Câu hỏi: Ong bắp cày cái (Philanthus triangulum) có tập tính đi kiếm ăn xa tổ và tìm lại đúng tổ của nó giữa rất nhiều các tổ khác khi trở về. Nhà tập tính học Niko Tinbergen đã làm thí nghiệm đánh dấu xung quanh tổ ong bằng các quả thông (trong khi ong ở trong tổ). Sau hai ngày, ông dịch chuyển vòng đánh dấu ra xa khỏi tổ (hình 14.1). Theo em, ong có tìm thấy tổ của mình khi quay về không? Vì sao?
Giải: Thí nghiệm của Tinbergen cho thấy ong bắp cày cái không thể tìm thấy tổ của mình khi vòng đánh dấu bằng quả thông bị di chuyển ra xa. Điều này xảy ra vì ong sử dụng các dấu hiệu môi trường xung quanh tổ, như vị trí của các vật thể (trong trường hợp này là quả thông), để định vị tổ của nó. Khi các quả thông bị dịch chuyển, ong sẽ nhầm lẫn và bay đến nơi có vòng đánh dấu thay vì tổ thực sự. Đây là một ví dụ minh họa cho việc động vật sử dụng dấu hiệu môi trường để định hướng, một loại tập tính bẩm sinh.
Giải Câu hỏi trang 94 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Mỗi tập tính được mô tả ở hình 14.2 có vai trò gì đối với đời sống động vật?
Giải:
Tập tính kiếm ăn: Đây là tập tính quan trọng giúp động vật duy trì sự sống bằng cách tìm kiếm thức ăn phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng. Ví dụ, chim bắt sâu giúp kiểm soát số lượng sâu hại và duy trì cân bằng sinh thái.
Tập tính sinh sản: Tập tính này đảm bảo sự duy trì nòi giống và đa dạng di truyền trong quần thể. Ví dụ, chim công xòe đuôi để thu hút bạn tình.
Tập tính bảo vệ lãnh thổ: Giúp động vật giữ gìn nguồn tài nguyên trong lãnh thổ như thức ăn, nơi trú ẩn, và bạn tình. Ví dụ, sư tử đực bảo vệ lãnh thổ khỏi các đối thủ.
Tập tính di cư: Đảm bảo điều kiện sống phù hợp khi môi trường thay đổi, giúp động vật tránh rét hoặc tìm nguồn thức ăn mới. Ví dụ, chim di trú theo mùa.Luyện tập 1 trang 94 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Hãy lấy thêm ví dụ về tập tính ở động vật. Cho biết vai trò của tập tính đó đối với đời sống của động vật.
Giải:
Tập tính trốn tránh kẻ thù: Thằn lằn tự rụng đuôi khi bị tấn công giúp phân tán sự chú ý của kẻ săn mồi.
Tập tính chăm sóc con non: Hươu mẹ liếm con non để làm sạch và che dấu mùi cơ thể, giúp tránh sự phát hiện của kẻ thù.
Tập tính tìm nơi trú ẩn: Cá heo bơi thành đàn để tránh kẻ thù và tăng cơ hội sống sót.
Tập tính săn mồi: Cá mập săn cá nhỏ giúp duy trì sự cân bằng sinh thái biển.
Vai trò của tập tính giúp động vật thích nghi tốt hơn với môi trường sống, duy trì nòi giống và phát triển ổn định trong hệ sinh thái.
Luyện tập 2 trang 95 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Cho biết các tập tính của động vật thể hiện ở hình 14.2 thuộc loại tập tính nào?
Giải:
Tập tính kiếm ăn: Đây là tập tính bẩm sinh, có thể được tinh chỉnh qua học tập.
Tập tính bảo vệ lãnh thổ: Chủ yếu là tập tính bẩm sinh, nhưng cũng có yếu tố học được từ kinh nghiệm.
Tập tính sinh sản: Thuộc tập tính bẩm sinh, được kích thích bởi các yếu tố sinh học và môi trường.
Tập tính di cư: Phần lớn là bẩm sinh nhưng có thể chịu ảnh hưởng của điều kiện môi trường và kinh nghiệm.
Luyện tập 3 trang 95 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Lấy thêm ví dụ về các loại tập tính bẩm sinh, tập tính học được và tập tính hỗn hợp.
Giải:
Tập tính bẩm sinh: Chim non vừa nở đã mở mỏ kêu đòi ăn, cá bơi ngay khi vừa nở.
Tập tính học được: Chó học cách bắt bóng theo hiệu lệnh, mèo học cách mở cửa.
Tập tính hỗn hợp: Chim hót là tập tính bẩm sinh nhưng giai điệu hoàn chỉnh cần được học từ đồng loại, ong tìm hoa dựa vào thông tin được truyền đạt trong tổ.
Luyện tập 4 trang 97 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Con người có thể có những hình thức học tập nào?
Giải:
Con người có nhiều hình thức học tập đa dạng:
Học qua thực hành: Ví dụ, học sinh làm thí nghiệm hóa học.
Học qua quan sát: Quan sát cách người khác sửa chữa đồ vật.
Học qua thử và sai: Tự sửa lỗi khi học lập trình.
Học qua tiếp nhận kiến thức: Đọc sách, nghe giảng.
Học qua giao tiếp: Thảo luận, làm việc nhóm.
Luyện tập 5 trang 97 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Lấy thêm các ví dụ về mỗi hình thức học tập ở động vật.
Giải:
Học tập qua quan sát: Khỉ học cách dùng công cụ để lấy thức ăn.
Học tập qua trải nghiệm: Chó học cách tránh rào điện sau lần bị điện giật.
Học tập qua truyền đạt: Cá heo truyền kỹ năng săn mồi cho con non.
Luyện tập 6 trang 98 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Hãy lấy thêm một số ví dụ về ứng dụng tập tính trong đời sống.
Giải:
Huấn luyện chó để làm nhiệm vụ cứu hộ: Chó được dạy cách nhận biết người gặp nạn qua mùi hương.
Sử dụng ong mật để tăng năng suất cây trồng: Ong được đặt trong vườn để tăng khả năng thụ phấn.
Nuôi cá heo biểu diễn trong thủy cung: Cá heo được huấn luyện để thực hiện các động tác phức tạp.
Vận dụng 1 trang 98 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Lấy ví dụ chứng minh pheromone là chất được sử dụng như những tín hiệu hóa học của các cá thể cùng loài.
Giải:
Kiến: Sử dụng pheromone để đánh dấu đường đi đến nguồn thức ăn.
Ong mật: Dùng pheromone để cảnh báo nguy hiểm hoặc định hướng cho ong thợ.
Bướm đêm: Con cái tiết pheromone để thu hút con đực từ khoảng cách xa.
Vận dụng 2 trang 98 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Câu hỏi: Cho biết những ví dụ sau thuộc hình thức học tập nào.
Giải:
Chuột nhắt không tấn công sâu bướm có hình dáng tương tự: Đây là học tập qua trải nghiệm (học tập thử và sai).
Học sinh làm bài thi cuối kì: Đây là học tập qua tiếp nhận và ghi nhớ kiến thức.
Ong chỉ đường bằng “kiểu múa lắc bụng”: Đây là học tập qua truyền đạt.
Ốc sên không rụt đầu vào vỏ khi bị chạm nhiều lần: Đây là hiện tượng quen nhờn (một dạng học tập phi liên kết).
