BÀI 6. KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN Ở ĐÀNG NGOÀI THẾ KỶ XVIII
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
KIẾN THỨC MỚI
I. Bối cảnh lịch sử
CH: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 6.1, nêu bối cảnh lịch sử dẫn đến bùng nổ phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII.
Bối cảnh lịch sử:
Cuối thế kỉ XVII và đầu thế kỉ XVIII, Đại Việt ở Đàng Ngoài lâm vào tình trạng rối loạn chính trị và xã hội. Các yếu tố chủ yếu dẫn đến bùng nổ phong trào nông dân là:
Chính trị rối ren: Nhà Lê suy yếu, vua quan an chơi, không quan tâm đến triều đình, tạo cơ hội cho các thế lực cát cứ nắm quyền.
Kinh tế suy giảm: Chính quyền không quan tâm đến nông nghiệp, khiến đời sống của nhân dân ngày càng khó khăn, nợ nần chất chồng, đất đai bị bỏ hoang.
Xã hội bất ổn: Mâu thuẫn giai cấp giữa nông dân và các tầng lớp thống trị ngày càng gay gắt. Nông dân nghèo khổ, không có đất đai, phải chịu đựng những áp bức từ địa chủ và quan lại.
Điều này tạo ra một xã hội đầy bất công và khổ sở, khiến cho phong trào đấu tranh của nông dân bùng phát mạnh mẽ.
II. Diễn biến và kết quả
CH: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình 6.2, 6.3 (SGK, tr.28-29) nêu những nét chính về diễn biến, kết quả của một số cuộc khởi nghĩa nông dân tiêu biểu ở Đàng Ngoài trong thế kỉ XVIII.
Diễn biến các cuộc khởi nghĩa:
Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 - 1769):
Hoàng Công Chất nổi dậy ở vùng Điện Biên, Tây Bắc. Cuộc khởi nghĩa kéo dài hơn ba thập kỉ, được nhân dân ủng hộ nồng nhiệt, có công bảo vệ vùng biên giới và giúp dân ổn định cuộc sống.
Cuộc khởi nghĩa kết thúc vào năm 1769 do quân Trịnh đàn áp mạnh mẽ.
Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751):
Nghĩa quân hoạt động mạnh mẽ ở Sơn Tây, Việt Trì, Thái Nguyên, Tuyên Quang. Quân Trịnh tiến hành đàn áp, và vào năm 1751, Nguyễn Danh Phương bị bắt, cuộc khởi nghĩa thất bại.
Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1741 - 1751):
Nghĩa quân hoạt động trên một diện tích rộng lớn, từ Đồ Sơn, Kinh Bắc, Thăng Long đến Sơn Nam, Thanh Hóa, Nghệ An. Nguyễn Hữu Cầu sử dụng khẩu hiệu "cướp của nhà giàu, chia cho dân nghèo".
Năm 1751, quân Trịnh tấn công dồn dập, cuộc khởi nghĩa thất bại.
Kết quả:
Các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài đều bị thất bại.
Các thủ lĩnh nghĩa quân bị bắt và xử tử, phong trào bị đàn áp nghiêm khắc.
III. Ý nghĩa và tác động
CH: Đọc thông tin, tư liệu, nêu ý nghĩa và tác động của phong trào nông dân ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII đối với xã hội Đại Việt.
Ý nghĩa và tác động:
Ý nghĩa: Phong trào kháng chiến của nông dân thể hiện rõ ý chí đấu tranh chống áp bức, bất công. Các cuộc khởi nghĩa, dù thất bại, vẫn làm lung lay chính quyền phong kiến Họ Trịnh. Chính quyền phải thực hiện một số chính sách để khôi phục trật tự và ổn định xã hội như khuyến khích khai hoang và đưa nông dân lưu tán về quê làm ăn.
Tác động: Những cuộc khởi nghĩa này tạo ra sự thay đổi lớn trong cơ cấu xã hội và chính trị, thúc đẩy sự phát triển của các cuộc khởi nghĩa sau này, đặc biệt là phong trào Tây Sơn. Nó cũng cho thấy rằng, mặc dù không thành công, những phong trào này đã tạo tiền đề cho các cuộc khởi nghĩa quy mô lớn hơn trong lịch sử Đại Việt.
Khởi nghĩa
Thời gian diễn ra
Địa bàn hoạt động
Kết quả
Khởi nghĩa Hoàng Công Chất
1739 - 1769
Vùng Điện Biên, Tây Bắc
Thất bại
Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương
1740 - 1751
Sơn Tây, Việt Trì, Thái Nguyên
Thất bại
Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu
1741 - 1751
Đồ Sơn, Kinh Bắc, Thăng Long, Sơn Nam, Thanh Hóa, Nghệ An
Thất bại
LUYỆN TẬP
Câu 1: Lập bảng thống kê các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của nông dân ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII theo gợi ý:
VẬN DỤNG
Câu 2: Từ bài học trên và những thông tin tìm hiểu được, cuộc xung đột Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho đất nước. Cuộc chia cắt đất nước thành hai miền, với mỗi miền có một thế lực cát cứ, đã khiến đất nước trở nên yếu kém và chia rẽ. Cuộc xung đột không chỉ gây đau thương mất mát cho người dân mà còn làm suy yếu tiềm lực quốc gia, gây tổn thất lớn về nhân lực và vật lực.
Hậu quả của cuộc chiến kéo dài giữa hai thế lực phong kiến là sự tàn phá vô cùng lớn, làng mạc bị hủy hoại, đời sống nhân dân trở nên khốn khổ, nhiều gia đình ly tán, đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn. Chính những cuộc xung đột này đã làm trì trệ quá trình phát triển của Đại Việt, làm cho đất nước không thể đứng vững trước sự tấn công của các thế lực bên ngoài, đặc biệt là sự xâm lược của thực dân Pháp sau này.
Do đó, cuộc xung đột này không chỉ là một vết thương trong lịch sử mà còn là bài học đắt giá về sự chia rẽ và tác động của nội chiến đối với sự phát triển của một quốc gia.
