BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ LỊCH SỬ ĐƯỢC CON NGƯỜI NHẬN THỨC
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU BÀI HỌC Cầu Long Biên bắc qua sông Hồng ở Hà Nội được xây dựng từ năm 1898 đến 1902. Cây cầu này không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của Thủ đô và đất nước. Ví dụ, vào năm 1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, cây cầu Long Biên trở thành nơi dẫn dắt hàng nghìn người dân từ các vùng ngoại ô Hà Nội đến tham gia vào sự kiện trọng đại này. Vào tháng 10/1954, khi Hà Nội được giải phóng, cầu Long Biên cũng chứng kiến niềm hân hoan của nhân dân thủ đô.
Việc tìm hiểu về cây cầu Long Biên và những sự kiện đã diễn ra liên quan đến nó là nhiệm vụ của ngành khoa học nghiên cứu quá khứ, gọi là Sử học. Ngành Sử học nghiên cứu toàn bộ quá khứ của loài người, từ các sự kiện, nhân vật cho đến các quá trình lịch sử để hiểu và giải thích những gì đã diễn ra. Mục đích của Sử học không chỉ là ghi nhận sự kiện mà còn là để giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những bài học mà lịch sử mang lại.
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Lịch sử là gì?
Lịch sử là quá trình phát triển liên tục và toàn diện của loài người, từ khi xuất hiện cho đến nay. Nó bao gồm cả những hoạt động của con người đối với tự nhiên và sự tương tác giữa con người với nhau.
Tư liệu 1 (tr.7) có thể giúp làm rõ hơn khái niệm này thông qua các hình ảnh minh họa. Trong đó, một số hình ảnh thể hiện hiện thực lịch sử, trong khi những hình ảnh khác thể hiện lịch sử được nhận thức qua lăng kính của con người. Hình ảnh trong Tư liệu 2 giúp ta nhận ra sự khác biệt trong cách hiểu về một sự kiện lịch sử, với những sự kiện được miêu tả khác nhau qua thời gian và theo quan điểm riêng của người nghiên cứu.
Lý do có sự khác biệt đó là do những người tìm hiểu về lịch sử có thái độ, nhận thức và mục đích khác nhau. Mỗi sự kiện lịch sử có thể được phân tích và lý giải theo nhiều góc độ khác nhau, và vì thế sự hiểu biết về chúng có thể rất phong phú và đa dạng.
Sử học là gì?
Khái niệm Sử học: Sử học là khoa học nghiên cứu về quá khứ của loài người, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các sự kiện, quá trình lịch sử, và các nhân vật trong lịch sử.
Đối tượng nghiên cứu của Sử học: Sử học nghiên cứu toàn bộ quá khứ của loài người, không chỉ về các quốc gia, khu vực mà còn về các nhóm cộng đồng hay cá nhân. Mỗi sự kiện lịch sử, dù lớn hay nhỏ, đều là đối tượng nghiên cứu của sử học.
Chức năng và nhiệm vụ của Sử học
Chức năng của Sử học:
Khoa học: Sử học khôi phục lại các sự kiện lịch sử đã diễn ra và tìm ra bản chất của các quá trình lịch sử, giúp phát hiện ra quy luật vận động và phát triển của lịch sử.
Xã hội: Sử học cũng có chức năng giáo dục, truyền bá những bài học và giá trị đạo đức từ lịch sử để giáo dục người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Nhiệm vụ của Sử học:
Nhận thức: Cung cấp tri thức khoa học để con người hiểu biết lịch sử một cách khách quan và chân thực.
Giáo dục: Góp phần giáo dục đạo đức, tình yêu quê hương, đất nước, và tinh thần dân tộc.
Dự báo: Thông qua việc rút ra bài học kinh nghiệm từ lịch sử, sử học giúp dự báo tương lai của xã hội và nhân loại.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
So sánh hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức:
Giống nhau: Cả hai đều liên quan đến lịch sử và quá khứ, tuy nhiên, một là thực tế khách quan còn một là sự tái hiện, nhận thức của con người về quá khứ.
Khác nhau:
Hiện thực lịch sử: Diễn ra trong quá khứ, không thay đổi, tồn tại độc lập với nhận thức của con người, mang tính khách quan.
Lịch sử được con người nhận thức: Là những hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, có thể mang tính chủ quan và có sự khác biệt tùy thuộc vào cách tiếp cận của mỗi người.
Ví dụ:
Sự kiện Ngày 2-9-1945, Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình là một sự kiện không thể thay đổi, đó là sự thật lịch sử.
Tuy nhiên, về Cách mạng tháng Tám, có thể có những quan điểm khác nhau, một số cho rằng đó là kết quả của sự chuẩn bị lâu dài, trong khi số khác lại nhìn nhận đây là một sự “may mắn.”
VẬN DỤNG
Giới thiệu cuốn sách:
Tên sách:Việt Nam Sử Lược
Tác giả: Trần Kim Trọng
Năm ra đời: Biên soạn năm 1919, xuất bản năm 1920
Nội dung: Cuốn sách là hệ thống sử Việt đầu tiên viết bằng chữ quốc ngữ, hệ thống lại toàn bộ lịch sử Việt Nam cho đến thời kỳ Pháp thuộc. Cuốn sách không chỉ giúp người đọc hiểu về lịch sử nước ta mà còn là tài liệu quý giúp giới thiệu sử học Việt Nam ra thế giới.
Tóm lại, sử học là một ngành khoa học quan trọng trong việc nghiên cứu và hiểu rõ quá khứ của loài người, đặc biệt là các sự kiện, nhân vật và quá trình lịch sử trong xã hội. Những kết quả nghiên cứu không thể phản ánh hết tất cả, nhưng chúng giúp ta hình dung lại quá khứ một cách chân thực và đầy đủ nhất có thể.
