BÀI 7: KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN Ở ĐÀNG NGOÀI THẾ KỈ XVIII
PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU
Chương 1:
Vào thế kỉ XVIII, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài đã diễn ra, tiêu biểu là các cuộc khởi nghĩa do Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu Cầu và Hoàng Công Chất lãnh đạo. Theo em, các cuộc khởi nghĩa đó đã có tác động như thế nào đến tình hình Đại Việt?
Giải thích chi tiết:
Các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài trong thế kỉ XVIII, dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu Cầu và Hoàng Công Chất, phản ánh sự bất mãn sâu sắc của tầng lớp nông dân đối với chính quyền phong kiến Họ Trịnh. Những cuộc khởi nghĩa này không chỉ là biểu hiện của lòng yêu nước và khát vọng tự do mà còn làm lung lay sự ổn định của triều đình Họ Trịnh, tạo điều kiện cho những thay đổi chính trị và xã hội quan trọng trong lịch sử Đại Việt. Các tác động chính bao gồm:
Chuyển dịch chính trị:
Các cuộc khởi nghĩa đã làm giảm uy tín và quyền lực của triều đình Họ Trịnh, khiến họ phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc duy trì sự kiểm soát và quản lý đất nước.
Kinh tế và xã hội:
Cuộc chiến tranh kéo dài đã gây ra nhiều thiệt hại về người và tài sản, làm suy yếu nền kinh tế và đẩy dân cư vào cảnh khó khăn, nghèo đói.
Tinh thần yêu nước và kháng chiến:
Các cuộc khởi nghĩa đã nâng cao tinh thần yêu nước và kháng chiến trong lòng người dân, tạo nền tảng cho các phong trào đấu tranh sau này như Tây Sơn.
I. BỐI CẢNH LỊCH SỬ
Chương 1:
Khai thác tư liệu 1, 2 và thông tin trong mục, hãy nêu một số nét chính về bối cảnh lịch sử dẫn đến phong trào nông dân Đàng Ngoài.
Giải thích chi tiết:
Bối cảnh lịch sử dẫn đến phong trào nông dân Đàng Ngoài trong thế kỉ XVIII bao gồm các yếu tố sau:
Chính trị rối loạn:
Triều đình Họ Trịnh bị phân tranh quyền lực giữa các thế lực trong nội bộ, dẫn đến sự yếu kém và bất ổn trong quản lý đất nước. Vua và các quan lại không quan tâm đến việc cai trị hiệu quả, dẫn đến sự hoang mang và hỗn loạn trong triều đình.
Kinh tế suy yếu:
Nền kinh tế Đại Việt dần dần kiệt quệ do chính sách nặng nề của triều đình, bao gồm vô vét nông dân, thuế cao và bóc lột. Điều này tạo ra sự bất mãn sâu sắc trong dân chúng, đặc biệt là tầng lớp nông dân.
Xã hội khó khăn:
Đời sống của người dân trở nên khó khăn, cực khổ do việc làm việc nặng nhọc, thiếu lương thực và sự áp bức từ chính quyền. Tầng lớp nông dân sống trong cảnh khốn cùng, không có khả năng bảo vệ quyền lợi của mình.
Tăng cường sự phân hóa xã hội:
Sự phân hóa giữa các tầng lớp xã hội và sự bất công trong phân phối tài sản làm tăng sự bất mãn và khát vọng thay đổi xã hội.
II. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN CỦA PHONG TRÀO NÔNG DÂN ĐÀNG NGOÀI
Chương 1:
Khai thác lược đồ hình 7.1 (SGK, tr.31) và thông tin trong mục, hãy cho biết thời gian bùng nổ, diễn biến chính của một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII.
Giải thích chi tiết:
Trong phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII, một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu đã diễn ra với thời gian và diễn biến chính như sau:
Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 - 1769):
Thời gian: 1739 - 1769
Địa điểm: Vùng Điện Biên, Tây Bắc Việt Nam.
Diễn biến chính:
Hoàng Công Chất, một tướng quân có tài trong việc quản lý và bảo vệ vùng biên giới, lãnh đạo nghĩa quân chống lại triều đình Họ Trịnh.
Nghĩa quân của ông đã có những trận đánh quan trọng, bảo vệ vùng đất khỏi sự xâm lược của bên ngoài và giúp dân cư ổn định cuộc sống.
Cuộc khởi nghĩa kéo dài đến năm 1769 khi Hoàng Công Chất bị bắt, dẫn đến thất bại của phong trào.
Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751):
Thời gian: 1740 - 1751
Địa điểm: Sơn Tây, Việt Trì, Thái Nguyên, Tuyên Quang.
Diễn biến chính:
Nguyễn Danh Phương, một nhà lãnh đạo cách mạng, đã tổ chức và dẫn dắt nghĩa quân chống lại triều đình Họ Trịnh.
Nghĩa quân hoạt động tại nhiều vùng đất như Sơn Tây, Việt Trì, Thái Nguyên và Tuyên Quang, đẩy mạnh việc tấn công các căn cứ của triều đình.
Cuộc khởi nghĩa bị trấn áp mạnh mẽ bởi chúa Trịnh, và vào năm 1751, Nguyễn Danh Phương bị bắt và phong tỏa, dẫn đến thất bại của phong trào.
Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1754 - 1772):
Thời gian: 1754 - 1772
Địa điểm: Khu vực Nam Trung Bộ, Việt Nam hiện nay.
Diễn biến chính:
Nguyễn Hữu Cầu, một tín đồ Phật giáo, đã lãnh đạo một phong trào tôn giáo nhằm chống lại triều đình Họ Trịnh.
Phong trào của ông không chỉ tập trung vào việc chống lại sự áp bức mà còn hướng tới việc xây dựng một xã hội công bằng và hòa bình.
Cuộc khởi nghĩa kéo dài đến năm 1772 khi Nguyễn Hữu Cầu bị bắt và phong tỏa, dẫn đến sự suy yếu của phong trào.
III. KẾT QUẢ, Ý NGHĨA LỊCH SỬ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA PHONG TRÀO NÔNG DÂN Ở ĐÀNG NGOÀI THẾ KỈ XVIII
Chương 1:
Hãy cho biết kết quả, ý nghĩa và tác động của phong trào nông dân Đàng Ngoài đối với xã hội Đại Việt thế kỉ XVIII.
Giải thích chi tiết:
Kết quả của phong trào nông dân Đàng Ngoài:
Thất bại: Các cuộc khởi nghĩa như của Hoàng Công Chất, Nguyễn Danh Phương và Nguyễn Hữu Cầu đã bị triều đình Họ Trịnh đàn áp mạnh mẽ, dẫn đến thất bại của phong trào.
Tổn thất lớn: Cuộc chiến tranh kéo dài đã gây ra nhiều thiệt hại về người và tài sản, làm suy yếu nguồn lực của triều đình và đất nước.
Ý nghĩa lịch sử của phong trào nông dân Đàng Ngoài:
Thể hiện ý chí đấu tranh: Phong trào nông dân Đàng Ngoài thể hiện sự kiên cường và ý chí đấu tranh không khuất phục của tầng lớp nông dân chống lại sự áp bức và bất công.
Làm lung lay triều đình Họ Trịnh: Các cuộc khởi nghĩa đã làm giảm uy tín và quyền lực của triều đình Họ Trịnh, tạo điều kiện cho sự thay đổi trong cấu trúc chính trị.
Tạo động lực cho các phong trào sau này: Sự thất bại của các cuộc khởi nghĩa này đã trở thành bài học quý báu, tạo nền tảng cho những phong trào đấu tranh sau này như Tây Sơn.
Tác động của phong trào nông dân Đàng Ngoài:
Ảnh hưởng đến xã hội và kinh tế: Cuộc chiến tranh đã làm suy yếu nền kinh tế, đẩy dân cư vào cảnh khó khăn, nghèo đói.
Góp phần vào sự thay đổi chính trị: Sự bất mãn và đau thương từ các cuộc khởi nghĩa đã tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các thế lực mới, góp phần vào sự thay đổi chính trị của Đại Việt.
Tóm lại: Phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII, mặc dù thất bại trong việc lật đổ triều đình Họ Trịnh, nhưng đã để lại những dấu ấn sâu sắc trong lịch sử Đại Việt, thể hiện tinh thần yêu nước và khát vọng tự do của dân tộc. Những cuộc khởi nghĩa này cũng đã đóng góp vào quá trình thay đổi và phát triển của xã hội Đại Việt.
LUYỆN TẬP
Chương 1:
Hãy lập sơ đồ tư duy về một số cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII.
Giải thích chi tiết:
Sơ đồ tư duy sẽ bao gồm các cuộc khởi nghĩa lớn như của Hoàng Công Chất, Nguyễn Danh Phương và Nguyễn Hữu Cầu. Mỗi cuộc khởi nghĩa sẽ có các nhánh về:
Tên cuộc khởi nghĩa
Thời gian
Người lãnh đạo
Địa điểm
Diễn biến chính
Kết quả
Ví dụ:
Khởi nghĩa Hoàng Công Chất
Thời gian: 1739 - 1769
Người lãnh đạo: Hoàng Công Chất
Địa điểm: Điện Biên, Tây Bắc Việt Nam
Diễn biến chính: Bảo vệ vùng biên giới, chống lại triều đình Họ Trịnh
Kết quả: Thất bại khi Hoàng Công Chất bị bắt vào năm 1769
VẬN DỤNG
Chương 1:
Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, hãy viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) giới thiệu về một di tích hoặc lễ hội còn tồn tại đến ngày nay gắn với tên tuổi một thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII.
Giải thích chi tiết:
Đền thờ Hoàng Công Chất - thành Bản Phủ (Điện Biên):
Mô tả: Đền thờ Hoàng Công Chất được xây dựng tại trung tâm thành Chiềng Lê để thờ họ Hoàng và 6 thủ lĩnh nghĩa quân, ghi lại công lao to lớn của người anh hùng nông dân Hoàng Công Chất trong cuộc chiến tranh giải phóng Mường Thanh – Điện Biên khỏi sự chiếm đóng của giặc Phẻ.
Ý nghĩa: Việc xây dựng đền thờ không chỉ là sự tri ân đến những người lính đã hy sinh mà còn là dịp để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, khuyến khích họ tiếp tục gìn giữ và bảo vệ chủ quyền lãnh thải của Tổ quốc.
