CH1: Với em nơi đâu là quê hương yêu dấu? Nếu có thể nói về những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất về quê hương, em sẽ nói điều gì?
CH2: Em thích bài thơ nào viết về quê hương? Hãy đọc diễn cảm một vài câu trong bài thơ đó.
SAU KHI ĐỌC
CH1: Đọc các bài ca dao 1,2 và cho biết: Mỗi ca dao có mấy dòng? Cách phân bố số tiếng trong mỗi dòng cho thấy đặc điểm gì của thơ lục bát?
CH2: Đối chiếu với những điều được nêu trong mục Tri thức ngữ văn ở đầu bài học, hãy xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1,2.
CH3: So với hai bài ca dao đầu, bài ca dao 3 là bài lục bát biến thể. Hãy chỉ ra tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao này trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, cách phối hợp thanh điệu,...
CH4: Trong cụm từ mặt gương Tây Hồ, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.
CH5: Nêu cảm nhận của em về tình cảm tác giả dân gian gửi gắm trong lời nhắn gửi: Ai ơi đứng lại mà trông. Hãy tìm một số câu ca dao, tục ngữ có sử dụng từ ai hoặc có lời nhắn ai ơi.
CH6: Bài ca dao 3 đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh để miêu tả thiên nhiên xứ Huế? Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung như thế nào về cảnh sông nước nơi đây.
CH7: Các bài ca dao trữ tình thường bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của con người. Qua chùm ca dao trên, em cảm nhận được gì về tình cảm của tác giả nhân dân đối với quê hương đất nước.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
CH: Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) nêu cảm nghĩ của em về một danh lam thắng cảnh của quê hương đất nước.
Phần II. Trả lời câu hỏi
PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
TRƯỚC KHI ĐỌC
CH1: Với em nơi đâu là quê hương yêu dấu? Nếu có thể nói về những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất về quê hương, em sẽ nói điều gì?
Với em, quê hương yêu dấu là ngôi làng nhỏ nơi em sinh ra và lớn lên, với những cánh đồng lúa xanh bát ngát, dòng sông êm đềm uốn lượn, và những con đường đất nhỏ dẫn đến trường. Ấn tượng đẹp đẽ nhất là những buổi chiều tà, khi ánh nắng vàng rực rỡ phủ lên khắp cánh đồng, tiếng chim hót vang vọng và không khí mát lành, yên bình. Quê hương trong em là nơi lưu giữ những kỷ niệm tuổi thơ và luôn mang lại cảm giác ấm áp, thân thuộc.
CH2: Em thích bài thơ nào viết về quê hương? Hãy đọc diễn cảm một vài câu trong bài thơ đó.
Em thích bài thơ Quê hương của Tế Hanh, đặc biệt là những câu thơ:
"Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Tỏa nắng xuống dòng sông lấp lánh."
Những câu thơ này gợi lên hình ảnh dòng sông quê hương yên bình và tình cảm gắn bó sâu sắc với quê hương.
SAU KHI ĐỌC
CH1: Đọc các bài ca dao 1, 2 và cho biết: Mỗi ca dao có mấy dòng? Cách phân bố số tiếng trong mỗi dòng cho thấy đặc điểm gì của thơ lục bát?
Bài ca dao 1 và bài ca dao 2 đều có 2 dòng thơ.
Dòng đầu gồm 6 tiếng và dòng sau gồm 8 tiếng, thể hiện đặc điểm của thể thơ lục bát, với sự đối xứng nhịp nhàng giữa các dòng thơ.
CH2: Đối chiếu với những điều được nêu trong mục Tri thức ngữ văn ở đầu bài học, hãy xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1, 2.
Gieo vần: Vần ở cuối dòng 6 (câu lục) được gieo với vần ở giữa dòng 8 (câu bát).
Ngắt nhịp: Nhịp 2/4 hoặc 4/4, tạo nên sự nhịp nhàng, dễ nhớ, dễ thuộc.
Phối hợp thanh điệu: Thanh bằng và thanh trắc được kết hợp hài hòa, tạo nên âm điệu uyển chuyển.
CH3: So với hai bài ca dao đầu, bài ca dao 3 là bài lục bát biến thể. Hãy chỉ ra tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao này trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, cách phối hợp thanh điệu,...
Số tiếng trong mỗi dòng: Không cố định là 6 và 8 tiếng như thơ lục bát truyền thống, có dòng nhiều hơn hoặc ít hơn.
Cách gieo vần: Không theo quy luật gieo vần giữa dòng 6 và dòng 8, tạo sự linh hoạt.
Phối hợp thanh điệu: Không còn sự cân đối chặt chẽ giữa thanh bằng và thanh trắc.
CH4: Trong cụm từ mặt gương Tây Hồ, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.
Biện pháp tu từ được sử dụng là ẩn dụ. Mặt gương Tây Hồ gợi lên hình ảnh mặt nước hồ Tây phẳng lặng, sáng trong như một tấm gương lớn. Biện pháp này làm tăng tính hình tượng và sự sống động, giúp người đọc hình dung rõ vẻ đẹp thơ mộng của hồ Tây.
CH5: Nêu cảm nhận của em về tình cảm tác giả dân gian gửi gắm trong lời nhắn gửi: Ai ơi đứng lại mà trông. Hãy tìm một số câu ca dao, tục ngữ có sử dụng từ ai hoặc có lời nhắn ai ơi.
Lời nhắn Ai ơi đứng lại mà trông thể hiện sự kêu gọi, mời mọc chân thành của tác giả dân gian, mong muốn người nghe lắng đọng lại, chú ý đến cảnh đẹp hoặc bài học ý nghĩa mà câu ca dao truyền tải.
Một số câu ca dao, tục ngữ:
Ai ơi giữ chí cho bền, Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.
Ai ơi bưng bát cơm đầy, Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
CH6: Bài ca dao 3 đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh để miêu tả thiên nhiên xứ Huế? Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung như thế nào về cảnh sông nước nơi đây.
Bài ca dao 3 sử dụng các từ ngữ, hình ảnh như mặt gương Tây Hồ, núi Ngự Bình, sông Hương. Những hình ảnh này gợi lên một bức tranh thiên nhiên thơ mộng, yên bình, với dòng sông Hương dịu dàng, núi Ngự Bình trầm mặc và hồ Tây rộng lớn như gương soi.
CH7: Các bài ca dao trữ tình thường bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của con người. Qua chùm ca dao trên, em cảm nhận được gì về tình cảm của tác giả nhân dân đối với quê hương đất nước.
Qua chùm ca dao, em cảm nhận được tình yêu sâu sắc và niềm tự hào của tác giả dân gian đối với quê hương, đất nước. Những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng được miêu tả không chỉ là cảnh vật mà còn chứa đựng tình cảm gắn bó, lòng biết ơn và trân trọng quê hương.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
CH: Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) nêu cảm nghĩ của em về một danh lam thắng cảnh của quê hương đất nước.
Quê hương em có chùa Một Cột, một trong những biểu tượng văn hóa của thủ đô Hà Nội. Chùa được xây dựng giữa một hồ nước nhỏ, với kiến trúc độc đáo hình bông sen đang nở. Mỗi lần đến đây, em đều cảm nhận được không khí thanh tịnh, yên bình. Hình ảnh chùa Một Cột đứng vững trên một cột đá duy nhất là minh chứng cho sự tài hoa và sáng tạo của ông cha ta. Em rất tự hào về danh lam thắng cảnh này, bởi nó không chỉ là di sản văn hóa mà còn là nơi lưu giữ lịch sử và tinh thần dân tộc.
