Bài 37: Địa lí ngành thương mại và ngành tài chính ngân hàng
Mở đầu trang 103 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Ngành thương mại và ngành tài chính ngân hàng có vai trò và đặc điểm như thế nào?
Ngành thương mại và ngành tài chính ngân hàng là hai yếu tố không thể thiếu trong nền kinh tế toàn cầu. Chúng đóng vai trò then chốt trong việc lưu thông hàng hóa, cung cấp dịch vụ tài chính, tạo điều kiện cho các giao dịch mua bán, thúc đẩy phát triển kinh tế và gia tăng sự trao đổi quốc tế. Các ngành này có những đặc điểm riêng biệt và đóng góp rất lớn vào sự phát triển của các quốc gia, đồng thời ảnh hưởng mạnh mẽ đến các lĩnh vực khác trong nền kinh tế như sản xuất, xuất khẩu, và tiêu dùng.
Đặc điểm và vai trò của ngành thương mại:
Vai trò của thương mại:
Kết nối thị trường quốc gia và quốc tế: Ngành thương mại giúp kết nối các thị trường quốc gia với thị trường quốc tế. Thương mại quốc tế thúc đẩy sự trao đổi hàng hóa và dịch vụ giữa các quốc gia, từ đó mở rộng cơ hội cho các quốc gia phát triển nền kinh tế của mình. Thương mại quốc tế không chỉ làm tăng sản lượng của các ngành sản xuất trong nước mà còn giúp các quốc gia tiếp cận các nguồn tài nguyên và công nghệ hiện đại.
Thúc đẩy nền kinh tế: Thương mại là một động lực quan trọng thúc đẩy nền kinh tế. Thương mại nội địa giúp các doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm trong nước, còn thương mại quốc tế mở rộng thị trường, nâng cao sản lượng xuất khẩu, tạo ra các nguồn thu nhập mới và gia tăng dự trữ ngoại tệ. Thương mại đóng góp vào sự phát triển bền vững của các quốc gia, giúp cải thiện chất lượng sống và tăng trưởng GDP.
Tạo ra việc làm: Ngành thương mại cũng góp phần tạo ra hàng triệu việc làm trên toàn cầu. Các doanh nghiệp trong ngành xuất nhập khẩu, các công ty logistic, các dịch vụ vận chuyển và phân phối, cùng với các cơ sở hạ tầng phục vụ cho hoạt động thương mại đều tạo ra việc làm cho người lao động.
Đặc điểm của thương mại:
Ngành dịch vụ: Thương mại chủ yếu là ngành dịch vụ, cung cấp các dịch vụ trung gian giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Những dịch vụ này bao gồm vận tải, phân phối, bảo hiểm, thanh toán, và các dịch vụ logistics.
Phân bố toàn cầu: Thương mại quốc tế diễn ra ở tất cả các quốc gia và khu vực trên thế giới. Mỗi quốc gia, dù phát triển hay đang phát triển, đều tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là trong việc nhập khẩu các nguyên liệu thô và xuất khẩu sản phẩm hoàn chỉnh.
Thị trường đa dạng: Thị trường của ngành thương mại rất đa dạng, từ các mặt hàng tiêu dùng như thực phẩm, điện tử, đến các sản phẩm công nghiệp, hàng hóa nông sản, khoáng sản và năng lượng. Thị trường này thay đổi không ngừng, đòi hỏi các công ty thương mại và chính phủ phải có chiến lược linh hoạt để duy trì và phát triển.
Câu hỏi mục 1 trang 103 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục 1, hãy trình bày vai trò và đặc điểm của thương mại.
Vai trò của thương mại:
Động lực tăng trưởng kinh tế: Thương mại đóng một vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, không chỉ giúp gia tăng sản lượng của các ngành sản xuất mà còn tạo ra các cơ hội việc làm và phát triển cơ sở hạ tầng. Các quốc gia có nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu hàng hóa, thường có tỷ lệ tăng trưởng GDP cao và nền kinh tế ổn định hơn.
Đưa sản phẩm ra thị trường toàn cầu: Thương mại quốc tế cho phép các sản phẩm được đưa ra thị trường quốc tế, tiếp cận nhiều khách hàng và tăng trưởng lợi nhuận. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các quốc gia có nền sản xuất mạnh nhưng thị trường trong nước không đủ lớn để tiêu thụ hết sản phẩm. Ngoài ra, các quốc gia có sản phẩm xuất khẩu đặc thù (như nông sản, dầu mỏ, khoáng sản) sẽ tận dụng được lợi thế thương mại để tăng thu nhập quốc gia.
Tạo điều kiện phát triển công nghiệp và dịch vụ: Ngành thương mại đóng góp vào việc phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ, đặc biệt là các ngành xuất khẩu, vận tải, logistics, bảo hiểm, và các dịch vụ tài chính. Nhờ vào sự phát triển của ngành thương mại, các dịch vụ như vận chuyển, kho bãi, và thanh toán quốc tế ngày càng được cải thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu.
Đặc điểm của thương mại:
Cung cấp dịch vụ trung gian: Thương mại là một ngành dịch vụ đặc biệt, đóng vai trò là cầu nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Thương mại có thể diễn ra theo hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp, phụ thuộc vào hình thức trao đổi sản phẩm và dịch vụ giữa các bên.
Thị trường phân tán và đa dạng: Thị trường của ngành thương mại rộng lớn và phân tán trên toàn cầu. Mỗi quốc gia đều có đặc điểm và nhu cầu riêng, vì vậy việc phát triển ngành thương mại cần phải đáp ứng được yêu cầu của từng thị trường, từ sản phẩm, dịch vụ đến chiến lược kinh doanh.
Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các yếu tố bên ngoài: Thương mại có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như biến động thị trường thế giới, chính sách thương mại, thuế quan, rào cản thương mại, và các yếu tố chính trị. Những yếu tố này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và phân bố ngành thương mại.
Câu hỏi mục 2 trang 104 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào sơ đồ, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố thương mại.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành thương mại có thể chia thành các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội và chính trị. Những yếu tố này không chỉ quyết định sự phân bố của thương mại mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến hiệu quả của các hoạt động thương mại quốc tế.
Yếu tố tự nhiên:
Vị trí địa lý: Các quốc gia có vị trí thuận lợi trên các tuyến đường giao thông quốc tế sẽ dễ dàng phát triển thương mại. Ví dụ, Singapore và các quốc gia ven biển như Hàn Quốc, Nhật Bản đều có lợi thế về vị trí địa lý, nhờ vào các cảng biển lớn, họ có thể dễ dàng kết nối với các quốc gia khác và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nguồn tài nguyên thiên nhiên: Các quốc gia có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, như dầu mỏ, khoáng sản, nông sản, sẽ có lợi thế lớn trong thương mại quốc tế. Ví dụ, các quốc gia Trung Đông với nguồn dầu mỏ dồi dào là một phần quan trọng trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.
Yếu tố kinh tế và xã hội:
Trình độ phát triển kinh tế: Các quốc gia có nền kinh tế phát triển mạnh sẽ có khả năng sản xuất nhiều hàng hóa xuất khẩu và có hệ thống dịch vụ thương mại hiện đại. Ngược lại, các quốc gia kém phát triển hoặc đang phát triển có thể gặp khó khăn trong việc cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Hạ tầng giao thông và vận tải: Hệ thống giao thông và cơ sở hạ tầng vận tải đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và phân bố thương mại. Các quốc gia có hệ thống giao thông hiện đại và các cảng biển lớn sẽ tạo ra lợi thế trong việc vận chuyển hàng hóa và thúc đẩy thương mại quốc tế.
Yếu tố chính trị và môi trường pháp lý:
Chính sách thương mại và mở cửa thị trường: Chính sách thương mại của các quốc gia, bao gồm việc áp dụng thuế quan, bảo vệ sản phẩm nội địa và việc gia nhập các hiệp định thương mại tự do, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và sự phân bố thương mại.
Ổn định chính trị và môi trường pháp lý: Các quốc gia có chính trị ổn định, môi trường pháp lý rõ ràng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thương mại, thu hút đầu tư nước ngoài và tăng trưởng trong ngành thương mại.
Câu hỏi mục 3 trang 105 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục 3 và hình 37, hãy trình bày tình hình phát triển và phân bố thương mại trên thế giới.
Tình hình phát triển và phân bố thương mại trên thế giới rất đa dạng và có sự khác biệt lớn giữa các khu vực và quốc gia. Một số quốc gia và khu vực có ngành thương mại phát triển mạnh mẽ, trong khi một số quốc gia khác vẫn đang phát triển hoặc có ngành thương mại chưa đạt mức tối ưu. Dưới đây là những phân tích về sự phát triển và phân bố thương mại trên thế giới.
Các quốc gia có mức độ thương mại phát triển mạnh mẽ:
Hoa Kỳ, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản: Các quốc gia này có mức độ xuất nhập khẩu cao nhất trên thế giới, với lượng hàng hóa và dịch vụ trao đổi quốc tế rất lớn. Những quốc gia này có hệ thống thương mại phát triển mạnh, với cơ sở hạ tầng giao thông hiện đại, các cảng biển lớn, và các tổ chức tài chính vững mạnh.
Khu vực Liên minh Châu Âu (EU): EU là một khối kinh tế có nền thương mại phát triển mạnh mẽ. Các quốc gia như Đức, Pháp, Anh có ngành thương mại phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu công nghiệp và nông sản.
Các quốc gia đang phát triển:
Các quốc gia như Brazil, Ấn Độ, và Mexico cũng tham gia vào thương mại quốc tế, đặc biệt là trong việc xuất khẩu nông sản, dầu mỏ, và các hàng hóa công nghiệp. Tuy nhiên, các quốc gia này cần cải thiện cơ sở hạ tầng và các chính sách thương mại để gia tăng khả năng cạnh tranh trong thương mại quốc tế.
Luyện tập trang 106 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
1. So sánh vai trò của thương mại và tài chính ngân hàng.
Thương mại: Thương mại giúp kết nối các thị trường, thúc đẩy giao lưu hàng hóa và dịch vụ giữa các quốc gia. Nó giúp gia tăng sản lượng xuất khẩu, tạo nguồn thu cho các quốc gia, và thúc đẩy sự phát triển của các ngành khác như sản xuất, vận tải, và dịch vụ. Thương mại có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo ra việc làm.
Tài chính ngân hàng: Ngành tài chính ngân hàng cung cấp các dịch vụ quan trọng như tín dụng, cho vay, và các dịch vụ tài chính khác cho các cá nhân và doanh nghiệp. Ngành này tạo ra sự ổn định cho nền kinh tế, giúp các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, và thúc đẩy đầu tư nước ngoài. Tài chính ngân hàng còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết dòng tiền trong nền kinh tế.
2. Đọc bản đồ hình 37, cho biết tên một số tổ chức kinh tế khu vực lớn trên thế giới và một số quốc gia có hoạt động xuất, nhập khẩu hàng đầu trên thế giới.
Một số tổ chức kinh tế khu vực lớn: EU (Liên minh Châu Âu), NAFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ), ASEAN (Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á), APEC (Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương).
Các quốc gia có hoạt động xuất, nhập khẩu hàng đầu: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản, Pháp.
Vận dụng trang 106 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Tìm hiểu và cho biết tên các tổ chức kinh tế khu vực mà Việt Nam tham gia.
Việt Nam tham gia vào nhiều tổ chức kinh tế khu vực như ASEAN (Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á), APEC (Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương), và CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương). Các tổ chức này giúp Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, và tăng trưởng kinh tế.
