Tôi là ông Hai, người nông dân từ làng Chợ Dầu, một làng yên bình nằm ven bờ sông, nơi gắn bó với tôi từ những ngày ấu thơ. Cả đời tôi chỉ biết lao động và sống hiền lành, yêu làng, yêu quê hương, yêu những con người chân chất, mộc mạc. Nơi ấy, từng ngôi nhà, từng con người đều là một phần không thể tách rời trong trái tim tôi. Và rồi, chiến tranh đến, làng tôi cũng như bao làng khác phải gánh chịu những đau thương, mất mát. Khi đất nước lâm vào chiến tranh, tôi phải rời làng, tản cư đi nơi khác. Nhưng không sao, tôi tin rằng, dù đi đâu, trái tim tôi vẫn mãi hướng về làng, nơi ấy có những người thân yêu đang đấu tranh bảo vệ mảnh đất của tổ tiên.
Kể từ khi xa làng, tôi không ngừng nghĩ về nó, những buổi sáng sớm, tôi hay ra ngoài nhìn ngắm trời mây, rồi lầm bầm nói chuyện về làng với chính mình, kể cho những người xung quanh nghe về một làng Chợ Dầu kiên cường, yêu nước. Tôi luôn tự hào về dân làng mình. Khi nghe ai nói về sự hy sinh của bà con trong làng, tôi chẳng ngần ngại mà kể bao điều tốt đẹp về làng tôi, tôi như thấy được hình ảnh của mình trong những câu chuyện ấy, tựa như mình là một phần trong chiến công của dân làng. Tôi không bao giờ ngừng yêu làng. Mỗi lần nhắc đến tên làng, tôi lại thấy một cảm giác tự hào dâng lên trong lòng. Nhưng, chẳng ai có thể ngờ được, giữa thời chiến tranh khốc liệt ấy, điều mà tôi không thể tưởng tượng lại xảy đến: làng tôi bị tố cáo là theo giặc.
Một ngày, tôi đang ngồi với mấy người bạn ở quán nước thì nghe tin sét đánh: “Làng Chợ Dầu theo giặc.” Lúc ấy, tim tôi như ngừng đập, tai tôi như ù đi, không tin vào tai mình. Tôi đứng dậy, bước ra ngoài, một cảm giác đau đớn và xấu hổ dâng lên trong lòng. Làm sao có thể như vậy được? Làm sao làng tôi, nơi tôi yêu thương hết lòng, lại có thể làm điều đó? Cả cuộc đời tôi đã gắn bó với mảnh đất này, đã chứng kiến bao nhiêu tấm gương anh hùng của dân làng, sao giờ lại có tin đồn này? Tôi như bị vỡ vụn ra thành hàng nghìn mảnh. Nỗi đau, sự hổ thẹn không sao tả hết được. Nếu thực sự làng tôi theo giặc, tôi phải làm sao? Làng tôi sẽ không còn là làng tôi nữa, dân làng sẽ không còn là người thân yêu của tôi nữa. Cái tình yêu và niềm tự hào ấy có còn gì?
Cả đêm đó, tôi không thể ngủ, đầu óc tôi quay cuồng, lương tâm tôi giằng xé. Tôi không dám nhìn mặt ai, không dám đối diện với những người bạn cũ. Tôi nghĩ đến những đêm dài chúng tôi ngồi bên nhau, đốt lửa, kể những câu chuyện về đất nước, về tương lai tươi sáng. Giờ đây, tôi phải sống như thế nào khi làng mình bị coi là phản bội? Tôi đã từng tự hào về làng, giờ đây, cái tự hào ấy lại là nỗi xấu hổ không sao gột rửa. Nhưng, liệu có thật là làng tôi theo giặc không? Lòng tôi không yên, không thể dứt ra khỏi nỗi hoài nghi ấy.
Rồi một ngày, khi tôi đã gần như kiệt sức vì lo âu và tủi hổ, một tin vui bất ngờ đến. Làng Chợ Dầu không hề theo giặc, đó chỉ là tin đồn thất thiệt do giặc dấy lên để chia rẽ lòng người. Những người dân làng tôi vẫn kiên cường, vẫn một lòng theo cách mạng. Hóa ra, dân làng tôi phải tản cư đi nơi khác để tránh bom đạn, phải chịu đựng bao nhiêu đau đớn, nhưng không hề phản bội. Lòng tôi bỗng chốc nhẹ nhõm, như vừa thoát khỏi một cơn ác mộng.
Nhưng cái tôi cảm nhận rõ hơn cả là một bài học đắt giá: Trong chiến tranh, dù khó khăn đến đâu, dù bị chia rẽ, bị đẩy vào nghịch cảnh nào, cái tình yêu quê hương, tình cảm gia đình vẫn không bao giờ thay đổi. Chính cái tình yêu ấy đã giúp tôi vượt qua mọi thử thách. Tôi đã quá vội vàng, quá đau đớn khi nghĩ rằng làng mình có thể phản bội. Nhưng cuối cùng, chính cái tình yêu ấy đã kéo tôi trở lại, giúp tôi nhận ra rằng tình yêu quê hương sẽ không bao giờ bị hoen ố, dù hoàn cảnh có khó khăn đến đâu. Làng Chợ Dầu là nơi tôi sinh ra, nơi tôi đã dệt nên những kỷ niệm, những câu chuyện đời mình. Làng vẫn là làng, những người dân làng vẫn là những người anh hùng.
Vậy là, tôi lại tiếp tục kể về làng, kể về những người dân nơi ấy. Làng Chợ Dầu vẫn mãi là niềm tự hào của tôi, và tôi sẽ không bao giờ quên những gì làng đã cho tôi. Chỉ cần có tình yêu thương, lòng trung thành với quê hương, thì dù cuộc sống có xô đẩy đến đâu, chúng ta vẫn sẽ vượt qua tất cả.
