Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang của Daniel Defoe là một tác phẩm không chỉ nổi bật với những tình tiết mạo hiểm hấp dẫn mà còn là một triết lý sâu sắc về con người, cuộc sống và những khát vọng không ngừng vươn tới tự do và sự tự nhận thức. Câu chuyện về Rô-bin-xơn – một người đàn ông bị mắc kẹt trên một đảo hoang sau một tai nạn tàu bè – không chỉ là một cuộc phiêu lưu sống sót mà còn là hành trình khám phá sâu sắc về bản chất con người khi đứng trước sự cô đơn và khắc nghiệt của thiên nhiên. Thông qua hình ảnh của Rô-bin-xơn, Defoe không chỉ phản ánh những thử thách của cuộc sống mà còn gửi gắm những triết lý về sự tồn tại, khát vọng tự do, và sự đối diện với chính mình, những vấn đề mà con người hiện đại cũng phải đối mặt trong bối cảnh xã hội phức tạp ngày nay.
Rô-bin-xơn, trong suốt những năm tháng bị mắc kẹt trên đảo hoang, đã phải học cách sinh tồn từ những điều kiện khắc nghiệt nhất: tìm thức ăn, xây dựng nơi ở, và bảo vệ bản thân khỏi những mối nguy hiểm tiềm tàng từ thiên nhiên. Mỗi ngày trôi qua trên đảo là một cuộc chiến không ngừng nghỉ giữa con người và thiên nhiên. Đọc những trang viết của Defoe, chúng ta như được sống trong những giây phút căng thẳng, đầy quyết tâm và hi vọng của Rô-bin-xơn. Chính trong hoàn cảnh tưởng chừng như tuyệt vọng ấy, ông đã khám phá ra những giá trị sống mà trước đây có thể ông chưa từng nghĩ đến. Câu nói của ông: “Tôi tự hỏi, liệu tôi có thể sống mà không có ai bên cạnh? Liệu tự do có thật sự là điều tôi tìm kiếm, hay tôi chỉ đang trốn chạy khỏi những ràng buộc của xã hội?” không chỉ là lời tự vấn của một con người bị cô lập, mà còn là lời nhắc nhở về bản chất thật sự của tự do trong cuộc sống. Tự do, liệu có phải chỉ là việc không bị ràng buộc trong những quy tắc, hay là việc tìm thấy sự tự tại trong chính những giới hạn của bản thân và thế giới xung quanh?
Trong suốt hành trình ấy, Rô-bin-xơn không chỉ chiến đấu với thiên nhiên mà còn với chính mình. Trải qua sự cô đơn tột cùng, khi không có ai để trò chuyện, không có ai để chia sẻ, ông bắt đầu nhận thức sâu sắc về giá trị của mối quan hệ con người. Chỉ khi ông bắt đầu nuôi dưỡng con vật và giao tiếp với “Friday” – người bạn hoang dã – Rô-bin-xơn mới thực sự nhận ra rằng con người không thể sống cô độc mãi. Sự tồn tại của con người không thể tách rời khỏi cộng đồng và những mối quan hệ xã hội. Mối quan hệ giữa Rô-bin-xơn và Friday, tuy bắt đầu từ sự phân biệt chủng tộc, lại dần dần phát triển thành một tình bạn sâu sắc. Điều này thể hiện quan điểm của Defoe về sự cần thiết của tình bạn và sự giao tiếp giữa các cá nhân, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Con người, dù là trong thế giới hoang vu hay trong xã hội văn minh, vẫn luôn có nhu cầu về sự kết nối và tình thân.
Tuy nhiên, sự trưởng thành của Rô-bin-xơn không chỉ là kết quả của những thử thách bên ngoài mà còn là hành trình khám phá nội tâm. Đầu tiên, ông là người trẻ tuổi đầy mơ ước về một cuộc sống phiêu lưu, và như thế, ông rời bỏ gia đình và xã hội để đi tìm kiếm những điều mới mẻ. Nhưng khi đối mặt với cái chết cận kề, cô đơn tột cùng, ông mới nhận ra giá trị của cuộc sống, của những gì mình đã từng có. Sự khủng hoảng về tinh thần mà Rô-bin-xơn trải qua trên đảo hoang là một phần không thể thiếu trong sự phát triển của ông như một con người. Câu nói của ông khi tìm thấy một mảnh giấy để ghi chép lại những ngày tháng mình sống: “Tôi không thể sống mà không có gì để nhớ lại, không có gì để khiến mình hiểu rằng mình đã từng tồn tại” đã nói lên điều này. Đó là một sự nhận thức về bản thân, về cuộc sống, và về những giá trị mà ông đang xây dựng lại từ con số không.
Câu chuyện của Rô-bin-xơn không chỉ là một bài học về sức sống mãnh liệt của con người mà còn là một bài học về khả năng tự tạo dựng cuộc sống của mình trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Chính trong những lúc khó khăn, khi không còn bất kỳ sự giúp đỡ nào từ thế giới bên ngoài, Rô-bin-xơn đã phát huy khả năng sáng tạo và tự lực. Ông đã tìm cách biến một hòn đảo hoang vắng trở thành một nơi sống có tổ chức, nơi ông không chỉ có thể sinh tồn mà còn có thể xây dựng một xã hội nhỏ bé, nơi có sự sống, có hy vọng và có những mục tiêu phấn đấu. Rô-bin-xơn là hình mẫu của con người không ngừng nỗ lực, không bao giờ chấp nhận đầu hàng trước khó khăn, là hình mẫu của sự kiên trì và tự lập.
Qua câu chuyện của Rô-bin-xơn, Defoe đã đặt ra một vấn đề mang tính triết lý sâu sắc: Trong xã hội hiện đại ngày nay, liệu con người có thực sự được tự do? Liệu tự do có phải là việc tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội hay nó là khả năng tự do lựa chọn và sống đúng với bản chất của mình trong một thế giới luôn thay đổi và đầy thử thách? Đó là câu hỏi mà không chỉ Rô-bin-xơn mà tất cả chúng ta cần tự vấn trong hành trình sống của chính mình. Defoe đã cho thấy rằng tự do không phải là thứ được ban cho mà là một cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ, một quá trình tự khẳng định bản thân giữa bao nhiêu giới hạn và ràng buộc của xã hội, của hoàn cảnh.
Từ câu chuyện của Rô-bin-xơn, chúng ta học được rằng không có gì là không thể vượt qua nếu con người có đủ sức mạnh tinh thần và khát vọng tự do. Nhưng tự do thật sự chỉ đến khi con người nhận thức được chính mình, biết mình là ai và đang sống vì điều gì. Rô-bin-xơn đã tìm thấy tự do không chỉ bằng cách sống sót mà còn bằng cách vượt qua được chính mình, vượt qua được sự cô đơn và sự tuyệt vọng. Tự do ấy, chính là một hành trình không ngừng tìm kiếm, không ngừng vươn lên để tạo dựng cuộc sống, bất kể hoàn cảnh có khắc nghiệt đến đâu.
