Đầu thế kỷ XVI, nhà Lê sơ lâm vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Các vua Lê như Uy Mục, Tượng Dực chỉ lo ăn chơi, sa đọa, làm suy yếu triều đại. Các quan lại và địa chủ hoành hành, chiếm đoạt ruộng đất và bóc lột nhân dân, dẫn đến sự nổi dậy của các thế lực phong kiến tranh giành quyền lực. Trong bối cảnh đó, Mạc Đăng Dung, một viên tướng xuất sắc của triều Lê, đã đứng lên phế truất vua Lê, tự xưng là vua, lập ra vương triều Mạc vào năm 1527. Vương triều Mạc tuyên bố chấm dứt sự thống trị của nhà Lê, mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
II. Xung đột Nam - Bắc triều
CH:
Nguyên nhân dẫn đến xung đột Nam - Bắc triều:
Cuối triều Lê, các thế lực phong kiến cát cứ khắp nơi, tranh giành quyền lực. Sau khi Mạc Đăng Dung lập vương triều Mạc, năm 1533, Nguyễn Kim, một nhân vật trung thành với triều Lê, đã đưa một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua và lập ra Nam triều. Điều này đã dẫn đến cuộc xung đột giữa Bắc triều (do Mạc Đăng Dung lãnh đạo) và Nam triều (do Nguyễn Kim lãnh đạo).
Mâu thuẫn này tiếp tục leo thang khi Nguyễn Hoàng, con trai của Nguyễn Kim, được cử vào trấn thủ đất Thuận Hóa vào năm 1558, xây dựng cơ nghiệp của họ Nguyễn tại Đàng Trong, đối đầu trực diện với họ Trịnh ở Đàng Ngoài.
Cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều kéo dài hàng chục năm, gây tổn thất lớn cho đất nước và chia cắt đất nước thành hai miền.
Hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều:
Đất nước bị chia cắt lâu dài thành hai miền: Bắc triều do Mạc Đăng Dung cai trị và Nam triều do Nguyễn Kim và con cháu của ông duy trì.
Các cuộc chiến tranh này gây tổn thất lớn về người và của, làm nhiều làng mạc bị tàn phá, đời sống nhân dân nghèo khổ, nhiều gia đình phải ly tán.
Kinh tế đất nước bị suy yếu, sản xuất đình trệ, thương mại giữa các vùng khó khăn.
Nội dung
Xung đột Nam – Bắc triều
Xung đột Trịnh – Nguyễn
Người đứng đầu
Bắc triều: Mạc Đăng Dung, Nam triều: Nguyễn Kim
Đàng trong: Nguyễn Hoàng, Đàng ngoài: Trịnh Kiểm
Nguyên nhân
Cuối triều Lê các thế lực cát cứ tranh giành quyền lực, Mạc Đăng Dung cướp ngôi lập ra Bắc triều. Nguyễn Kim lập Nam triều.
Trịnh Kiểm muốn thống trị đất nước, loại trừ phe Nguyễn, Nguyễn Hoàng tạo dựng thế lực tại Đàng Trong
Thời gian
1533 – 1592
1627 – 1672
Hệ quả
Đất nước chia cắt, tổn thất lớn về người và của, kinh tế suy yếu.
Chia cắt đất nước, gây đau thương, làm suy yếu nền kinh tế, văn hóa.
LUYỆN TẬP
Câu 1: Lập bảng về xung đột Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn:
VẬN DỤNG
Câu 2:
Tư liệu về Lũy Thầy:
Lũy Thầy là hệ thống phòng thủ được Đào Duy Từ xây dựng vào năm 1631 dưới sự chỉ đạo của chúa Nguyễn Phúc Nguyên để chống lại các cuộc tấn công của chúa Trịnh.
Hệ thống này dài khoảng 34 km, từ núi Đầu Mâu đến cửa sông Nhật Lệ. Lũy Thầy được xây dựng bằng đất, kết hợp với con hào tự nhiên của sông Gianh tạo thành một phòng tuyến vững chắc, ngăn chặn quân địch từ Đàng Ngoài vào Đàng Trong.
Tư liệu về sông Gianh:
Sông Gianh là một trong những biểu trưng địa lý của tỉnh Quảng Bình, dài khoảng 160 km, bắt nguồn từ vùng núi Cô Pi thuộc dãy Trường Sơn.
Sông Gianh chảy qua các huyện Minh Hóa, Tuyên Hóa, Quảng Trạch, Bố Trạch và đổ ra biển Đông ở cửa Giang. Trong lịch sử, sông Gianh là ranh giới phân chia Đàng Trong với Đàng Ngoài trong suốt thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh. Đây là chiến trường chính của cuộc xung đột này.
