CH1: Đối với cuộc sống của con người, tùy từng thời điểm cụ thể, các hiện tượng tự nhiên có thể bộc lộ một trong hai mặt: ích lợi và tác hại. Nêu một số ích lợi và tác hại của các hiện tượng đó.
CH2: Hãy nêu những hoạt động của con người nhằm hạn chế tác hại của các hiện tượng tự nhiên mà em biết.
ĐỌC VĂN BẢN
CH1: Chú ý thời gian diễn ra câu chuyện.
CH2: Sính lễ ở đây có gì đặc biệt
CH3: Điều gì sẽ xảy ra khi Thủy Tinh tức giận? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng lũ bằng cách nào?
SAU KHI ĐỌC
CH1: Các sự kiện trong một câu chuyện dân gian thường được kết nối với nhau bởi quan hệ nguyên nhân và kết quả. Hãy tóm lược cốt truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo chuỗi quan hệ nguyên nhân - kết quả và thể hiện chuỗi quan hệ đó theo mẫu sau:
Nguyên nhân (Vua Hùng tổ chức kén rể) => Kết quả/nguyên nhân (Hai chàng trai tài giỏi cùng đến thi tài, không ai chịu thua ai) => Kết quả (Vua Hùng ra điều kiện ai mang sính lễ đến trước thì gả co gái cho)
CH2: Trong câu chuyện này, những nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến cho họ được coi là những vị thần.
CH3: Cuộc thi tài kén rể trong câu chuyện này có gì đặc biệt?
CH4: Sơn Tinh phải giao tranh với Thuỷ Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?
CH5: Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?
CH6: Truyền thuyết cũng thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của một hiện tượng thời tiết trong năm. Theo em, truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng tự nhiên đó?
CH7: Thử tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
CH: Đây là tưởng tượng của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp về hình ảnh Sơn Tinh và Thuỷ Tinh:
Sơn Tinh có một mắt ở trán
Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì
Một thần phi bạch hổ trên cạn
Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.
(Nguyễn Nhược Pháp, Sơn Tỉnh, Thuỷ Tỉnh, trích trong tập Ngày xưa, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 1996, tr. 9)
Điều này cho thấy, từ những thông tin về nhân vật trong câu chuyện, mỗi chúng ta đều có thể tưởng tượng ra ngoại hình của nhân vật Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo cách riêng. Hãy ghi lại tưởng tượng của em bằng một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu).
Phần II. Trả lời câu hỏi
PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
TRƯỚC KHI ĐỌC
CH1: Đối với cuộc sống của con người, tùy từng thời điểm cụ thể, các hiện tượng tự nhiên có thể bộc lộ một trong hai mặt: ích lợi và tác hại. Nêu một số ích lợi và tác hại của các hiện tượng đó.
Hiện tượng mưa:
Ích lợi: Cung cấp nước tưới cho cây trồng, bổ sung nước ngầm, làm mát không khí.
Tác hại: Mưa quá lớn có thể gây ra lũ lụt, xói mòn đất, thiệt hại nhà cửa và hoa màu.
Hiện tượng gió:
Ích lợi: Làm mát, giúp quá trình thụ phấn của cây trồng, tạo năng lượng gió để phát điện.
Tác hại: Gió mạnh gây bão, làm đổ nhà cửa, cây cối, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất.
CH2: Hãy nêu những hoạt động của con người nhằm hạn chế tác hại của các hiện tượng tự nhiên mà em biết.
Xây dựng hệ thống đê điều để ngăn lũ lụt.
Trồng cây xanh để hạn chế xói mòn đất.
Cảnh báo và di tản người dân ra khỏi vùng nguy hiểm khi có bão.
Phát triển hệ thống thoát nước ở các khu đô thị để hạn chế ngập lụt.
ĐỌC VĂN BẢN
CH1: Chú ý thời gian diễn ra câu chuyện.
Câu chuyện diễn ra vào thời vua Hùng thứ 18, khi vua tổ chức kén rể cho công chúa Mỵ Nương.
CH2: Sính lễ ở đây có gì đặc biệt?
Sính lễ bao gồm những vật phẩm quý giá từ thiên nhiên như một trăm ván cơm nếp, một trăm nẹp bánh chưng, chín ngà voi, chín cựa gà trống, chín lông đuôi con công. Điều này cho thấy tính chất thử thách đối với các ứng viên và sự gắn bó với văn hóa truyền thống.
CH3: Điều gì sẽ xảy ra khi Thủy Tinh tức giận? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng lũ bằng cách nào?
Khi Thủy Tinh tức giận, ông dâng nước lên cao, tạo thành lũ lụt để đánh Sơn Tinh. Sơn Tinh đã dùng phép thuật nâng đồi núi cao hơn để chặn dòng lũ của Thủy Tinh.
SAU KHI ĐỌC
CH1: Các sự kiện trong một câu chuyện dân gian thường được kết nối với nhau bởi quan hệ nguyên nhân và kết quả. Hãy tóm lược cốt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo chuỗi quan hệ nguyên nhân - kết quả.
Nguyên nhân (Vua Hùng tổ chức kén rể) => Kết quả/nguyên nhân (Hai chàng trai tài giỏi cùng đến thi tài, không ai chịu thua ai) => Kết quả (Vua Hùng ra điều kiện ai mang sính lễ đến trước thì gả con gái cho) => Nguyên nhân (Sơn Tinh mang sính lễ đến trước) => Kết quả/nguyên nhân (Thủy Tinh tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh) => Kết quả (Sơn Tinh chiến thắng nhờ phép thuật và trí thông minh).
CH2: Trong câu chuyện này, những nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến cho họ được coi là những vị thần.
Sơn Tinh: Có phép thuật dời núi, nâng đồi.
Thủy Tinh: Có quyền năng dâng nước, tạo lũ. Họ được coi là thần vì sở hữu năng lực siêu nhiên vượt xa con người bình thường.
CH3: Cuộc thi tài kén rể trong câu chuyện này có gì đặc biệt?
Cuộc thi tài không phải dựa vào võ lực hay trí tuệ thông thường mà yêu cầu các ứng viên phải đáp ứng được sính lễ đặc biệt. Cuộc thi còn là sự thử thách tài năng và sức mạnh của từng người, tượng trưng cho sự lựa chọn giữa núi và nước.
CH4: Sơn Tinh phải giao tranh với Thủy Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?
Sơn Tinh và Thủy Tinh giao tranh vì cả hai đều muốn cưới Mỵ Nương. Sơn Tinh chiến thắng vì đã mang sính lễ đến trước và có sức mạnh nâng đồi núi, chống lại dòng lũ. Sơn Tinh xứng đáng là anh hùng vì đại diện cho sức mạnh chinh phục thiên nhiên, bảo vệ con người trước thiên tai.
CH5: Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh là gì?
Chủ đề của truyện là cuộc đấu tranh chinh phục thiên nhiên của con người và sự lý giải nguyên nhân các hiện tượng lũ lụt hằng năm.
CH6: Truyền thuyết cũng thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của một hiện tượng thời tiết trong năm. Theo em, truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng tự nhiên đó?
Truyện lí giải hiện tượng lũ lụt hằng năm ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Theo tác giả dân gian, hiện tượng này là do sự trả thù của Thủy Tinh vì không cưới được Mỵ Nương nên hàng năm dâng nước đánh Sơn Tinh.
CH7: Thử tưởng tượng em là Thủy Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.
Tôi cảm thấy tức giận và uất ức khi mình đã cố gắng nhưng không thể cưới được Mỵ Nương. Mỗi lần nhìn thấy cảnh Sơn Tinh sống hạnh phúc trên núi cao, lòng tôi lại tràn ngập sự ghen tị. Tôi biết mình mạnh mẽ, có thể dâng nước lên để trút cơn giận, nhưng dù làm thế nào, tôi vẫn không thể chiến thắng được Sơn Tinh.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
CH: Đây là tưởng tượng của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp về hình ảnh Sơn Tinh và Thủy Tinh:
Sơn Tinh là một chàng trai khỏe mạnh với dáng vóc vạm vỡ, ánh mắt kiên định. Trên trán chàng có một con mắt thần, biểu trưng cho sức mạnh phi thường và sự thông tuệ. Chàng cưỡi trên lưng bạch hổ, di chuyển nhanh nhẹn và uy phong lẫm liệt. Thủy Tinh lại mang vẻ dữ dội hơn với bộ râu xanh rì, dài quăn. Chàng cưỡi trên lưng rồng, với mỗi bước đi, nước dâng lên mạnh mẽ. Hình ảnh hai vị thần đối lập nhau vừa khắc họa sự hùng vĩ, vừa thể hiện rõ tính chất của núi và nước trong cuộc giao tranh lịch sử.
