Bạo lực học đường – một thuật ngữ không còn xa lạ trong xã hội hiện đại – đã trở thành một trong những vấn đề nghiêm trọng, gây nhức nhối cho không chỉ ngành giáo dục mà cả toàn xã hội. Không chỉ dừng lại ở những hành động thô bạo như đánh đập hay chửi mắng, bạo lực học đường còn bao gồm những hình thức tinh vi hơn như tẩy chay, cô lập, hay hành vi ngược đãi tâm lý mà các em học sinh phải gánh chịu trong một môi trường tưởng chừng như lành mạnh và an toàn. Chính vì vậy, việc giải quyết vấn đề này không chỉ là trách nhiệm của mỗi nhà trường mà còn của mỗi cá nhân trong cộng đồng, mỗi bậc phụ huynh, và toàn xã hội.
Để hiểu rõ hơn về bạo lực học đường trong xã hội hiện đại, chúng ta không thể không nhìn lại các tác phẩm văn học cổ điển, những tác phẩm không chỉ phản ánh sâu sắc tình trạng bạo lực mà còn giúp chúng ta hiểu rõ nguyên nhân và tác hại của nó. Trong đó, Chí Phèo của Nam Cao là một tác phẩm tiêu biểu cho việc phản ánh những mặt tối trong xã hội. Chí Phèo không chỉ là nạn nhân của bạo lực xã hội, mà còn là một hình mẫu điển hình của sự tha hóa và bạo lực được sinh ra từ một môi trường đầy bất công và tàn nhẫn.
Chí Phèo, một người nông dân hiền lành, vì hoàn cảnh khó khăn và bị xã hội chối bỏ đã trở thành một con người vạn vật hủy diệt, sẵn sàng dùng bạo lực để giải quyết những nỗi đau tinh thần mà mình phải chịu đựng. Tác phẩm của Nam Cao đã thể hiện một cách sâu sắc rằng, bạo lực không phải là bản chất của con người, mà là một hệ quả của sự lạc lõng, sự cô đơn và những tổn thương mà xã hội gây ra cho cá nhân. Chí Phèo như một chiếc gương phản chiếu xã hội, trong đó bạo lực là hệ quả tất yếu của những đổ vỡ trong mối quan hệ giữa con người và con người.
Một câu nói trong tác phẩm của Nam Cao đã cho thấy được sự tăm tối của nhân vật này: “Con người ta sinh ra không phải để làm ác, mà là vì hoàn cảnh xô đẩy, sự xâm phạm nhân phẩm đã biến họ thành những kẻ không còn biết mình là ai.” Chính sự mất mát của nhân phẩm, lòng tự trọng trong một xã hội thối nát đã dẫn đến việc Chí Phèo trở thành một nạn nhân của bạo lực, một kẻ dùng bạo lực để khẳng định cái tôi cuối cùng còn sót lại trong mình.
Ngày nay, bạo lực học đường không chỉ xuất hiện trong các hình thức thô bạo, mà còn ẩn náu trong những hành vi tinh vi, như sự cô lập, tẩy chay, bắt nạt qua mạng xã hội. Các em học sinh, đặc biệt là những người thiếu sự bảo vệ vững chắc từ gia đình và nhà trường, dễ dàng trở thành nạn nhân của những trò đùa ác ý, những lời nói tổn thương. Trong khi đó, những hành vi này lại không được nhận thức đúng mức bởi những người chứng kiến, và thậm chí đôi khi bị bỏ qua hoặc “giải quyết nhẹ nhàng” mà không hiểu rằng hậu quả của chúng có thể kéo dài suốt cuộc đời người bị hại.
Trong xã hội hiện đại, bạo lực học đường đã trở thành một vấn đề nhức nhối. Theo nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý học, bạo lực học đường không chỉ gây ra những tổn thương về thể chất mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến tinh thần của học sinh. Nhiều em học sinh bị ám ảnh, mất tự tin, thậm chí dẫn đến trầm cảm, tự tử – những hệ quả đáng tiếc mà nếu không được quan tâm kịp thời có thể trở thành vết thương khó lành.
Nhà văn Ernest Hemingway từng nói: “Tôi không biết điều gì là tồi tệ hơn, sự im lặng của người xung quanh hay chính sự bạo lực.” Những lời nói này đặc biệt phù hợp với hiện trạng bạo lực học đường ngày nay. Sự im lặng của học sinh, sự thiếu trách nhiệm của những người chứng kiến bạo lực học đường chính là một phần nguyên nhân khiến tình trạng này ngày càng trở nên nghiêm trọng. Những lời bạo lực không chỉ là đòn roi hay những cú đấm, mà còn là sự thiếu quan tâm, sự làm ngơ từ những người xung quanh.
Một thực tế đáng buồn là rất nhiều trường hợp bạo lực học đường xảy ra ngay trong lớp học, ngay trước mắt thầy cô giáo, nhưng lại không được xử lý kịp thời. Điều này khiến các em học sinh cảm thấy bất lực và không còn niềm tin vào môi trường học đường – nơi mà lẽ ra họ phải cảm nhận được sự bảo vệ, yêu thương và tôn trọng. Hệ quả là, sự bạo lực trong trường học không chỉ ảnh hưởng đến học sinh mà còn đe dọa đến sự phát triển bền vững của nền giáo dục quốc gia.
Để giải quyết vấn đề bạo lực học đường, không chỉ cần một hệ thống pháp lý nghiêm ngặt mà quan trọng hơn, đó là việc xây dựng một môi trường giáo dục nhân văn, nơi mà mỗi học sinh không chỉ học kiến thức mà còn học cách sống hòa thuận, tôn trọng lẫn nhau. Học sinh cần được giáo dục về giá trị của lòng khoan dung, tình thương và sự thấu cảm, từ đó giảm thiểu được những xung đột, mâu thuẫn trong môi trường học đường.
Trong xã hội hiện đại, sự phát triển của các phương tiện truyền thông và công nghệ thông tin đã làm cho việc giao tiếp giữa học sinh dễ dàng hơn, nhưng cũng làm gia tăng nguy cơ bạo lực qua mạng. Tuy nhiên, điều này cũng có thể được tận dụng để tạo ra những chương trình tuyên truyền, giáo dục về văn hóa ứng xử và ngăn ngừa bạo lực học đường. Các tổ chức xã hội, các câu lạc bộ học sinh có thể là những nơi lan tỏa những giá trị tích cực, giúp học sinh không chỉ học tốt mà còn trưởng thành về mặt nhân cách.
Mahatma Gandhi đã từng nói: “Chúng ta phải là sự thay đổi mà chúng ta mong muốn thấy trong thế giới này.” Chính vì vậy, mỗi cá nhân, mỗi bậc phụ huynh và mỗi giáo viên đều cần nhận thức rõ ràng về vai trò của mình trong việc xây dựng một môi trường học đường lành mạnh và an toàn. Chỉ khi nào xã hội, nhà trường và gia đình cùng đồng lòng, bạo lực học đường mới thực sự được đẩy lùi.
Chắc hẳn không ai trong chúng ta muốn chứng kiến những cảnh học sinh bị tổn thương vì bạo lực. Bạo lực học đường là một vết thương khó lành không chỉ cho nạn nhân mà cho toàn xã hội. Tuy nhiên, chính chúng ta – những người đang sống trong xã hội này – có thể là những người đầu tiên tạo nên sự thay đổi. Như một câu nói nổi tiếng của Dostoevsky trong Anh em nhà Karamazov: “Không ai có thể làm tổn thương người khác mà không tự làm tổn thương chính mình.” Chính vì vậy, khi chúng ta làm tổn thương người khác, chúng ta chính là đang phá vỡ sự hài hòa và hạnh phúc của chính mình.
Cuối cùng, để kết luận, chúng ta cần nhớ rằng bạo lực học đường không phải là một điều không thể thay đổi. Nó sẽ dần dần biến mất khi mỗi người trong chúng ta, từ học sinh, thầy cô giáo đến các bậc phụ huynh và xã hội, đều chung tay xây dựng một môi trường học đường nhân văn, nơi tình yêu thương và sự tôn trọng là những giá trị cốt lõi. Khi đó, học sinh sẽ không chỉ học được kiến thức, mà còn học được cách làm người, làm công dân có trách nhiệm trong một xã hội văn minh
