I. Khái quát về cách mạng tư sản (thế kỉ XVI - XVIII)
CH: Đọc thông tin và quan sát hình 1.2 (SGK tr.6), xác định những địa điểm diễn ra các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu trên thế giới từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII.
Lời giải chi tiết:
Các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII diễn ra tại Anh, Pháp, và 13 thuộc địa của Anh ở Bắc Mỹ. Những cuộc cách mạng này đều có chung mục tiêu là lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập chế độ tư bản và giải quyết các mâu thuẫn trong xã hội phong kiến, từ đó mở ra con đường cho sự phát triển của chế độ tư hữu và kinh tế thị trường.
II. Một số cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu
1. Cách mạng tư sản Anh
CH: Dựa vào thông tin và các hình trong mục 1 (SGK, tr.6-7), trình bày nguyên nhân, kết quả, tính chất, đặc điểm chính và ý nghĩa của Cách mạng tư sản Anh.
Lời giải chi tiết:
Nguyên nhân sâu xa:
Sự phân hóa giai cấp trong xã hội Anh vào thế kỷ XVII giữa giai cấp tư sản, quý tộc mới, và giai cấp nông dân.
Mâu thuẫn giữa các thế lực phong kiến, đại diện bởi vua và tầng lớp quý tộc, với giai cấp tư sản và nông dân.
Sự thay đổi kinh tế từ nông nghiệp sang sản xuất công nghiệp, điều này làm gia tăng mâu thuẫn về lợi ích giữa các tầng lớp trong xã hội.
Nguyên nhân trực tiếp:
Vấn đề tài chính: Chính sách tăng thuế của vua Charles I gây ra sự phản đối mạnh mẽ từ các giai cấp thống trị mới.
Ngày 8/1642, vua tuyên chiến với Quốc hội, chính thức khai màn cuộc nội chiến.
Kết quả:
Lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
Giai cấp tư sản lên cầm quyền, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
Tính chất:
Là một cuộc cách mạng không triệt để, không xóa bỏ hoàn toàn chế độ phong kiến, không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.
Đặc điểm chính:
Lãnh đạo bởi tầng lớp quý tộc mới và tư sản.
Diễn ra dưới hình thức nội chiến giữa các phe phái trong xã hội Anh.
Ý nghĩa:
Thắng lợi của giai cấp tư sản đã mở ra chế độ tư bản.
Xóa bỏ chế độ quân chủ chuyên chế, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển ở Anh và khắp châu Âu.
2. Cách mạng tư sản Pháp
CH: Trình bày những nét chính về nguyên nhân, kết quả, tính chất, đặc điểm chính và ý nghĩa của Cách mạng tư sản Pháp.
Lời giải chi tiết:
Nguyên nhân bùng nổ:
Mâu thuẫn kinh tế, chính trị, và xã hội trong chế độ phong kiến Pháp.
Sự khủng hoảng tài chính và các thất bại quân sự đã khiến chính phủ Pháp lâm vào tình trạng bất ổn.
Mâu thuẫn giữa giai cấp nông dân và địa chủ phong kiến, và giữa giai cấp tư sản và quyền lực phong kiến.
Kết quả:
Lật đổ chế độ phong kiến, thành lập chế độ cộng hòa.
Giai cấp tư sản lên cầm quyền, xóa bỏ nhiều trở ngại trong việc phát triển chủ nghĩa tư bản.
Tính chất:
Là cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình và triệt để nhất.
Thiết lập chế độ cộng hòa, giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân, xóa bỏ chế độ đẳng cấp.
Đặc điểm chính:
Diễn ra dưới hình thức đấu tranh giai cấp quyết liệt.
Do giai cấp tư sản lãnh đạo, lật đổ quân chủ chuyên chế.
Ý nghĩa:
Đối với nước Pháp:
Lật đổ chế độ phong kiến, mọi tàn dư phong kiến bị thủ tiêu.
Nông dân được giải phóng, vấn đề ruộng đất được giải quyết.
Tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ.
Đối với thế giới:
Mở ra thời kỳ củng cố chủ nghĩa tư bản ở các nước phương Tây.
Ảnh hưởng sâu rộng, thúc đẩy các phong trào chống phong kiến trên toàn thế giới.
Cuộc cách mạng
Mục tiêu
Nhiệm vụ
Giai cấp lãnh đạo
Hình thức
Kết quả
Tính chất
Cách mạng tư sản Anh
Lật đổ phong kiến, phát triển tư bản
Thống nhất thị trường dân tộc, xác lập nền dân chủ tư sản
Quý tộc mới, tư sản
Nội chiến
Lật đổ chế độ phong kiến, quân chủ lập hiến
Cách mạng tư sản
Chiến tranh giành độc lập ở Mỹ
Lật đổ ách thống trị của thực dân Anh
Giành độc lập dân tộc, xóa bỏ phong kiến cát cứ
Tư sản, chủ nô
Đấu tranh giành độc lập
Thành lập Hợp chủng quốc Mỹ, phát triển kinh tế tư bản
Cách mạng tư sản
Cách mạng tư sản Pháp
Lật đổ chế độ phong kiến, phát triển tư bản
Xóa bỏ chế độ phong kiến, xác lập nền dân chủ
Giai cấp tư sản
Nội chiến
Lật đổ phong kiến, thành lập cộng hòa tư sản
Cách mạng tư sản
LUYỆN TẬP
Câu 1: Lập bảng tóm tắt các cuộc cách mạng tư sản ở Anh, Mỹ và Pháp (về mục tiêu, nhiệm vụ, lãnh đạo, hình thức, kết quả và tính chất cách mạng).
Câu 2: Ngày 4/7/1776 là ngày chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ chính thức bùng nổ. Ngày 14/7/1789 là ngày Cách mạng Pháp nổ ra, mở ra một cuộc đấu tranh dân chủ tư sản sâu rộng.
VẬN DỤNG
CH: Tìm hiểu mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam (1945) với bản Tuyên ngôn Độc lập của nước Mỹ (1776) và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp (1789).
Lời giải chi tiết:
Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ (1776): Bản tuyên ngôn do Thomas Jefferson soạn thảo dựa trên tư tưởng của John Locke, khẳng định quyền cơ bản của con người như quyền được sống, tự do, và mưu cầu hạnh phúc. Tuyên ngôn này thể hiện mong muốn giải phóng các thuộc địa khỏi ách thống trị của Anh Quốc.
Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp (1789): Soạn thảo bởi Lafayette, tuyên ngôn này khẳng định quyền tự do, bình đẳng, dân chủ, và tam quyền phân lập. Nó phản ánh tinh thần cách mạng của phong trào khai sáng và đã trở thành một biểu tượng trong cuộc đấu tranh chống phong kiến.
Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam (1945): Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích dẫn những nguyên lý trong bản tuyên ngôn của Mỹ và Pháp để khẳng định quyền tự do và độc lập của dân tộc Việt Nam, phản ánh mối liên hệ sâu sắc giữa các cuộc cách mạng tư sản và cuộc cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam.
