này về thị trường, nguồn tài nguyên và các khu vực thuộc địa đã dẫn đến sự căng thẳng lớn.
Mâu thuẫn giữa các đế quốc về vấn đề thuộc địa: Các quốc gia đế quốc ngày càng đối đầu nhau trong việc tranh giành thuộc địa, đặc biệt là ở châu Phi và châu Á. Các cuộc đụng độ về thuộc địa, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia đế quốc đang gia tăng sức mạnh và tìm kiếm những vùng đất mới để khai thác tài nguyên, đã tạo ra các mâu thuẫn không thể hòa giải.
Hình thành hai khối quân sự đối lập: Các nước đế quốc bắt đầu thành lập các liên minh quân sự để củng cố quyền lợi của mình. Liên minh quân sự này chia thành hai khối lớn đối lập. Một bên là khối Liên minh gồm Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a và bên kia là khối Hiệp ước gồm Anh, Pháp, Nga. Sự hình thành này làm gia tăng tình trạng căng thẳng, sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh thế giới.
Kết luận về nguyên nhân sâu xa: Chính những yếu tố này đã tạo nên một tình trạng căng thẳng chính trị, quân sự và kinh tế giữa các quốc gia đế quốc, làm cho chiến tranh trở thành điều không thể tránh khỏi.
Nguyên nhân trực tiếp:
Vào ngày 28-6-1914, Thái tử Áo - Hung là Ferdinand bị ám sát bởi một người Xéc-bi trong chuyến thăm tới Sarajevo (Bosnia). Sự kiện này đã châm ngòi cho một loạt các sự kiện chính trị, mà nổi bật nhất là sự phản ứng mạnh mẽ của Áo-Hung đối với Serbia, quốc gia bị nghi ngờ là đứng sau vụ ám sát. Nhân cơ hội này, Đức và Áo - Hung quyết định tuyên chiến và mở rộng cuộc xung đột.
Chiến tranh bùng nổ và lan rộng: Sau khi Áo - Hung tuyên chiến với Serbia, các quốc gia khác trong hai khối quân sự đối lập bắt đầu tham gia vào cuộc chiến, làm cho chiến tranh lan rộng ra khắp châu Âu và cuối cùng trở thành Chiến tranh thế giới thứ nhất.
2. HẬU QUẢ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT ĐỐI VỚI LỊCH SỬ NHÂN LOẠI.
CH: Dựa vào tư liệu 12.3, bảng 12.4 (SGK trang 56) và thông tin trong bài, em hãy phân tích hậu quả và tác động của Chiến tranh thế giới thứ nhất đối với lịch sử nhân loại.
Lời giải chi tiết:
Hậu quả thiệt hại về người và của:
Sự thất bại của phe Liên minh: Chiến tranh kết thúc với sự thất bại của phe Liên minh (Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a), gây nên một thiệt hại khổng lồ cả về người và của. Nhiều thành phố, làng mạc, cơ sở hạ tầng như cầu, đường xá và nhà máy bị phá hủy hoàn toàn trong suốt cuộc chiến.
Tổng thiệt hại về chiến phí: Chiến tranh này đã tiêu tốn một khoản chi phí khổng lồ, lên tới 85 tỉ đô la thời đó, một con số cực kỳ lớn mà không một quốc gia nào có thể khôi phục lại trong thời gian ngắn.
Tổn thất về con người: Khoảng 10 triệu người chết và hơn 20 triệu người bị thương trong cuộc chiến. Đây là một mất mát vô cùng to lớn đối với các quốc gia tham chiến, gây ra những hậu quả lâu dài đối với các gia đình và xã hội.
Ảnh hưởng đến nền kinh tế châu Âu: Các quốc gia Châu Âu trở thành những con nợ của Mĩ, nền kinh tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Mĩ, với vai trò là nền kinh tế lớn nhất thế giới sau chiến tranh, trở thành cường quốc tài chính, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến các quốc gia châu Âu.
Chia lại bản đồ thế giới:
Phân chia lại các thuộc địa: Sau chiến tranh, bản đồ thế giới được chia lại theo hướng có lợi cho các nước thắng trận, đặc biệt là Anh, Pháp và Mĩ. Các thuộc địa của Đức bị phân chia cho các nước thắng trận, trong khi những quốc gia như Anh và Pháp mở rộng thêm lãnh thổ thuộc địa của mình.
Sự thất bại của Đức: Đức không chỉ mất hết các thuộc địa mà còn phải chịu nhiều điều khoản khắt khe trong Hiệp ước Versailles, dẫn đến sự suy yếu nghiêm trọng về chính trị và quân sự của nước này.
Tác động chính trị:
Cách mạng tháng Mười Nga: Cuộc chiến tranh cũng tạo ra những cơ hội chính trị lớn. Một trong những biến cố quan trọng là Cách mạng tháng Mười Nga thành công vào năm 1917, đánh dấu sự chuyển biến lớn trong cục diện chính trị thế giới. Sự kiện này mở đường cho sự ra đời của Liên Xô và tạo ra một nền tảng mới cho phong trào cộng sản quốc tế.
LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG
CH1: Vì sao nói Chiến tranh thế giới thứ nhất là chiến tranh đế quốc?
Lời giải chi tiết:
Chiến tranh thế giới thứ nhất có thể được gọi là chiến tranh đế quốc vì đây là một cuộc chiến mà các quốc gia đế quốc đã tiến hành để giành quyền lợi, mở rộng lãnh thổ và kiểm soát các nguồn tài nguyên. Các cường quốc đế quốc như Anh, Pháp, Đức, và Áo - Hung đã xâm chiếm và chiếm đoạt các vùng đất thuộc địa, khai thác tài nguyên và kiểm soát thị trường toàn cầu. Cuộc chiến này không phải vì quyền lợi của nhân dân mà vì lợi ích của các giai cấp tư sản cầm quyền, những người tìm kiếm quyền lực và lợi ích kinh tế từ các cuộc chiến tranh.
CH2: Tháng 4-1917, Mỹ bắt đầu tham chiến, Tổng thống Mỹ U. Uyn-xơn (Woodrow Wilson) phát biểu: “... đây sẽ là trận chiến cuối cùng - trận chiến chấm dứt mọi cuộc chiến”. Em có đồng ý với nhận định của ông không? Vì sao?
Lời giải chi tiết:
Em không đồng ý với nhận định của Tổng thống Woodrow Wilson vì mặc dù Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với việc ký kết Hiệp ước Versailles, cuộc chiến này không phải là trận chiến cuối cùng. Sau đó, thế giới vẫn chứng kiến nhiều cuộc xung đột vũ trang khác, đặc biệt là Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945), một cuộc chiến lớn hơn và tàn khốc hơn, với hậu quả nặng nề đối với nhân loại. Mặc dù Chiến tranh thế giới thứ nhất đã tạo ra các cơ chế quốc tế như Liên hợp quốc để duy trì hòa bình, nhưng các căng thẳng và mâu thuẫn chính trị, kinh tế vẫn tiếp tục là nguyên nhân dẫn đến các cuộc chiến tranh sau này.
CH3: Chiến tranh thế giới thứ nhất đã dạy cho em những bài học gì để có thể góp phần giữ gìn hoà bình thế giới?
Lời giải chi tiết:
Chiến tranh thế giới thứ nhất dạy cho chúng ta bài học về sự tàn khốc và thảm khốc của chiến tranh, về việc các cuộc xung đột giữa các quốc gia có thể dẫn đến thiệt hại vô cùng lớn về người và của. Bài học quan trọng là cần xây dựng một nền hòa bình vững chắc, dựa trên sự hiểu biết, hợp tác quốc tế và tôn trọng quyền lợi của tất cả các quốc gia. Cũng như việc giải quyết mâu thuẫn bằng biện pháp ngoại giao thay vì vũ lực, tránh để các căng thẳng chính trị leo thang thành chiến tranh.
