BÀI 6. CÔNG CUỘC KHAI PHÁ VÙNG ĐẤT PHÍA NAM TỪ THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XVIII
PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU
Chương 1:
Di tích thành nhà Mạc (Cao Bằng, Lạng Sơn), Lũy Thầy (Quảng Bình),... gợi cho em nhớ đến những cuộc xung đột nào trong các thế kỉ XVI-XVII? Những cuộc xung đột đó đã để lại hệ quả như thế nào đối với lịch sử dân tộc?
Giải thích chi tiết:
Các di tích lịch sử như thành nhà Mạc ở Cao Bằng, Lạng Sơn và Lũy Thầy ở Quảng Bình là những chứng tích quan trọng phản ánh các cuộc xung đột trong lịch sử Việt Nam từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XVIII. Những cuộc xung đột này chủ yếu liên quan đến việc tranh giành quyền lực giữa các thế lực phong kiến nội bộ và sự chống lại sự xâm lược của các cường quốc thực dân phương Tây. Các cuộc xung đột này không chỉ làm thay đổi cấu trúc chính trị của đất nước mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống kinh tế, xã hội và văn hóa của dân tộc. Hệ quả của những cuộc xung đột này bao gồm sự chia cắt đất nước, suy yếu kinh tế, và tạo ra tinh thần yêu nước, kháng chiến mạnh mẽ trong lòng người dân.
I. CÔNG CUỘC KHAI PHÁ VÙNG ĐẤT PHÍA NAM TRONG CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
Chương 1:
Khai thác sơ đồ hình 6.2 (SGK, tr.28) và thông tin trong mục, hãy trình bày khái quát công cuộc khai phá vùng đất phía Nam trong các thế kỉ XVI - XVIII.
Giải thích chi tiết:
Công cuộc khai phá vùng đất phía Nam của người Việt Nam từ thế kỉ XVI đến XVIII là một giai đoạn quan trọng trong lịch sử phát triển của đất nước, đánh dấu sự mở rộng lãnh thổ và tăng cường quyền lực của nhà Nguyễn. Dưới đây là những nét chính về công cuộc này:
Năm 1558: Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa
Nguyễn Hoàng, một tướng quân trung thành với nhà Lê, được vua Lê Anh Tông cử vào trấn thủ xứ Thuận Hóa (miền Trung Việt Nam hiện nay). Đây là bước đầu tiên trong công cuộc mở rộng lãnh thổ phía Nam, nhằm bảo vệ triều đình Lê khỏi sự xâm lược của nhà Mạc.
Năm 1611: Nguyễn Hoàng lập phủ Phú Yên
Phủ Phú Yên được thành lập tại địa phương nhằm mục đích quản lý và khai thác tài nguyên thiên nhiên. Đây là bước tiến tiếp theo trong việc củng cố quyền lực và mở rộng ảnh hưởng của nhà Nguyễn.
Năm 1653: Dinh Thái Khang được thành lập
Dinh Thái Khang được xây dựng như một trung tâm hành chính và quân sự, giúp nhà Nguyễn kiểm soát tốt hơn vùng đất phía Nam và bảo vệ khỏi các cuộc xâm lược từ bên ngoài.
Năm 1698: Thành lập Phủ Gia Định
Phủ Gia Định (quốc thành hiện nay là Thành phố Hồ Chí Minh) được thành lập, đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của nhà Nguyễn tại khu vực Đông Nam Bộ. Phủ Gia Định trở thành trung tâm kinh tế và thương mại quan trọng, thúc đẩy giao thương và phát triển kinh tế vùng đất này.
Năm 1757: Chúa Nguyễn hoàn thiện hệ thống chính quyền
Chúa Nguyễn Phúc Khoát (Nguyễn Phúc Chu) hoàn thiện hệ thống chính quyền tại Đàng Trong, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển và mở rộng lãnh thổ của nhà Nguyễn. Hệ thống chính quyền này đảm bảo sự ổn định và hiệu quả trong quản lý đất nước, từ đó thúc đẩy công cuộc khai phá và phát triển vùng đất phía Nam.
Đến cuối thế kỉ XVIII: Chúa Nguyễn làm chủ một vùng đất rộng lớn
Đến cuối thế kỉ XVIII, nhà Nguyễn đã kiểm soát được phần lớn miền Nam Việt Nam, từ Đồng Nai, Biên Hòa đến Tây Ninh và Ninh Thuận. Sự mở rộng lãnh thổ này không chỉ tăng cường quyền lực của nhà Nguyễn mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế và xã hội của vùng đất phía Nam.
Tóm lại: Công cuộc khai phá vùng đất phía Nam của nhà Nguyễn từ thế kỉ XVI đến XVIII đã tạo nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của Đàng Trong, mở rộng lãnh thổ và củng cố quyền lực của nhà Nguyễn, góp phần vào sự thống nhất và phát triển của đất nước.
II. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA CỦA CÁC CHÚA NGUYỄN
Chương 1:
Khai thác tư liệu 1, 2 (SGK, tr.28 – 29) và thông tin trong mục, hãy mô tả quá trình thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa của người Việt Nam trong các thế kỉ XVII - XVIII. Những việc làm đó có ý nghĩa như thế nào?
Giải thích chi tiết:
Quá trình thực thi chủ quyền của người Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trong các thế kỉ XVII - XVIII là một phần quan trọng trong công cuộc bảo vệ và mở rộng lãnh thổ của nhà Nguyễn. Dưới đây là mô tả chi tiết về quá trình này:
Quần đảo Hoàng Sa:
Thực thi chủ quyền: Nhà Nguyễn đã có tổ chức, hệ thống và liên tục thực hiện các biện pháp để bảo vệ và duy trì chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa. Điều này bao gồm việc đặt đội Hoàn Sa - một lực lượng hùng binh chuyên trách quản lý và bảo vệ quần đảo, đảm bảo sự hiện diện quân sự và chính trị vững chắc.
Ý nghĩa: Việc thực thi chủ quyền đối với Hoàng Sa không chỉ khẳng định quyền lực và quyền lợi của người Việt Nam đối với vùng biển quan trọng này mà còn tạo nền tảng cho các hoạt động khai thác tài nguyên biển và bảo vệ đường biển quốc phòng.
Quần đảo Trường Sa:
Thực thi chủ quyền: Tương tự như Hoàng Sa, nhà Nguyễn đã đặt đội Bắc Hải để quản lý và bảo vệ quần đảo Trường Sa. Các biện pháp này bao gồm việc xây dựng cơ sở hạ tầng quân sự, duy trì sự hiện diện thường xuyên và tổ chức các cuộc kiểm tra, giám sát vùng biển để ngăn chặn sự xâm lược từ bên ngoài.
Ý nghĩa: Quần đảo Trường Sa là một phần quan trọng trong chiến lược phòng thủ của nhà Nguyễn, giúp kiểm soát vùng biển Nam Trung Bộ và đảm bảo an ninh quốc gia. Việc bảo vệ Trường Sa cũng giúp duy trì sự thống nhất và ổn định của đất nước trong bối cảnh nhiều cuộc xâm lược và tranh giành quyền lực trong khu vực.
Thời gian
Sự kiện chính
1558
Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa
1611
Nguyễn Hoàng lập phủ Phú Yên
1653
Dinh Thái Khang được thành lập
1698
Thành lập Phủ Gia Định
1757
Chúa Nguyễn hoàn thiện hệ thống chính quyền
Tóm lại: Quá trình thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của nhà Nguyễn trong các thế kỉ XVII - XVIII không chỉ bảo vệ lãnh thổ mà còn củng cố quyền lực chính trị và quân sự của nhà Nguyễn, đảm bảo an ninh quốc gia và phát triển kinh tế vùng biển.
LUYỆN TẬP
Chương 1:
Hãy lập và hoàn thành bảng tóm tắt về công cuộc khai phá vùng đất phía Nam trong các thế kỉ XVI - XVIII theo các tiêu chí: thời gian, sự kiện chính.
Giải thích chi tiết:
Giải thích chi tiết:
Bảng tóm tắt trên liệt kê các sự kiện chính trong công cuộc khai phá vùng đất phía Nam của nhà Nguyễn từ thế kỉ XVI đến XVIII. Những sự kiện này phản ánh quá trình mở rộng lãnh thổ, củng cố quyền lực và phát triển kinh tế của nhà Nguyễn tại Đàng Trong.
VẬN DỤNG
Chương 1:
Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, hãy giới thiệu về công cuộc khai phá vùng đất phía Nam và thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa trong các thế kỉ XVI - XVIII.
Giải thích chi tiết:
Chúa Nguyễn Phúc Nguyên, đầu thế kỉ XVII, đã có nhiều đóng góp quan trọng trong công cuộc khai phá vùng đất phía Nam. Ông phát triển thương cảng Hội An, đẩy mạnh giao thương quốc tế, mở rộng lãnh thổ xuống miền Đông Nam Bộ và đặt ra đội Hoàng Sa để khai phá và quản lý khu vực Bãi Cát Vàng và một phần Bãi Cát Dài ở phía nam. Những hành động này đã củng cố quyền lực của nhà Nguyễn tại Đàng Trong và tạo điều kiện cho việc chiếm lĩnh các vùng biển đảo ở khu vực Nam Biển Đông và Vịnh Thái Lan.
Chúa Nguyễn Phúc Chu, cuối thế kỉ XVII và đầu thế kỉ XVIII, đã chính thức xác lập quyền quản lý về mặt nhà nước đối với khu vực miền Đông Nam Bộ. Ông đặt đội Hoàng Sa để khai thác và quản lý quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, đảm bảo sự hiện diện quân sự và chính trị vững chắc. Vào tháng 10 năm 1703, Trấn thủ dinh Trấn Biên theo lệnh của chúa Nguyễn Phúc Chu đã đánh đuổi quân Anh ra khỏi Côn Lôn, giành lại chủ quyền biển đảo, thể hiện rõ sự kiên quyết trong việc bảo vệ lãnh thổ và quyền lợi của dân tộc.
Ý nghĩa:
Việc thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa không chỉ thể hiện sự tri ân những người lính trong đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa đã hy sinh thân mình để bảo vệ chủ quyền lãnh thải của Tổ quốc mà còn là dịp để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ. Điều này nhằm mong muốn lớp con cháu hôm nay và mai sau tiếp tục gìn giữ chủ quyền biển đảo Việt Nam như ông cha đã từng làm từ hàng trăm năm trước.
