Hướng dẫn làm bài nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích trong văn xuôi
Giới thiệu
Viết bài nghị luận về một tác phẩm hoặc đoạn trích trong văn xuôi là một trong những yêu cầu quan trọng trong các kỳ thi văn học. Bài nghị luận này không chỉ giúp bạn thể hiện sự hiểu biết về tác phẩm mà còn phát triển kỹ năng tư duy phản biện, phân tích văn học, đồng thời rèn luyện khả năng lập luận logic và viết lách mạch lạc. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu cách làm bài nghị luận văn học về tác phẩm, đoạn trích trong văn xuôi một cách đầy đủ và chi tiết.
1. Nắm vững yêu cầu của đề bài
Trước khi bắt tay vào viết, việc đầu tiên và quan trọng nhất là bạn phải hiểu rõ yêu cầu của đề bài. Một đề nghị luận về tác phẩm, đoạn trích trong văn xuôi thường yêu cầu bạn phải làm sáng tỏ nội dung, thông điệp hoặc đặc điểm nghệ thuật của tác phẩm hoặc đoạn trích đó.
Thông thường, đề bài sẽ có một trong những dạng sau:
Phân tích, làm rõ một vấn đề nào đó trong tác phẩm.
Làm rõ tư tưởng, chủ đề của tác phẩm.
Đánh giá một yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm (chủ đề, nhân vật, tình huống, ngôn ngữ, v.v.).
Phân tích và giải thích một đoạn trích từ tác phẩm.
Ví dụ: "Phân tích hình tượng người mẹ trong tác phẩm Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng."
Trong trường hợp này, bạn cần phân tích hình tượng người mẹ trong tác phẩm Chiếc lược ngà, làm rõ ý nghĩa của hình ảnh người mẹ, mối quan hệ giữa người mẹ và nhân vật chính, và ý nghĩa của nhân vật này đối với nội dung, tư tưởng chung của tác phẩm.
2. Phân tích yêu cầu và lập dàn ý
Khi bạn đã hiểu yêu cầu của đề bài, bước tiếp theo là lập dàn ý cho bài nghị luận. Dàn ý giúp bạn tổ chức các ý tưởng một cách hệ thống, tránh lạc đề và làm cho bài viết có cấu trúc rõ ràng. Một dàn ý đầy đủ cần có ba phần chính: Mở bài, Thân bài, và Kết bài.
Mở bài
Mở bài là phần giúp bạn giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích mà bạn sẽ phân tích. Trong mở bài, bạn cần:
Giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích.
Đưa ra nhận định hoặc vấn đề sẽ được nghị luận trong bài viết.
Ví dụ: Đoạn mở bài cho bài nghị luận về hình tượng người mẹ trong tác phẩm Chiếc lược ngà có thể như sau:
Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng là một tác phẩm nổi bật trong nền văn học cách mạng Việt Nam, thể hiện tình cảm sâu sắc của người lính đối với gia đình, quê hương. Hình ảnh người mẹ trong tác phẩm là biểu tượng của sự hy sinh, tình yêu thương vô bờ bến. Qua hình tượng này, tác giả muốn nhấn mạnh giá trị của tình mẫu tử và sự gắn kết giữa con người với nhau trong những thời khắc gian khó.
Thân bài
Thân bài là phần quan trọng nhất trong bài nghị luận. Bạn sẽ đưa ra các luận điểm và giải thích, phân tích chúng một cách chi tiết. Để làm rõ một vấn đề, thân bài cần được chia thành nhiều đoạn nhỏ, mỗi đoạn nêu một luận điểm chính và dẫn chứng để làm sáng tỏ luận điểm đó.
Một số phương pháp phổ biến trong phần thân bài:
Phân tích chi tiết: Mỗi luận điểm cần được phân tích kỹ lưỡng với dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm. Chẳng hạn, nếu bạn phân tích hình tượng người mẹ trong tác phẩm Chiếc lược ngà, bạn cần chỉ ra các chi tiết trong tác phẩm thể hiện sự hy sinh, tình thương yêu của người mẹ.
So sánh, đối chiếu: Bạn có thể so sánh hình tượng, vấn đề trong tác phẩm với các tác phẩm khác để làm nổi bật đặc điểm của nó. Ví dụ, hình tượng người mẹ trong Chiếc lược ngà có thể được so sánh với hình tượng người mẹ trong một số tác phẩm khác như Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.
Chứng minh và giải thích: Sau khi nêu ra một luận điểm, bạn cần chứng minh và giải thích tại sao luận điểm đó lại đúng. Bạn có thể trích dẫn trực tiếp từ tác phẩm, chỉ ra các đặc điểm nghệ thuật và tư tưởng mà tác giả muốn truyền đạt.
Ví dụ: Nếu phân tích sự hy sinh của người mẹ trong Chiếc lược ngà, bạn có thể đưa ra dẫn chứng về việc người mẹ sẵn sàng hy sinh tất cả cho con cái, từ việc chiến đấu ngoài mặt trận đến việc gửi cho con chiếc lược ngà, một biểu tượng của tình mẹ thiêng liêng.
Kết bài
Kết bài là phần bạn tổng kết lại các luận điểm đã đưa ra trong bài. Bạn cũng có thể mở rộng vấn đề hoặc đưa ra một nhận định, đánh giá về tác phẩm hoặc vấn đề đã nghị luận. Kết bài phải rõ ràng, không lan man, và cần nhấn mạnh được thông điệp chính của bài viết.
Ví dụ:
Hình tượng người mẹ trong Chiếc lược ngà không chỉ là biểu tượng của tình yêu thương vô bờ bến mà còn thể hiện những hy sinh cao cả mà mỗi người mẹ đều trải qua trong cuộc đời. Tác phẩm đã khắc họa một cách sâu sắc và chân thực hình ảnh người mẹ trong những năm tháng chiến tranh, đồng thời gửi gắm thông điệp về lòng yêu nước và tinh thần đoàn kết, hi sinh vì nhau.
3. Phương pháp phân tích và lập luận
Phân tích và lập luận là kỹ năng quan trọng trong bài nghị luận. Để làm bài nghị luận một cách thuyết phục, bạn cần phải:
Tìm hiểu kỹ nội dung và nghệ thuật của tác phẩm: Đọc kỹ tác phẩm và xác định các yếu tố nổi bật như chủ đề, thông điệp, hình ảnh, nhân vật, tình huống, v.v.
Phân tích từng yếu tố trong tác phẩm: Xem xét các yếu tố như ngôn ngữ, cách xây dựng nhân vật, tình huống kịch tính để tìm ra thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.
Lập luận chặt chẽ: Các luận điểm trong bài viết cần có sự liên kết chặt chẽ, mỗi luận điểm cần được giải thích rõ ràng, có dẫn chứng và chứng minh thuyết phục.
4. Các bước viết bài nghị luận
Dưới đây là các bước viết bài nghị luận mà bạn có thể tham khảo:
Bước 1: Đọc kỹ tác phẩm
Trước khi viết, bạn cần đọc kỹ tác phẩm hoặc đoạn trích để nắm được toàn bộ nội dung và các yếu tố nghệ thuật của tác phẩm. Cần chú ý đến các chi tiết quan trọng như nhân vật, tình huống, và các đoạn văn tiêu biểu.
Bước 2: Tìm hiểu vấn đề nghị luận
Sau khi đọc xong tác phẩm, hãy xác định vấn đề mà bạn cần phân tích. Đây có thể là một hình tượng nhân vật, một tình huống đặc biệt, hoặc một đặc điểm nghệ thuật của tác phẩm.
Bước 3: Lập dàn ý chi tiết
Dàn ý giúp bạn tổ chức các ý tưởng một cách khoa học, tránh lạc đề và đảm bảo bài viết có tính mạch lạc. Phân chia rõ ràng các luận điểm sẽ giúp bạn không bỏ sót vấn đề quan trọng nào trong bài nghị luận.
Bước 4: Viết phần thân bài
Phần thân bài là phần quan trọng nhất. Mỗi đoạn cần có một luận điểm chính, sau đó đưa ra giải thích và chứng minh bằng dẫn chứng từ tác phẩm. Cố gắng trình bày các luận điểm một cách logic và rõ ràng.
Bước 5: Viết phần kết bài
Kết bài cần khái quát lại các luận điểm đã được trình bày, đồng thời nêu ra thông điệp, bài học hoặc sự khái quát về tác phẩm. Kết bài phải mạnh mẽ và rõ ràng, để lại ấn tượng tốt cho người đọc.
Bước 6: Kiểm tra và sửa chữa
Sau khi viết xong, bạn cần đọc lại bài viết để kiểm tra tính logic, sự mạch lạc và tránh mắc phải lỗi chính tả, ngữ pháp. Nếu có thể, hãy nhờ người khác đọc và góp ý cho bài viết của bạn.
5. Lưu ý khi làm bài nghị luận
Khi làm bài nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích trong văn xuôi, bạn cần chú ý đến một số điểm sau:
Tránh lặp lại ý tưởng: Khi phân tích, tránh lặp lại những ý tưởng, dẫn chứng đã nêu trước đó. Mỗi đoạn cần có sự phát triển tư tưởng và luận điểm riêng biệt.
Chú ý đến ngữ pháp và từ ngữ: Dùng từ ngữ chính xác, rõ ràng để tránh làm giảm sức thuyết phục của bài viết.
Đảm bảo tính khách quan: Trong bài nghị luận, bạn cần giữ thái độ khách quan, không nên chỉ trích hay tán dương quá mức tác phẩm.
6. Kết luận
Việc làm bài nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích trong văn xuôi đòi hỏi người viết phải có khả năng phân tích, tư duy và lập luận chặt chẽ. Qua bài viết này, hy vọng bạn sẽ có thêm những kiến thức và kỹ năng để làm bài nghị luận một cách hiệu quả.
Tài liệu tham khảo thêm các tài liệu học tập văn học 12 Tại đây
