Tiếng nói của văn nghệ của Nguyễn Đình Thi là một tác phẩm mang tầm ảnh hưởng sâu rộng, không chỉ trong việc lý giải giá trị của văn nghệ mà còn là một luận điểm triết lý về mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống con người. Văn nghệ, theo quan điểm của Nguyễn Đình Thi, không phải là một sản phẩm đơn thuần của sự sáng tạo cá nhân mà là tiếng nói phản ánh hiện thực xã hội, là công cụ nâng cao nhân phẩm và thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Điều này đã mở rộng khái niệm về văn nghệ, không chỉ dừng lại ở việc thể hiện cái đẹp thuần túy mà còn là một phương tiện để thay đổi, cải tạo con người và xã hội. Như ông đã viết, “Văn nghệ không phải chỉ là sự giải trí, mà là sự phản ánh chân thực đời sống, là tiếng nói của cuộc sống”. Câu nói này không chỉ phản ánh một quan niệm mà còn là thông điệp mạnh mẽ về vai trò của văn nghệ trong việc thay đổi xã hội, trong việc thúc đẩy con người hướng tới những giá trị đạo đức và nhân văn.
Ở đây, Nguyễn Đình Thi không chỉ muốn khẳng định giá trị của văn nghệ như một phần không thể thiếu của đời sống tinh thần, mà còn chỉ ra rằng văn nghệ có sứ mệnh cao cả hơn – đó là góp phần phản ánh những chuyển biến trong xã hội, truyền tải những thông điệp về sự phát triển của nhân loại, và đặc biệt là kết nối quá khứ, hiện tại với tương lai. Trong bối cảnh đất nước, đặc biệt là trong những năm tháng chiến tranh đầy đau thương, văn nghệ không chỉ là phương tiện giúp con người vượt qua những khó khăn mà còn là sức mạnh tinh thần giúp dân tộc vượt lên trên mọi gian khổ. Những bài hát như “Tiếng hát át tiếng bom” hay những bài thơ, vở kịch phản ánh cuộc sống trong chiến tranh đã giúp khơi dậy lòng yêu nước, khuyến khích con người gắn kết và vượt qua thử thách. Những tác phẩm này không chỉ là công cụ truyền tải thông điệp mà còn là vũ khí tinh thần giúp con người duy trì niềm tin và lý tưởng trong những lúc khó khăn nhất.
Không chỉ trong chiến tranh, vai trò của văn nghệ cũng không hề phai nhạt trong thời kỳ hòa bình và xây dựng đất nước. Nguyễn Đình Thi đã khẳng định rằng văn nghệ không thể tách rời đời sống và cần phải phản ánh những biến đổi của xã hội. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, văn nghệ phải luôn gắn liền với thực tế đời sống, phải luôn là những tiếng nói phản ánh nỗi đau, khát vọng, và niềm tin của con người. Văn nghệ không chỉ là những sản phẩm thẩm mỹ mà còn phải có trách nhiệm với xã hội, với những vấn đề hiện hữu. Chính vì vậy, tác phẩm văn học hay âm nhạc không chỉ giúp con người cảm nhận cái đẹp mà còn là phương tiện truyền tải những bài học về nhân sinh quan, về đạo đức, về ý thức xã hội. Văn nghệ, theo Nguyễn Đình Thi, có khả năng thay đổi và cải tạo con người, giúp họ hiểu hơn về chính mình và thế giới xung quanh, đồng thời truyền cảm hứng để họ vươn tới cái đẹp, cái thiện.
Tuy nhiên, Nguyễn Đình Thi cũng nhấn mạnh một yếu tố rất quan trọng: Văn nghệ không chỉ là phản ánh hiện thực mà còn là sự thể hiện của cảm xúc, tư tưởng và những giá trị nhân văn mà nghệ sĩ muốn truyền đạt. Nghệ sĩ không phải là những người sống ngoài đời, họ chính là những người hiểu và cảm nhận sâu sắc những biến động trong xã hội, là những người có thể “chạm vào” những tầng sâu trong tâm hồn con người. Vì vậy, tiếng nói của văn nghệ không chỉ là việc phản ánh sự thật, mà còn phải gắn liền với khả năng khơi dậy những tư tưởng lớn, những tình cảm sâu sắc và những lý tưởng đẹp đẽ trong mỗi người. Người nghệ sĩ là cầu nối giữa con người với cuộc sống, và chính qua tác phẩm của mình, họ tạo ra những giá trị vĩnh hằng về nhân cách và đạo đức. “Văn nghệ là tiếng nói của cuộc sống”, vì vậy, nghệ sĩ phải luôn là người lắng nghe cuộc sống, phải luôn phản ánh, cải tạo và nâng cao cuộc sống qua mỗi tác phẩm của mình.
Đặc biệt, trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi mà công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ và nhiều yếu tố vật chất chi phối đời sống, vai trò của văn nghệ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Văn nghệ có thể bị lấn át bởi những hình thức giải trí ngắn hạn, nhưng chính nó vẫn là sức mạnh tinh thần vô hình mà không một phương tiện giải trí hay công nghệ nào có thể thay thế được. Những tác phẩm nghệ thuật, những bài hát, bài thơ hay các tác phẩm điện ảnh vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong đời sống, vì chúng không chỉ đem đến cái đẹp mà còn giúp con người đối diện với những câu hỏi về bản chất cuộc sống, về nhân cách và về giá trị sống.
Nguyễn Đình Thi đã rất đúng khi khẳng định rằng văn nghệ không bao giờ có thể tách rời khỏi đời sống và không bao giờ lỗi thời. Trong mọi thời kỳ, văn nghệ luôn có sứ mệnh phản ánh, thách thức và thúc đẩy sự thay đổi trong xã hội. Và nghệ sĩ, với vai trò là người sáng tạo, không thể chỉ đứng ngoài cuộc sống mà phải luôn luôn hòa nhập và cảm nhận sâu sắc những gì đang diễn ra xung quanh mình. Chỉ khi đó, họ mới có thể tạo ra những tác phẩm thực sự mang lại giá trị cho xã hội, giúp con người cảm nhận được sức mạnh của cái đẹp, của lý tưởng, của tình yêu thương và lòng nhân ái.
Như vậy, qua bài viết Tiếng nói của văn nghệ, Nguyễn Đình Thi không chỉ khẳng định vai trò của văn nghệ trong việc phản ánh hiện thực xã hội mà còn chỉ ra rằng văn nghệ có thể thay đổi thế giới, có thể cải tạo con người. Đó là sứ mệnh thiêng liêng mà mỗi tác phẩm nghệ thuật, mỗi nghệ sĩ đều mang trong mình, và là điều mà tất cả chúng ta, những người sống trong xã hội này, đều cần phải trân trọng và bảo vệ.
