BÀI 7: CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI HIỆN ĐẠI
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU BÀI HỌC
CH:
Em có biết lần đầu tiên trên thế giới một rô-bốt được cấp quyền công dân? Đó là “cô gái” rô-bốt Xô-phi-a đã được Chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền Công dân vào ngày 25 – 10 – 2017. Ngoài hình dạng giống con người, rô-bốt Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo nên có thể giao tiếp, thể hiện cảm xúc, diễn thuyết và thực hiện nhiều hoạt động khác giống như con người với độ chính xác rất cao. Rô-bốt Xô-phia là một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay.
Theo em, trong thời hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp nào? Nêu một số thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp mà em biết. Những thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại có ý nghĩa thế nào đối với cuộc sống?
Trong thời hiện đại, nhân loại đã trải qua các cuộc cách mạng công nghiệp lớn, với mỗi cuộc cách mạng mang lại những thay đổi sâu rộng trong sản xuất, công nghệ và đời sống xã hội. Dưới đây là các cuộc cách mạng công nghiệp chính mà nhân loại đã trải qua và một số thành tựu tiêu biểu của chúng:
1. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất (Cuối thế kỷ 18 - Đầu thế kỷ 19)
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra chủ yếu ở Anh, đánh dấu sự chuyển từ nền sản xuất thủ công sang sản xuất cơ khí với sự ra đời của máy móc và sự phát triển mạnh mẽ của ngành dệt may, khai khoáng, và giao thông vận tải. Một số thành tựu nổi bật:
Máy hơi nước: James Watt đã cải tiến máy hơi nước, tạo ra một công cụ mạnh mẽ giúp thay đổi phương thức sản xuất và vận tải. Máy hơi nước giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp và giao thông, đặc biệt là trong ngành đường sắt.
Đường sắt: Sự ra đời của đường sắt đã làm thay đổi cách thức vận chuyển hàng hóa và con người, giảm thiểu thời gian di chuyển và mở rộng thị trường.
Ý nghĩa:
Tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất: Máy móc giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng sản lượng và giảm chi phí, tạo ra hàng hóa với giá thành thấp hơn.
Thay đổi xã hội và lao động: Chuyển đổi xã hội từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp, tạo ra sự chuyển dịch lao động lớn và mở ra cơ hội mới trong các ngành nghề công nghiệp.
2. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai (Cuối thế kỷ 19 - Đầu thế kỷ 20)
Cuộc cách mạng này diễn ra chủ yếu ở các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ và Đức, với sự phát triển mạnh mẽ của điện, động cơ điện, và các công nghệ sản xuất mới. Một số thành tựu nổi bật:
Điện: Sự phát minh và ứng dụng của điện năng, đặc biệt là việc phát minh ra bóng đèn của Thomas Edison và các phát minh liên quan đến điện.
Ô tô: Henry Ford đã phát triển dây chuyền sản xuất ô tô, giúp giảm chi phí và làm cho ô tô trở thành một phương tiện phổ biến.
Truyền thông: Sự phát triển của điện thoại, đài phát thanh, và các công cụ truyền thông khác giúp thông tin được truyền tải nhanh chóng hơn, kết nối thế giới lại gần nhau hơn.
Ý nghĩa:
Tạo ra nền tảng cho nền công nghiệp hiện đại: Những phát minh trong ngành điện và ô tô tạo ra những ngành công nghiệp chủ lực, thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn cầu.
Thay đổi phương thức sống và làm việc: Các công nghệ như điện và ô tô không chỉ thay đổi sản xuất mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống, tạo ra môi trường sống tiện nghi hơn.
3. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba (Cuối thế kỷ 20)
Cuộc cách mạng này được gọi là "Cách mạng kỹ thuật số" với sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của máy tính, công nghệ thông tin và Internet. Một số thành tựu nổi bật:
Máy tính: Các phát minh như máy tính cá nhân (PC) đã làm thay đổi cách thức con người làm việc và giao tiếp. Các phần mềm như hệ điều hành Windows và các chương trình ứng dụng phổ biến đã thay đổi toàn bộ ngành công nghiệp phần mềm.
Internet: Sự phát triển của Internet đã kết nối thế giới lại với nhau, mở ra một kỷ nguyên thông tin và thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp mới như thương mại điện tử, truyền thông kỹ thuật số, và mạng xã hội.
Công nghệ tự động hóa: Các công nghệ tự động hóa trong sản xuất đã thay thế sức lao động con người và giúp tăng năng suất lao động.
Ý nghĩa:
Mở rộng cơ hội kinh doanh và phát triển toàn cầu: Internet và máy tính đã mở ra các cơ hội kinh doanh mới, tạo điều kiện cho các công ty toàn cầu kết nối và giao dịch dễ dàng hơn.
Tạo ra kỷ nguyên thông tin: Công nghệ số giúp thông tin được lưu trữ, truy cập và chia sẻ nhanh chóng hơn, từ đó thúc đẩy quá trình nghiên cứu, sáng tạo và phát triển.
4. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Hiện nay)
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra chủ yếu trong thế kỷ 21, với sự tích hợp của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), robot, và dữ liệu lớn (Big Data). Một số thành tựu nổi bật:
Trí tuệ nhân tạo (AI): Sự phát triển của AI đã mở ra khả năng tự động hóa trong nhiều lĩnh vực, từ sản xuất, giao thông đến y tế. Các hệ thống AI như trợ lý ảo, nhận diện hình ảnh và âm thanh, và các thuật toán học máy đã có những ứng dụng rộng rãi.
Robot tự động: Các rô-bốt như Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo, có thể giao tiếp và thực hiện các công việc phức tạp như con người. Đây là một minh chứng cho sự phát triển của công nghệ robot trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Internet vạn vật (IoT): Các thiết bị kết nối với nhau qua Internet, tạo ra một mạng lưới thông minh có thể thu thập, phân tích và truyền tải thông tin tự động.
Ý nghĩa:
Tăng năng suất và hiệu quả: Các công nghệ mới như AI và robot giúp giảm chi phí lao động, tăng năng suất và cải thiện độ chính xác trong sản xuất.
Đổi mới mô hình kinh doanh và xã hội: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang thay đổi không chỉ các ngành công nghiệp mà còn thay đổi cách thức con người sinh hoạt, giao tiếp và làm việc. Các công ty và cá nhân đang tận dụng công nghệ để sáng tạo ra các mô hình kinh doanh mới, từ việc mua sắm trực tuyến, giao hàng tự động đến các dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ x
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
1. Thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba
CH:
Quan sát các hình 2 – 7 và khai thác thông tin trong mục 1, hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Em ấn tượng với thành tựu nào nhất? Vì sao?
Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, còn được gọi là Cách mạng công nghiệp số, là giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ từ công nghệ cơ khí sang công nghệ điện tử và tự động hóa. Một số thành tựu cơ bản của thời kỳ này bao gồm:
Sự xuất hiện của máy tính: Máy tính ENIAC (1946) là máy tính điện tử đầu tiên và đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong ngành công nghệ thông tin. Máy tính giúp tự động hóa công việc tính toán, làm tăng tốc độ xử lý dữ liệu và tiết kiệm thời gian cho con người.
Mạng internet: Internet đã kết nối các khu vực trên thế giới, giúp việc chia sẻ thông tin, giao tiếp trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn. Đây là bước tiến lớn trong việc kết nối con người và tạo ra một không gian thông tin toàn cầu.
Công nghệ tự động hóa và rô-bốt: Các dây chuyền sản xuất tự động và rô-bốt công nghiệp đã được ứng dụng trong nhiều ngành công nghiệp, giải phóng sức lao động, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Chinh phục vũ trụ: Cuộc đua vào vũ trụ giữa hai cường quốc Mỹ và Liên Xô đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, trong đó nổi bật là chuyến bay của nhà du hành Neil Armstrong lên Mặt Trăng năm 1969.
Em ấn tượng nhất với thành tựu Nhà du hành không gian Neil Armstrong (Mỹ) - người đầu tiên đặt chân lên Mặt trăng (1969) vì "Đây là bước chân nhỏ bé của một con người, nhưng là bước nhảy vĩ đại của nhân loại".
2. Những thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
CH:
Quan sát các hình 8 – 10 và khai thác trong mục 2, hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự kết hợp của nhiều công nghệ mới, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), Big Data, công nghệ in 3D và tự động hóa. Một số thành tựu nổi bật bao gồm:
Trí tuệ nhân tạo (AI): AI đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ y tế, tài chính đến giao thông và giáo dục. AI có khả năng học hỏi và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp, giúp nâng cao hiệu quả công việc và giảm bớt gánh nặng cho con người.
Internet vạn vật (IoT): IoT kết nối các thiết bị thông minh, từ tủ lạnh, máy giặt đến các thiết bị trong quản lý đô thị, giao thông, sức khỏe. Sự kết nối này giúp tối ưu hóa các hoạt động, thu thập dữ liệu và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Công nghệ in 3D: Công nghệ in 3D đã tạo ra những bước đột phá trong sản xuất và thiết kế, giúp chế tạo các sản phẩm có độ chính xác cao, tiết kiệm chi phí và thời gian sản xuất.
Dữ liệu lớn (Big Data): Việc xử lý và phân tích một lượng lớn dữ liệu giúp các doanh nghiệp và chính phủ đưa ra quyết định chính xác hơn, tối ưu hóa các chiến lược phát triển.
2. Giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu mà em thích nhất.
Internet vạn vật (IoT) là một thành tựu nổi bật trong Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mà em yêu thích. IoT mang lại nhiều tiện ích cho cuộc sống, từ việc cải thiện chất lượng giao thông, quản lý đô thị đến nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Thông qua các thiết bị được kết nối, nhiều dữ liệu có thể thu thập và phân tích, hỗ trợ con người đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn.
3. Ý nghĩa của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba và thứ tư
CH:
Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử nào? Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?
Các thiết bị điện tử và hệ thống internet như máy tính, điện thoại thông minh, ti vi, tủ lạnh, điều hòa, hệ thống internet là những thành tựu quan trọng trong cuộc sống hiện đại. Chúng giúp con người tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất lao động và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc kết nối toàn cầu giúp con người có thể giao tiếp, chia sẻ thông tin và tiếp cận nhiều cơ hội học hỏi, làm việc.
2. Nêu ý nghĩa của các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại. Lấy ví dụ minh hoạ.
Ý nghĩa của các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại:
Kinh tế: Các cuộc cách mạng công nghiệp giúp tăng năng suất lao động, thúc đẩy sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và tiết kiệm chi phí. Việc phát triển thương mại điện tử đã giúp người tiêu dùng có thể tiếp cận nhiều sản phẩm và dịch vụ từ khắp nơi trên thế giới.
Xã hội: Những cuộc cách mạng này cũng tạo ra sự thay đổi trong cấu trúc xã hội, khi công nghệ giúp giải phóng sức lao động và thay thế các công việc thủ công. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra sự phân hóa giữa các giai cấp và đẩy nhiều người vào tình trạng thất nghiệp do sự tự động hóa.
Văn hóa: Công nghệ giúp kết nối các nền văn hóa, tạo ra cơ hội giao lưu và phát triển văn hóa toàn cầu. Tuy nhiên, cũng có những vấn đề liên quan đến bảo mật thông tin và sự xâm nhập của các yếu tố văn hóa ngoài vào nền văn hóa truyền thống.
STT
Thuộc cuộc cách mạng công nghiệp
Tên thành tựu
Ý nghĩa
1
Cách mạng công nghiệp lần thứ ba
Máy tính ENIAC
Đặt nền tảng cho công nghệ thông tin và điện tử.
2
Cách mạng công nghiệp lần thứ ba
Internet
Kết nối toàn cầu, giúp chia sẻ thông tin nhanh chóng và hiệu quả.
3
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Trí tuệ nhân tạo (AI)
Tăng cường khả năng xử lý và ra quyết định nhanh chóng, tự động hóa công việc.
4
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Internet vạn vật (IoT)
Cải thiện quản lý đô thị, giao thông, và chăm sóc sức khỏe.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
Bảng thống kê về những thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại:
1. Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ, nói “không” với những thông tin sai sự thật. Đây là cách để chúng ta tự bảo vệ mình và góp phần xây dựng môi trường thông tin mạng thực sự an toàn, văn minh.
2. Sưu tầm tư liệu từ sách, báo và internet về một thành tựu tiêu biểu của các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại, hãy lập sơ đồ tư duy giới thiệu về thành tựu đó.
Thành tựu: Internet
Thời gian: 1957
Quốc gia: Mỹ
Vai trò: Kết nối toàn cầu, tạo nền tảng cho thương mại điện tử và giao lưu thông tin
Ứng dụng: Thông tin trực tuyến, mạng xã hội, thương mại điện tử, học trực tuyến
