Mở đầu trang 108 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Môi trường và tài nguyên thiên nhiên là gì? Chúng có vai trò như thế nào đối với sự phát triển của xã hội loài người?
Môi trường và tài nguyên thiên nhiên là hai yếu tố cơ bản trong việc duy trì sự sống và phát triển của con người. Môi trường là tổng thể các yếu tố tự nhiên bao gồm không khí, nước, đất đai, sinh vật, và các yếu tố tự nhiên khác mà con người và các sinh vật khác sống trong đó. Tài nguyên thiên nhiên bao gồm tất cả các yếu tố tự nhiên mà con người có thể khai thác và sử dụng để phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt, sản xuất và phát triển kinh tế. Môi trường và tài nguyên thiên nhiên có vai trò rất quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của con người. Nếu môi trường và tài nguyên thiên nhiên không được bảo vệ và sử dụng hợp lý, chúng có thể gây ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của con người, dẫn đến ô nhiễm, biến đổi khí hậu, suy thoái hệ sinh thái và suy giảm tài nguyên thiên nhiên.
Vai trò của môi trường và tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển của xã hội loài người:
Môi trường: Môi trường cung cấp không gian sống cho con người và các sinh vật khác. Môi trường đảm bảo sự cân bằng của các hệ sinh thái và cung cấp các dịch vụ sinh thái thiết yếu như nước, không khí sạch, thực phẩm, và các nguyên liệu cần thiết cho đời sống con người. Môi trường cũng điều hòa các yếu tố khí hậu, tạo ra điều kiện sống thuận lợi cho con người. Nếu môi trường bị tàn phá, các yếu tố tự nhiên không còn được bảo vệ sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại của con người.
Tài nguyên thiên nhiên: Tài nguyên thiên nhiên bao gồm các nguồn tài nguyên tái sinh và không tái sinh, cung cấp nguyên liệu cho sản xuất, năng lượng cho hoạt động công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt hàng ngày. Nước, đất, và khí thiên nhiên là những tài nguyên quan trọng giúp phát triển nông nghiệp và cung cấp nước sạch cho con người. Các tài nguyên khoáng sản như than đá, dầu mỏ, kim loại, cũng đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp, cung cấp năng lượng và nguyên liệu cho các sản phẩm tiêu dùng và sản xuất.
Môi trường và tài nguyên thiên nhiên không chỉ duy trì sự sống mà còn tạo ra cơ hội cho sự phát triển bền vững của con người, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu.
Câu hỏi mục 1a trang 108 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục a, hãy nêu khái niệm, đặc điểm của môi trường.
Môi trường là tổng thể các yếu tố tự nhiên bao gồm không khí, nước, đất đai, sinh vật, và các yếu tố tự nhiên khác mà con người và các sinh vật khác sống trong đó. Môi trường không chỉ là một không gian sống cho con người mà còn là một hệ thống các yếu tố liên kết với nhau, tạo nên sự sống và duy trì các quá trình sinh học.
Đặc điểm của môi trường:
Môi trường là hệ thống mở: Môi trường không phải là một hệ thống tĩnh mà là một hệ thống động, mở, có sự trao đổi chất với các hệ thống khác như các hệ sinh thái và không gian vũ trụ. Môi trường có khả năng tự điều chỉnh và duy trì sự cân bằng sinh thái trong giới hạn nhất định.
Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên: Môi trường bao gồm tất cả các yếu tố tự nhiên cần thiết cho sự sống như không khí, nước, đất đai, và các sinh vật. Các yếu tố này tương tác với nhau trong các chu trình sinh thái như chu trình nước, chu trình khí carbon, chu trình dinh dưỡng, giúp duy trì sự sống trên hành tinh.
Môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến con người: Môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của con người qua các yếu tố như không khí sạch, nguồn nước, và khả năng sản xuất nông sản. Môi trường cũng có thể gây ra các thảm họa tự nhiên như lũ lụt, hạn hán, và động đất nếu không được bảo vệ đúng mức.
Môi trường có tính đa dạng sinh học: Môi trường tự nhiên là nơi sinh sống của hàng triệu loài sinh vật. Đa dạng sinh học là một trong những đặc điểm quan trọng của môi trường, giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và khả năng phục hồi của hệ sinh thái.
Môi trường là nền tảng cho sự phát triển bền vững: Một môi trường khỏe mạnh và được bảo vệ tốt có thể tạo ra các điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa của con người. Bảo vệ môi trường là yếu tố quan trọng trong việc đạt được sự phát triển bền vững cho toàn xã hội.
Câu hỏi mục 1b trang 109 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
1. Dựa vào thông tin trong mục b, hãy phân tích vai trò của môi trường đối với con người.
Môi trường đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống và phát triển của con người. Môi trường không chỉ cung cấp không gian sống cho con người mà còn cung cấp các tài nguyên thiết yếu cho sự sinh tồn và phát triển của loài người.
Vai trò của môi trường đối với con người:
Cung cấp tài nguyên thiên nhiên:
Môi trường cung cấp tài nguyên thiên nhiên mà con người sử dụng cho mọi hoạt động sống và sản xuất. Các tài nguyên như nước, không khí, đất đai, khoáng sản, và sinh vật là những yếu tố cần thiết để con người có thể sinh sống và phát triển. Nước là nguồn tài nguyên quan trọng cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp, đất đai là nơi phát triển các hoạt động canh tác và xây dựng cơ sở hạ tầng.
Cung cấp môi trường sống và bảo vệ sức khỏe:
Môi trường cung cấp không gian sống cho con người, bảo vệ con người khỏi các yếu tố có hại từ bên ngoài như tia cực tím, bức xạ và các tác nhân gây bệnh. Môi trường tự nhiên là một hệ sinh thái cung cấp dịch vụ bảo vệ sức khỏe, như việc điều hòa khí hậu, cung cấp oxy từ rừng và thực vật, và hỗ trợ quá trình lọc nước qua các hệ thống tự nhiên.
Duy trì cân bằng sinh thái:
Môi trường duy trì các chu trình sinh thái tự nhiên như chu trình nước, chu trình carbon, và chu trình dinh dưỡng. Những chu trình này giúp duy trì sự sống cho tất cả các loài sinh vật, trong đó có con người. Môi trường tự nhiên cũng giúp duy trì đa dạng sinh học, cung cấp thức ăn và thuốc chữa bệnh từ thực vật và động vật.
Tạo điều kiện phát triển kinh tế và xã hội:
Môi trường giúp phát triển các ngành kinh tế như nông nghiệp, thủy sản, du lịch và khai thác khoáng sản. Một môi trường khỏe mạnh và bền vững sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi cho các hoạt động kinh tế lâu dài. Môi trường cũng đóng vai trò trong việc cải thiện đời sống xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của con người qua việc bảo vệ không khí, nguồn nước và đất đai.
Giảm thiểu thảm họa và bảo vệ cộng đồng:
Môi trường tự nhiên giúp giảm thiểu các thảm họa tự nhiên như bão lụt, hạn hán và động đất. Rừng giúp chống xói mòn đất, các đầm lầy và vùng ven biển giúp điều tiết nước và bảo vệ các khu vực dân cư khỏi lũ lụt. Môi trường tự nhiên đóng vai trò trong việc bảo vệ các cộng đồng khỏi các tác động tiêu cực của thiên nhiên.
2. Môi trường bị ô nhiễm, thoái hoá sẽ ảnh hưởng như thế nào tới cuộc sống con người?
Khi môi trường bị ô nhiễm và thoái hoá, nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người, chất lượng cuộc sống, và sự phát triển bền vững của xã hội. Môi trường ô nhiễm có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe như các bệnh về đường hô hấp, ung thư, và các bệnh liên quan đến ô nhiễm nước và đất.
Ảnh hưởng của ô nhiễm và thoái hoá môi trường đến cuộc sống con người:
Sức khỏe con người:
Ô nhiễm không khí: Môi trường ô nhiễm, đặc biệt là ô nhiễm không khí, gây ra các bệnh về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phổi, và các bệnh tim mạch. Các chất độc hại như bụi mịn, khí thải xe cộ, và khói từ nhà máy có thể xâm nhập vào cơ thể con người và gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Ô nhiễm nguồn nước: Ô nhiễm nguồn nước có thể dẫn đến các bệnh do vi khuẩn và virus gây ra như tả, tiêu chảy và các bệnh truyền nhiễm khác. Nước ô nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của nông nghiệp và ngành công nghiệp thủy sản.
Thoái hoá đất: Thoái hoá đất làm giảm năng suất nông nghiệp, ảnh hưởng đến sản xuất lương thực và sinh kế của người dân. Sự thoái hoá đất làm cho đất đai không còn khả năng nuôi dưỡng cây trồng, dẫn đến thiếu hụt thực phẩm và tăng trưởng kinh tế bị chậm lại.
Chất lượng cuộc sống và điều kiện sống:
Môi trường ô nhiễm làm giảm chất lượng cuộc sống của con người. Không khí ô nhiễm, nguồn nước ô nhiễm, và cảnh quan tự nhiên bị tàn phá sẽ khiến con người sống trong một môi trường không lành mạnh, ảnh hưởng đến tinh thần và sức khỏe.
Các thảm họa thiên nhiên ngày càng nghiêm trọng do sự biến đổi khí hậu gây ra bởi ô nhiễm môi trường, như bão lụt, sóng nhiệt, và hạn hán, đã làm tăng chi phí sống và làm cho việc sinh hoạt trở nên khó khăn hơn.
Kinh tế và phát triển bền vững:
Ô nhiễm và thoái hoá môi trường làm giảm năng suất lao động và giảm khả năng phát triển kinh tế bền vững. Các ngành sản xuất như nông nghiệp, thủy sản, và du lịch bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi sự tàn phá môi trường. Thiệt hại do ô nhiễm môi trường có thể gây ra mất mát lớn về tài sản, cũng như giảm thu nhập quốc gia từ các ngành kinh tế phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên.
Câu hỏi mục 2a trang 109 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục a, hãy trình bày khái niệm, đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên.
Tài nguyên thiên nhiên là các yếu tố từ thiên nhiên mà con người có thể khai thác và sử dụng để phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt, sản xuất và phát triển kinh tế. Các tài nguyên thiên nhiên có thể được chia thành tài nguyên tái sinh và không tái sinh, với mỗi loại tài nguyên có những đặc điểm riêng biệt.
Đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên:
Tài nguyên tái sinh:
Đây là những tài nguyên có khả năng phục hồi trong một khoảng thời gian ngắn nếu được quản lý hợp lý. Các tài nguyên tái sinh bao gồm nước, thực vật, động vật và năng lượng tái tạo (như gió, mặt trời). Các tài nguyên này có thể được tái tạo thông qua các chu trình tự nhiên và do đó, nếu khai thác đúng mức, sẽ không gây hại đến môi trường và hệ sinh thái.
Tài nguyên không tái sinh:
Đây là những tài nguyên có hạn, không thể tái tạo trong thời gian ngắn và sẽ cạn kiệt nếu bị khai thác quá mức. Các tài nguyên này bao gồm các khoáng sản, dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và than đá. Việc khai thác quá mức và không có kế hoạch bảo vệ sẽ dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng về nguồn tài nguyên này.
Tài nguyên có giá trị sử dụng cao:
Tài nguyên thiên nhiên là những nguồn lực có giá trị sử dụng cao đối với con người trong tất cả các lĩnh vực từ sản xuất, sinh hoạt đến phục vụ các nhu cầu tiêu dùng. Những tài nguyên này đóng vai trò trong việc duy trì nền kinh tế quốc dân, hỗ trợ các ngành công nghiệp và tạo ra nguồn thu nhập.
Đặc điểm phân bố không đồng đều:
Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đều trên trái đất, có sự khác biệt lớn về các nguồn tài nguyên ở các khu vực và các quốc gia khác nhau. Một số quốc gia có nhiều tài nguyên khoáng sản trong khi các quốc gia khác lại sở hữu nhiều tài nguyên thiên nhiên tái sinh như rừng, đất canh tác và nước ngọt.
Câu hỏi mục 2b trang 110 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục b, hãy phân tích vai trò của tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển của xã hội loài người.
Tài nguyên thiên nhiên đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội loài người. Những tài nguyên này không chỉ đảm bảo nguồn cung cấp các yếu tố thiết yếu cho cuộc sống mà còn tạo ra nền tảng cho sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội.
Vai trò của tài nguyên thiên nhiên:
Cung cấp nguyên liệu cho sản xuất và tiêu dùng:
Tài nguyên thiên nhiên cung cấp nguyên liệu quan trọng cho các ngành công nghiệp, đặc biệt là trong sản xuất công nghiệp, xây dựng và nông nghiệp. Than đá, dầu mỏ, khí thiên nhiên, kim loại và khoáng sản khác đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất năng lượng và vật liệu cho xây dựng cơ sở hạ tầng và các sản phẩm tiêu dùng.
Cung cấp năng lượng:
Các nguồn năng lượng từ tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và năng lượng tái tạo (gió, mặt trời, thủy điện) giúp cung cấp năng lượng cho các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của con người. Nguồn năng lượng này là yếu tố quan trọng trong việc phát triển công nghiệp, nông nghiệp và giao thông vận tải.
Đảm bảo lương thực và thực phẩm:
Tài nguyên thiên nhiên như đất đai, nước và khí hậu đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất thực phẩm và lương thực. Đất canh tác màu mỡ và các hệ thống thủy lợi hỗ trợ việc trồng trọt, chăn nuôi và sản xuất lương thực cho xã hội.
Tạo việc làm và thúc đẩy nền kinh tế:
Ngành khai thác tài nguyên thiên nhiên và các ngành công nghiệp phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên tạo ra việc làm cho hàng triệu người trên toàn cầu. Các ngành như khai khoáng, nông nghiệp, sản xuất năng lượng đều tạo ra cơ hội việc làm và giúp thúc đẩy nền kinh tế phát triển.
Tăng trưởng và phát triển bền vững:
Tài nguyên thiên nhiên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự phát triển bền vững của xã hội. Nếu tài nguyên được khai thác hợp lý và bảo vệ đúng cách, chúng có thể hỗ trợ sự phát triển lâu dài mà không gây hại đến môi trường và hệ sinh thái.
Luyện tập trang 110 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào khả năng tái sinh, hãy phân loại các tài nguyên sau: kim loại, thực vật, khí thiên nhiên, nước, gió, than đá, đất.
Tài nguyên tái sinh:
Thực vật, nước, gió, đất (nếu được bảo vệ đúng cách).
Tài nguyên không tái sinh:
Kim loại, khí thiên nhiên, than đá.
Vận dụng trang 110 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Tìm hiểu về vai trò của tài nguyên khoáng sản đối với phát triển công nghiệp ở Việt Nam.
Tài nguyên khoáng sản có vai trò rất quan trọng trong phát triển công nghiệp ở Việt Nam. Các loại khoáng sản như than đá, dầu mỏ, quặng sắt, và bauxite đóng vai trò thiết yếu trong ngành công nghiệp năng lượng, sản xuất vật liệu xây dựng và sản xuất hàng hóa tiêu dùng. Việc khai thác và chế biến các tài nguyên khoáng sản giúp Việt Nam tăng trưởng trong các ngành công nghiệp chế biến, xây dựng và năng lượng, tạo ra nguồn thu lớn cho nền kinh tế và cải thiện cơ sở hạ tầng.
