Sự chuyển biến tâm lý của nhân vật Mị trong “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài
Tô Hoài, một trong những cây bút nổi bật của nền văn học Việt Nam, đã mang đến cho người đọc những tác phẩm có giá trị sâu sắc về mặt nội dung và nhân văn. Trong đó, truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" là một trong những tác phẩm nổi bật, phản ánh sâu sắc cuộc sống khổ cực của người dân miền núi và đặc biệt là những biến đổi tâm lý trong con người, điển hình là nhân vật Mị. Từ một cô gái trẻ trung, yêu đời, Mị đã phải trải qua một quá trình dài để trở thành một người phụ nữ cam chịu, rồi lại vùng dậy tìm lại tự do và hạnh phúc. Sự chuyển biến tâm lý của Mị trong tác phẩm là một quá trình dài và phức tạp, thể hiện qua ba giai đoạn chủ yếu: sự cam chịu, sự thức tỉnh và khát khao tự do.
1. Sự cam chịu, khuất phục trước số phận
Khi lần đầu tiên xuất hiện trong tác phẩm, Mị là một cô gái trẻ trung, xinh đẹp, tràn đầy sức sống và khát vọng. Tuy nhiên, do bị gả cho A Sử - một người đàn ông vô cảm và tàn bạo - Mị dần dần trở thành nạn nhân của chế độ cường quyền và phong tục lạc hậu trong xã hội miền núi. Sự cam chịu của Mị không phải là sự bộc lộ tự nguyện, mà là sự ép buộc từ nhiều yếu tố: gia đình, xã hội, và đặc biệt là A Sử.
Mị được gả cho A Sử trong một hoàn cảnh không thể khác, khi gia đình không có quyền lực để bảo vệ cô. Từ đó, cô phải sống trong cảnh bị áp bức, không có quyền tự quyết về cuộc sống của mình. Mị là người con gái chăm chỉ, thảo hiền, nhưng cuộc sống của cô đã bị định đoạt bởi những quy tắc xã hội hà khắc, những phong tục cổ hủ và bởi người chồng tàn nhẫn, độc ác. Sự khuất phục của Mị thể hiện rõ nhất qua cách cô chấp nhận việc trở thành vợ A Sử mà không có sự phản kháng nào.
Khi bị gả vào nhà A Sử, Mị không chỉ phải làm công việc nặng nhọc mà còn phải chịu đựng những sự bạo hành về thể xác lẫn tinh thần từ người chồng và gia đình chồng. Đặc biệt, A Sử thường xuyên đánh đập và chửi mắng Mị, khiến cô cảm thấy mình là một con vật, không có quyền và không có sự tôn trọng. Tuy nhiên, Mị không thể làm gì để thay đổi tình trạng này. Cô như một cái bóng của chính mình, dần dần mất đi tất cả hy vọng về một tương lai tươi sáng. Chính trong giai đoạn này, Mị đã mất đi sự kháng cự và sống một cách cam chịu, không còn ý chí, không còn khát vọng.
Trong lòng Mị lúc này, không còn sự phản kháng, không còn khát khao về một cuộc sống khác. Cô chấp nhận sống trong cảnh tối tăm, đau khổ, không dám mơ mộng về một ngày mai tươi sáng. Mị không chỉ bị trói buộc về mặt thể xác mà tâm hồn cô cũng bị nhốt vào những xiềng xích vô hình của xã hội phong kiến, của gia đình và của những phong tục không bao giờ thay đổi. Đây là giai đoạn tâm lý cam chịu, khổ sở của Mị khi cô không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận số phận đau khổ mà mình đang phải đối mặt.
2. Sự thức tỉnh trong tâm hồn
Tuy nhiên, Mị không phải là người phụ nữ mãi cam chịu trước hoàn cảnh. Mặc dù chịu đựng những đau khổ tột cùng, nhưng có những lúc trong tâm hồn Mị vẫn âm ỉ một ngọn lửa khát khao tự do, một khát vọng vươn lên và vượt thoát khỏi sự ngột ngạt của cuộc sống tù túng. Khoảnh khắc quan trọng nhất đánh dấu sự thức tỉnh trong Mị chính là khi cô chứng kiến cảnh A Sử đánh đập A Phủ.
Khi A Phủ bị trói vào cột và bị đánh đập dã man, Mị cảm nhận rõ ràng sự tàn nhẫn của A Sử và cảm thấy xót xa cho A Phủ, một người đàn ông cũng bị áp bức, giống như cô. Cảnh tượng đó khiến Mị chợt nhận ra rằng mình không phải là người duy nhất phải chịu khổ đau. Và cũng từ đó, Mị nhận thức được rằng sự bất công không chỉ là chuyện riêng của mình mà còn là sự chung của rất nhiều người trong xã hội. Điều này khiến tâm hồn Mị dần dần tỉnh lại sau bao ngày bị chai sạn.
Mặc dù vẫn bị trói buộc bởi những định kiến và những sự khắc nghiệt của xã hội, Mị bắt đầu nhen nhóm một ý thức về sự tự do. Lúc này, trong Mị, có một sự chuyển biến lớn trong suy nghĩ và nhận thức. Cô không còn hoàn toàn cam chịu nữa mà bắt đầu cảm thấy sự bất công, sự đau đớn của chính mình và của những người xung quanh.
Khi Mị thấy A Phủ bị đánh đập tàn nhẫn, cô không chỉ cảm thấy xót xa cho anh mà còn cảm thấy sự khốn khổ của chính bản thân mình. Mị chợt nhận ra rằng cô cũng giống như A Phủ, là nạn nhân của chế độ phong kiến hà khắc. Đây là một sự thay đổi lớn trong tâm lý của Mị, cho thấy rằng dù cuộc sống có đày đọa cô đến đâu, cô vẫn có những phút giây bừng tỉnh, nhận thức được sự bất công và tìm ra sự đồng cảm với những người cùng cảnh ngộ.
3. Khát khao tự do và cuộc sống mới
Khi Mị phát hiện ra A Phủ bị trói và định bị giết chết, một sự thay đổi lớn lao đã xảy ra trong tâm hồn cô. Lúc này, Mị không còn là một người phụ nữ cam chịu mà là một người có khát khao sống, khát khao tự do và khát khao thay đổi số phận. Dù Mị vẫn sống trong cái khổ cực, cái đè nén của chế độ phong kiến, nhưng cô đã tìm được sức mạnh từ chính bản thân mình.
Mị đã quyết định cắt dây trói cho A Phủ, bất chấp sự nguy hiểm và mọi hệ lụy có thể xảy đến. Đây là hành động đầu tiên trong cuộc đời Mị, một hành động thể hiện sự mạnh mẽ và khát vọng tự do. Chính hành động này đã mở ra con đường mới cho Mị và A Phủ. Sau khi giúp A Phủ thoát khỏi cái chết, Mị cảm thấy một niềm hạnh phúc, một cảm giác tự do chưa từng có. Đây chính là khoảnh khắc Mị vươn ra khỏi cái bóng của sự cam chịu, vươn tới một cuộc sống mới, một cuộc sống không còn bị giam hãm trong những xiềng xích vô hình.
Mị không còn là cô gái cam chịu, khuất phục trước số phận nữa. Cô đã quyết định thay đổi số phận của mình, không chỉ vì A Phủ mà còn vì chính mình. Đây là sự thức tỉnh mạnh mẽ, sự khởi đầu cho một cuộc sống tự do, dù con đường phía trước còn nhiều gian nan và khó khăn.
Kết luận
Sự chuyển biến tâm lý của nhân vật Mị trong "Vợ chồng A Phủ" là một hành trình dài từ sự cam chịu, khuất phục đến sự thức tỉnh và khát khao tự do. Từ một người con gái trẻ trung, đầy khát vọng sống, Mị đã trải qua nhiều đau đớn và khổ cực để rồi tìm lại được bản năng sống, tìm lại được ý chí và sức mạnh của mình. Hành động cắt dây trói cứu A Phủ chính là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự hồi sinh của tâm hồn Mị. Tác phẩm của Tô Hoài không chỉ phản ánh hiện thực xã hội miền núi mà còn khẳng định sức mạnh tiềm tàng trong con người, dù ở hoàn cảnh nào, khi có cơ hội và sự thức tỉnh, con người vẫn có thể vượt qua mọi khó khăn, tìm lại được chính mình.
