Bài 27: Ứng dụng công nghệ vi sinh trong bảo vệ môi trường và xử lí chất thải trồng trọt
Mở đầu trang 137 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Vì sao phải xử lí chất thải trồng trọt? Chất thải trồng trọt có thể tái sử dụng được không? Có những cách nào để biến chất thải trồng trọt thành sản phẩm có ích?
Vì sao phải xử lý chất thải trồng trọt?
Chất thải trồng trọt nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí. Việc đốt hoặc vứt bừa bãi chất thải trồng trọt có thể sinh ra khí nhà kính, làm suy thoái đất, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và phá hủy hệ sinh thái. Ngoài ra, chất thải chưa xử lý có thể trở thành nguồn lây nhiễm bệnh hại cho cây trồng và động vật.
Chất thải trồng trọt có thể tái sử dụng được không?
Chất thải trồng trọt hoàn toàn có thể tái sử dụng. Những phụ phẩm như rơm rạ, vỏ trấu, bã mía, hay bã cà phê có thể chuyển đổi thành phân bón hữu cơ vi sinh, thức ăn chăn nuôi hoặc nhiên liệu sinh học.
Những cách biến chất thải trồng trọt thành sản phẩm có ích:
Sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh: Chất thải trồng trọt được ủ với chế phẩm vi sinh để tạo ra phân bón giàu dinh dưỡng, cải thiện chất lượng đất.
Sản xuất thức ăn chăn nuôi: Một số phụ phẩm như thân ngô, lá mía có thể làm thức ăn ủ chua cho trâu, bò.
Chế tạo năng lượng sinh học: Sử dụng chất thải để sản xuất biogas hoặc nhiên liệu sinh học thay thế.
Tạo lớp phủ cho đất: Rơm rạ, lá cây có thể được dùng để che phủ đất, hạn chế xói mòn và duy trì độ ẩm.
Khám phá 1 trang 138 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Theo em, những loại chất thải trồng trọt nào có thể sử dụng làm nguyên liệu để sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh? Quá trình sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh từ chất thải trồng trọt có ý nghĩa gì?
Những loại chất thải trồng trọt có thể làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh:
Phụ phẩm từ cây trồng: Rơm rạ, lá cây, thân cây ngô, thân đậu, vỏ trấu, bã mía.
Phụ phẩm từ chế biến nông sản: Bã cà phê, vỏ trái cây, bã đậu nành.
Chất thải hữu cơ khác: Phân gia súc, gia cầm kết hợp với phụ phẩm trồng trọt.
Ý nghĩa của quá trình sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh:
Cải thiện chất lượng đất: Tăng độ phì nhiêu, cải thiện cấu trúc đất, và cung cấp vi sinh vật có lợi cho đất.
Giảm ô nhiễm môi trường: Xử lý chất thải nông nghiệp đúng cách giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí, nước và đất.
Tiết kiệm tài nguyên: Giảm sự phụ thuộc vào phân bón hóa học, tiết kiệm chi phí cho người nông dân.
Phát triển nông nghiệp bền vững: Sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh là một giải pháp canh tác thân thiện với môi trường.
Khám phá 2 trang 138 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Nếu chất thải trồng trọt không được thu gom, xử lí thì sẽ ảnh hưởng như thế nào đến môi trường, con người và hệ sinh thái?
Đối với môi trường:
Ô nhiễm không khí: Việc đốt rơm rạ và phụ phẩm trồng trọt thải ra khí CO2, CO, và bụi mịn, góp phần gây biến đổi khí hậu.
Ô nhiễm đất và nước: Chất thải bị phân hủy tự nhiên có thể sinh ra các chất độc hại, ảnh hưởng đến chất lượng đất và nguồn nước.
Xói mòn đất: Việc không xử lý và để rác thải nông nghiệp tràn lan có thể làm đất mất lớp màu mỡ.
Đối với con người:
Ảnh hưởng đến sức khỏe: Khí thải độc hại từ việc đốt phụ phẩm trồng trọt gây ra các bệnh về hô hấp, ung thư.
Gây mất mỹ quan: Chất thải bừa bãi làm mất vệ sinh và mỹ quan môi trường sống.
Đối với hệ sinh thái:
Suy giảm đa dạng sinh học: Chất thải không xử lý đúng cách có thể phá hủy môi trường sống của các loài sinh vật.
Tích tụ chất độc trong chuỗi thức ăn: Ô nhiễm từ chất thải có thể ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn, gây hại cho động vật và thực vật.
Khám phá 1 trang 139 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Đọc nội dung mục II và cho biết lợi ích của việc sản xuất thức ăn ủ chua cho trâu, bò từ chất thải trồng trọt?
Lợi ích của việc sản xuất thức ăn ủ chua từ chất thải trồng trọt:
Tận dụng nguồn phụ phẩm: Các loại phụ phẩm như thân ngô, lá mía, cỏ có thể tái chế, giảm thiểu lãng phí.
Tăng dinh dưỡng cho vật nuôi: Quá trình ủ chua giúp tăng cường giá trị dinh dưỡng và dễ tiêu hóa hơn cho trâu, bò.
Tiết kiệm chi phí: Nông dân có thể tận dụng phụ phẩm tại chỗ để làm thức ăn, giảm chi phí mua thức ăn chăn nuôi.
Giảm ô nhiễm môi trường: Xử lý phụ phẩm thông qua ủ chua giúp giảm lượng chất thải phát sinh, hạn chế đốt rác thải gây ô nhiễm.
Đảm bảo nguồn thức ăn ổn định: Thức ăn ủ chua có thể được bảo quản lâu, cung cấp thức ăn cho trâu, bò trong mùa khô hoặc thời kỳ thiếu thức ăn xanh.
Khám phá 2 trang 139 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Quan sát Hình 27.3 và mô tả tóm tắt quy trình sản xuất thức ăn ủ chua cho trâu, bò từ chất thải trồng trọt.
Quy trình sản xuất thức ăn ủ chua từ chất thải trồng trọt:
Thu gom nguyên liệu: Thu thập các phụ phẩm trồng trọt như thân ngô, lá mía, cỏ.
Cắt nhỏ nguyên liệu: Cắt nhỏ phụ phẩm để dễ dàng lên men và trộn đều hơn.
Trộn với chế phẩm vi sinh: Thêm chế phẩm vi sinh vào nguyên liệu để thúc đẩy quá trình lên men.
Ủ kín: Đặt nguyên liệu đã trộn vào hố ủ hoặc túi ủ, nén chặt và đậy kín để ngăn không khí lọt vào.
Lên men: Ủ trong khoảng 2-3 tuần để nguyên liệu lên men, tạo ra thức ăn giàu dinh dưỡng.
Sử dụng: Sau khi lên men, thức ăn có thể được sử dụng trực tiếp cho trâu, bò.
Luyện tập 1 trang 139 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Tóm tắt quy trình sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh từ chất thải trồng trọt. Liên hệ với thực tiễn ở gia đình và địa phương em.
Quy trình sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh:
Thu gom chất thải: Thu thập phụ phẩm trồng trọt như rơm rạ, lá cây, bã cà phê, bã mía.
Cắt nhỏ và trộn đều: Cắt nhỏ các nguyên liệu và trộn với chế phẩm vi sinh.
Ủ phân: Đặt hỗn hợp vào hố ủ hoặc thùng chứa, nén chặt và che đậy để tạo điều kiện yếm khí.
Kiểm tra và đảo trộn: Định kỳ kiểm tra độ ẩm và đảo trộn để đảm bảo quá trình phân hủy diễn ra đồng đều.
Hoàn thành: Sau 30-45 ngày, phân hữu cơ vi sinh sẵn sàng để sử dụng.
Liên hệ thực tiễn:
Ở gia đình: Tận dụng vỏ trái cây, lá cây, và cỏ khô để làm phân bón cho vườn rau.
Ở địa phương: Một số hợp tác xã sử dụng phụ phẩm từ cây lúa, ngô để sản xuất phân bón hữu cơ, giảm thiểu ô nhiễm.
Luyện tập 2 trang 139 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Tóm tắt quy trình sản xuất thức ăn ủ chua cho trâu, bò từ chất thải trồng trọt. Sản xuất thức ăn ủ chua cho trâu, bò từ chất thải trồng trọt có ý nghĩa gì?
Quy trình sản xuất thức ăn ủ chua:
Thu gom nguyên liệu như thân ngô, lá mía.
Cắt nhỏ và trộn với chế phẩm vi sinh.
Đưa vào hố ủ hoặc túi ủ, nén chặt và đậy kín.
Ủ trong 2-3 tuần.
Sử dụng làm thức ăn cho trâu, bò.
Ý nghĩa:
Giảm chi phí chăn nuôi.
Tăng dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe vật nuôi.
Tận dụng phụ phẩm, giảm ô nhiễm.
Vận dụng trang 139 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT: Hãy đề xuất quy trình sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh từ chất thải trồng trọt phù hợp với thực tiễn của gia đình và địa phương em.
Quy trình đề xuất:
Thu gom chất thải: Tận dụng lá cây, rơm rạ từ hoạt động nông nghiệp và cỏ khô.
Xử lý nguyên liệu: Cắt nhỏ chất thải để dễ phân hủy.
Trộn với vi sinh: Thêm chế phẩm vi sinh để tăng tốc độ phân hủy.
Ủ phân: Đặt nguyên liệu vào thùng hoặc hố ủ, nén chặt và che kín.
Đảo trộn: Định kỳ đảo trộn và kiểm tra độ ẩm.
Thu hoạch: Sau 30-45 ngày, thu được phân hữu cơ sử dụng cho cây trồng.
Ứng dụng thực tiễn:
Gia đình: Sử dụng phân hữu cơ để bón rau sạch.
Địa phương: Phân phối phân hữu cơ cho các hợp tác xã nông nghiệp, giảm chi phí và nâng cao chất lượng đất.
