Vườn quốc gia Cúc Phương nằm ở ranh giới ba tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa, là khu rừng đặc dụng đầu tiên của Việt Nam. Với diện tích hơn 22.000 ha, đây là một trong những khu rừng nguyên sinh có giá trị sinh thái và đa dạng sinh học cao nhất nước ta. Được thành lập từ năm 1962, Cúc Phương không chỉ là nơi bảo tồn thiên nhiên mà còn là điểm đến hấp dẫn cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và du lịch sinh thái.
Vườn quốc gia Cúc Phương là một bảo tàng sống động của tự nhiên với hệ sinh thái phong phú. Khu rừng này có khí hậu nhiệt đới gió mùa, độ ẩm cao, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Hiện nay, Cúc Phương là nơi sinh sống của hơn 2.000 loài thực vật bậc cao và rêu, trong đó có nhiều loài thuộc nhóm đặc hữu và nguy cấp. Những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi như chò chỉ, cây đăng cổ thụ hay cây sấu có kích thước khổng lồ là minh chứng cho sự đa dạng và giàu có của hệ thực vật nơi đây.
Không chỉ nổi tiếng với hệ thực vật, Cúc Phương còn là nơi bảo tồn nhiều loài động vật quý hiếm. Rừng Cúc Phương là môi trường sống của hơn 130 loài thú, 300 loài chim, 110 loài bò sát và lưỡng cư, cùng với hàng nghìn loài côn trùng. Nhiều loài trong số đó thuộc diện nguy cấp, như voọc mông trắng - loài linh trưởng đặc hữu chỉ có ở Việt Nam. Công tác bảo tồn tại đây đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ sự phong phú của hệ động vật Việt Nam.
Ngoài giá trị tự nhiên, Cúc Phương còn là nơi lưu giữ nhiều dấu ấn lịch sử, văn hóa của dân tộc. Khu vực này từng là nơi sinh sống của người Mường với các giá trị văn hóa đặc trưng như nhà sàn, cồng chiêng và các phong tục truyền thống. Bên cạnh đó, những hang động như Hang Con Moong, Hang Đắng hay Hang Trăng là nơi lưu giữ nhiều hiện vật khảo cổ học quan trọng, ghi dấu sự tồn tại của con người từ thời tiền sử.
Cúc Phương còn nổi bật với các hoạt động du lịch sinh thái và giáo dục môi trường. Du khách khi đến đây có thể tham gia các tour khám phá rừng, xem các loài động vật hoang dã, chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ hay tham gia vào các chương trình giáo dục bảo tồn. Đặc biệt, mỗi năm vào khoảng tháng 4 và tháng 5, mùa bướm ở Cúc Phương thu hút hàng nghìn du khách đến chiêm ngưỡng khung cảnh hàng triệu con bướm bay rợp trời, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Vườn quốc gia Cúc Phương không chỉ là nơi bảo tồn thiên nhiên mà còn là biểu tượng cho nỗ lực của Việt Nam trong việc gìn giữ và phát huy giá trị di sản thiên nhiên. Đây là nơi giao thoa giữa con người và thiên nhiên, mang đến những bài học ý nghĩa về sự hài hòa và bền vững. Những giá trị sinh thái, văn hóa và giáo dục của Cúc Phương đã góp phần không nhỏ vào công cuộc bảo vệ môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng về ý nghĩa của việc bảo tồn thiên nhiên.
Vườn quốc gia Cúc Phương là một tài sản quý giá không chỉ của Việt Nam mà còn của toàn thế giới. Với cảnh quan hùng vĩ, hệ sinh thái phong phú và giá trị văn hóa lịch sử đặc biệt, Cúc Phương xứng đáng là một trong những điểm đến tiêu biểu, vừa mang lại lợi ích về môi trường vừa góp phần phát triển du lịch bền vững. Đây là minh chứng rõ ràng cho mối quan hệ gắn kết giữa con người và thiên nhiên, khẳng định trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ và giữ gìn môi trường sống cho các thế hệ mai sau.
