Giải Bài tập 1 trang 100 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Hãy cho biết những khẳng định dưới đây về cảm ứng ở sinh vật là đúng hay sai. Giải thích.
Cảm ứng là khả năng của sinh vật phản ứng với các kích thích từ môi trường bên ngoài. Cảm ứng có thể được phân loại thành cảm ứng ở thực vật và động vật, mỗi loại có những đặc điểm riêng biệt. Trong bài tập này, chúng ta sẽ làm rõ những khẳng định về cảm ứng ở sinh vật để hiểu rõ hơn về các hiện tượng sinh lý của thực vật và động vật.
A. Ở thực vật, hướng động bao gồm hướng động âm và hướng động dương.
Khẳng định này là đúng. Hướng động ở thực vật là phản ứng của thực vật đối với một kích thích bên ngoài, thường là ánh sáng hoặc trọng lực. Hướng động có thể chia thành hai loại chính là hướng động dương và hướng động âm. Hướng động dương là sự di chuyển của phần cơ thể thực vật về phía nguồn kích thích, ví dụ như cây hướng về ánh sáng (quang hợp). Ngược lại, hướng động âm là sự di chuyển của phần cơ thể thực vật ra xa nguồn kích thích, chẳng hạn như rễ cây mọc xuống đất (tác động của trọng lực).
B. Ở động vật, một cung phản xạ gồm ba khâu: tiếp nhận kích thích, dẫn truyền kích thích, trả lời kích thích.
Khẳng định này cũng là đúng. Phản xạ ở động vật là phản ứng nhanh và không cần sự tham gia của ý thức đối với một kích thích. Quá trình này được gọi là cung phản xạ và bao gồm ba khâu cơ bản: tiếp nhận kích thích (thụ thể cảm nhận kích thích), dẫn truyền kích thích (dẫn truyền tín hiệu qua các tế bào thần kinh), và trả lời kích thích (cơ quan thực hiện hành động như cơ bắp hoặc tuyến). Ví dụ, khi chạm vào vật nóng, cảm giác nóng sẽ được thụ thể da tiếp nhận, tín hiệu sẽ được truyền qua dây thần kinh tới não và từ đó, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách rút tay lại.
C. Thụ thể chỉ có vai trò tiếp nhận kích thích ở môi trường ngoài.
Khẳng định này là sai. Thụ thể không chỉ tiếp nhận các kích thích từ môi trường bên ngoài mà còn có thể tiếp nhận các kích thích bên trong cơ thể. Ví dụ, các thụ thể hóa học trong cơ thể có thể nhận diện các thay đổi trong nồng độ ion hay các chất hóa học nội sinh, không chỉ đơn thuần từ môi trường ngoài. Thụ thể cảm nhận ánh sáng, nhiệt độ, âm thanh, hay hóa chất đều có thể nhận các kích thích từ cả bên ngoài và bên trong cơ thể.
D. Quá trình truyền tin qua synapse hóa học là quá trình dẫn truyền một chiều, từ đó tạo nên đặc điểm dẫn truyền một chiều của một phản xạ ở động vật.
Khẳng định này là đúng. Quá trình truyền tín hiệu qua synapse hóa học là một quá trình một chiều. Khi một xung điện (xung thần kinh) đi qua các dây thần kinh, nó sẽ được truyền từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh khác qua các synapse. Quá trình này diễn ra một chiều, từ đầu synapse (còn gọi là đầu tận cùng của tế bào thần kinh) đến đầu tiếp nhận (dendrite) của tế bào thần kinh tiếp theo. Điều này tạo nên đặc điểm một chiều trong dẫn truyền xung thần kinh và là cơ sở cho các phản xạ trong cơ thể động vật.
Giải Bài tập 2 trang 100 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Nêu một số biện pháp làm tăng năng suất cây trồng dựa trên hiểu biết về cảm ứng ở thực vật.
Cảm ứng ở thực vật là sự phản ứng của thực vật đối với các kích thích từ môi trường, chẳng hạn như ánh sáng, trọng lực, nước, và các yếu tố hóa học. Việc hiểu rõ cơ chế cảm ứng ở thực vật có thể giúp phát triển các biện pháp cải thiện năng suất cây trồng. Dưới đây là một số biện pháp có thể làm tăng năng suất cây trồng dựa trên hiểu biết về cảm ứng ở thực vật.
Ứng dụng hướng động trong canh tác cây trồng: Một trong những ứng dụng của cảm ứng ở thực vật là hướng động. Hướng động dương của cây đối với ánh sáng có thể được tận dụng trong nông nghiệp, chẳng hạn như việc sử dụng ánh sáng nhân tạo để hướng cây phát triển về phía nguồn sáng, từ đó giúp cây quang hợp hiệu quả hơn và tăng trưởng nhanh hơn.
Quản lý độ ẩm và nước: Cảm ứng ở thực vật cũng có thể được ứng dụng trong việc điều chỉnh độ ẩm và cung cấp nước. Thực vật có xu hướng phát triển rễ về phía nguồn nước, vì vậy có thể sử dụng kỹ thuật tưới tiêu thông minh để đảm bảo rằng cây trồng luôn nhận được đủ nước.
Sử dụng chất điều hòa sinh trưởng thực vật: Các chất điều hòa sinh trưởng thực vật có thể được sử dụng để điều chỉnh hướng động và các phản ứng của cây đối với môi trường. Ví dụ, các chất như auxin có thể được sử dụng để kích thích sự phát triển của rễ, giúp cây trồng hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn từ đất, từ đó tăng năng suất.
Tối ưu hóa điều kiện ánh sáng: Đặc biệt trong các trang trại công nghệ cao hoặc trong các điều kiện nhà kính, việc điều chỉnh nguồn sáng sao cho cây trồng có thể nhận được ánh sáng một cách tối ưu sẽ giúp tăng trưởng và năng suất cây trồng. Sử dụng ánh sáng nhân tạo hoặc các tấm phản chiếu để tối đa hóa lượng ánh sáng mà cây nhận được có thể giúp tăng sản lượng.
Khả năng phản ứng với nhiệt độ và môi trường: Thực vật cũng có thể phản ứng với nhiệt độ, vì vậy việc kiểm soát nhiệt độ trong môi trường canh tác sẽ giúp cây trồng phát triển tốt hơn. Đặc biệt trong những môi trường thay đổi khí hậu, việc lựa chọn giống cây trồng phù hợp và điều chỉnh nhiệt độ sẽ có thể giúp tăng năng suất.
Giải Bài tập 3 trang 100 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Chó thường mừng khi chủ về và sủa khi khách lạ đến. Hãy cho biết phản xạ này của chó là loại phản xạ gì (phản xạ có điều kiện hay không điều kiện), thuộc loại tập tính gì (bẩm sinh hay học được).
Chó thường mừng khi chủ về và sủa khi khách lạ đến là một ví dụ điển hình về phản xạ của động vật. Để giải thích phản xạ này của chó, chúng ta cần phân tích tính chất và loại phản xạ của hành động này.
Loại phản xạ: Phản xạ này của chó là phản xạ có điều kiện. Phản xạ có điều kiện là loại phản xạ không bẩm sinh mà là kết quả của quá trình học tập hoặc kinh nghiệm. Trong trường hợp này, chó học được việc mừng khi chủ về và sủa khi gặp khách lạ. Đây là phản ứng mà chó không bẩm sinh có, mà phải trải qua quá trình học hỏi và hình thành thói quen.
Tập tính: Phản xạ này của chó thuộc loại tập tính học được. Tập tính học được là những hành vi mà động vật học hỏi từ môi trường xung quanh, qua kinh nghiệm hoặc qua sự huấn luyện. Chó mừng khi chủ về và sủa khi khách lạ đến là những hành động mà chó học được qua sự tương tác với môi trường và con người, thay vì do bản năng.
Giải Bài tập 4 trang 100 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Những khẳng định liên quan đến cơ chế cảm giác ở người dưới đây là đúng hay sai? Giải thích. (1) Nếu tế bào thụ cảm âm thanh ở ốc tai bị tổn thương thì thính lực sẽ giảm. (2) Ánh sáng từ vật truyền tới mắt, đi qua giác mạc, thủy tinh thể và luôn được hội tụ ở võng mạc. (3) Chất liên kết với các thụ thể đau làm ức chế truyền tín hiệu có thể được sử dụng làm chất giảm đau. (4) Tổn thương dây thần kinh hướng tâm gây ảnh hưởng đến chức năng vận động của cơ thể.
(1) Nếu tế bào thụ cảm âm thanh ở ốc tai bị tổn thương thì thính lực sẽ giảm.
Khẳng định này là đúng. Tế bào thụ cảm âm thanh ở ốc tai (có tên gọi là tế bào ciliated) có nhiệm vụ tiếp nhận sóng âm và chuyển chúng thành tín hiệu điện để truyền đến não. Nếu các tế bào này bị tổn thương, khả năng tiếp nhận âm thanh sẽ bị suy giảm, dẫn đến giảm thính lực.
(2) Ánh sáng từ vật truyền tới mắt, đi qua giác mạc, thủy tinh thể và luôn được hội tụ ở võng mạc.
Khẳng định này là đúng. Khi ánh sáng từ vật truyền vào mắt, nó đi qua các bộ phận của mắt như giác mạc và thủy tinh thể. Ánh sáng được hội tụ ở võng mạc, nơi có các tế bào thụ cảm ánh sáng (tế bào hình nón và hình que) giúp chuyển đổi ánh sáng thành tín hiệu điện để truyền đến não.
(3) Chất liên kết với các thụ thể đau làm ức chế truyền tín hiệu có thể được sử dụng làm chất giảm đau.
Khẳng định này là đúng. Các chất giảm đau hoạt động thông qua cơ chế ức chế hoặc điều chỉnh sự truyền tín hiệu từ các thụ thể đau trong cơ thể. Ví dụ, các loại thuốc giảm đau như morphine liên kết với các thụ thể opioid trong não và tủy sống, giúp giảm cảm giác đau.
(4) Tổn thương dây thần kinh hướng tâm gây ảnh hưởng đến chức năng vận động của cơ thể.
Khẳng định này là sai. Dây thần kinh hướng tâm (dẫn truyền xung thần kinh từ các cơ quan cảm giác vào trung ương thần kinh) không trực tiếp ảnh hưởng đến chức năng vận động. Chức năng vận động chủ yếu bị ảnh hưởng khi dây thần kinh ly tâm (dẫn truyền tín hiệu từ trung ương thần kinh ra cơ) bị tổn thương.
Giải Bài tập 5 trang 100 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Tại sao khi nghe âm thanh cường độ cao thường xuyên sẽ làm giảm thính lực?
Khi nghe âm thanh có cường độ cao thường xuyên, thính lực sẽ bị giảm. Nguyên nhân chính là do các tế bào thụ cảm âm thanh trong ốc tai bị tổn thương hoặc chết. Cường độ âm thanh cao có thể làm cho các tế bào này bị tác động mạnh, gây nên sự mệt mỏi hoặc hư hại vĩnh viễn. Khi các tế bào thụ cảm âm thanh không còn hoạt động bình thường, khả năng tiếp nhận âm thanh sẽ giảm, dẫn đến giảm thính lực. Điều này cũng giải thích tại sao việc tiếp xúc với tiếng ồn quá mức trong thời gian dài có thể dẫn đến mất thính lực.
