Câu 1: Quan sát Hình 3.1 và dựa trên thông tin trong bài học, em hãy giải thích vì sao Sử học là môn khoa học có tính liên ngành.
Trả lời:
Sử học là một môn khoa học có tính liên ngành vì nó có đối tượng nghiên cứu rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm phản ánh đầy đủ bức tranh toàn diện của đời sống con người và xã hội loài người. Sử học không chỉ giới hạn trong việc nghiên cứu quá khứ mà còn sử dụng các phương pháp và tri thức từ nhiều ngành khoa học khác nhau như xã hội học, kinh tế học, nhân chủng học, địa lý học, văn hóa học và các ngành khoa học tự nhiên, nhằm tìm hiểu, nghiên cứu các vấn đề một cách toàn diện và hiệu quả.
Sử học có khả năng liên kết các môn học và các ngành khoa học với nhau, giúp tìm ra mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại, đồng thời cũng là nền tảng để lý giải các hiện tượng xã hội. Điều này thể hiện ở việc sử dụng các tri thức của khoa học xã hội, nhân văn, và cả các khoa học tự nhiên và công nghệ để giải quyết những vấn đề lịch sử.
II. Mối liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác
Câu 1: Sử học hỗ trợ tích cực cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác như thế nào? Vì sao nó có khả năng hỗ trợ như vậy?
Trả lời:
Sử học hỗ trợ tích cực cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác vì nó cung cấp các thông tin, dữ liệu và bối cảnh lịch sử giúp các ngành này hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của xã hội, văn hóa và các tổ chức. Sử học cung cấp cái nhìn sâu sắc về các yếu tố lịch sử đã ảnh hưởng đến sự hình thành các xã hội, chính trị và nền văn hóa hiện tại.
Sử học có khả năng hỗ trợ như vậy vì bản thân Sử học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn đều lấy xã hội loài người làm đối tượng nghiên cứu. Việc hiểu và phân tích các yếu tố lịch sử giúp các ngành này có cái nhìn toàn diện và đầy đủ hơn về sự phát triển của xã hội và văn hóa qua các thời kỳ.
Câu 2: Các Hình 3.2, 3.3, 3.4 cho thấy mối liên hệ gì giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội nhân văn khác?
Trả lời:
Các hình ảnh trong bài học (Hình 3.2, 3.3, 3.4) cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác, bởi vì:
Sử học cung cấp thông tin về bối cảnh hình thành, phát triển của các nền văn hóa, xã hội trong lịch sử, qua đó cung cấp những cơ sở lý luận, thông tin cần thiết cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác. Việc xác định rõ các yếu tố tác động đến quá trình hình thành và phát triển xã hội là rất quan trọng đối với các nghiên cứu trong lĩnh vực xã hội học, văn hóa học, và các ngành khác.
Các ngành xã hội học, văn hóa học, xã hội học hỗ trợ khoa học lịch sử qua việc cung cấp các phương pháp nghiên cứu, kết quả phân tích giúp làm rõ thêm các giai đoạn lịch sử, bối cảnh phát triển các nền văn hóa, từ đó hỗ trợ cho nghiên cứu lịch sử trở nên sâu sắc hơn.
Thành tựu của các ngành khoa học xã hội và nhân văn như văn hóa học, xã hội học, tâm lý học đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích các hiện tượng, hành vi, và các yếu tố tác động đến sự phát triển của các xã hội trong lịch sử. Những kết quả nghiên cứu này giúp khoa học lịch sử đạt được những kết quả chính xác hơn.
III. Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
Vai trò của Sử học đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
Câu 1: Sử học có vai trò như thế nào đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ?
Trả lời:
Sử học có vai trò quan trọng đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ trong một số phương diện:
Cung cấp thông tin: Sử học cung cấp thông tin về quá khứ, hiện tại và dự báo xu hướng phát triển trong tương lai. Những thông tin này rất cần thiết cho các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ, giúp các nhà nghiên cứu và phát triển đưa ra quyết định chính xác trong việc xây dựng và phát triển các dự án, sản phẩm mới.
Xác định không gian và bối cảnh lịch sử: Sử học giúp các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ hiểu rõ hơn về không gian và bối cảnh lịch sử qua các thời kỳ, từ đó xác định được bản chất sự hình thành và phát triển của các ngành này. Điều này tạo nền tảng cho việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật và công nghệ vào các lĩnh vực phát triển mới.
Phục dựng lại lịch sử phát triển: Sử học phục dựng lại quá trình phát triển của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ qua các giai đoạn lịch sử. Việc này giúp rút ra bài học từ thành công và thất bại trong quá khứ, làm cơ sở cho việc phát triển các ngành khoa học và công nghệ trong tương lai.
Vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học
Câu 1: Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ có vai trò như thế nào đối với Sử học?
Trả lời:
Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ có vai trò quan trọng đối với Sử học, đặc biệt trong các phương diện sau:
Cung cấp công cụ và phương pháp nghiên cứu: Các ngành khoa học tự nhiên, như khảo cổ học, địa lý học, hóa học, vật lý học, cung cấp các công cụ và phương pháp phân tích hiện vật lịch sử, giúp các nhà sử học nghiên cứu chính xác hơn về các sự kiện, di tích, hiện vật trong quá khứ.
Xác định bối cảnh lịch sử: Các ngành khoa học tự nhiên giúp sử học xác định rõ bối cảnh tự nhiên và môi trường lịch sử, từ đó giải thích các sự kiện lịch sử một cách chính xác hơn.
Phục dựng lịch sử qua công nghệ: Các công nghệ hiện đại, như công nghệ thông tin và kỹ thuật số, giúp phục dựng và bảo quản các di tích, hiện vật lịch sử, cũng như hỗ trợ nghiên cứu lịch sử qua việc phân tích các tài liệu, bản đồ, và các tư liệu từ quá khứ.
LUYỆN TẬP
Câu 1: Thống kê các hình ảnh trong bài học (từ Hình 3.2 đến Hình 3.5) theo mẫu sau:
Trả lời:
Bảng thống kê:
STT
Hiện vật, di tích lịch sử
Các ngành khoa học có liên quan
1
Công cụ đá ghè một mặt và rìu tay Gò Đá (An Khê, Gia Lai)
Văn hóa học, Xã hội học, Khảo cổ học
2
Nhà sàn của người Mường (Phú Thọ)
Địa lý học, Văn hóa học, Xã hội học
3
Nhà mồ của người Cơ-tu (Quảng Nam)
Địa lý học, Văn hóa học, Xã hội học
4
Bàn tính gẩy truyền thống
Toán học, Văn hóa học
VẬN DỤNG
Câu 1: Hãy tìm hiểu và trình bày một số ví dụ về sự hỗ trợ của Sử học đối với khoa học tự nhiên hoặc khoa học xã hội.
Trả lời:
Ví dụ 1: Khảo cổ học ở Gò Đá, Rộc Tưng 1, Rộc Tưng 4,7 thuộc thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai
Trong các năm từ 2015–2018, Viện Khảo cổ học phối hợp với Viện Khảo cổ - Dân tộc học Novosibirsk đã tiến hành khai quật tại các địa điểm Gò Đá, Rộc Tưng, thuộc thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai. Các kết quả khai quật cho thấy các công cụ đá ghè một mặt và các công cụ mũi nhọn tam diện, giúp rút ra các bài học về sự phát triển của nền văn minh tiền sử.
Ví dụ 2: Kết quả khảo cổ mới ở Hang Con Moong, Mái đá Ngườm và Hoa Lộc
Hang Con Moong, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa, đã được phát hiện từ năm 1974. Các kết quả khảo cổ cho thấy sự phát triển của cư dân cổ đại và mối quan hệ giữa con người và môi trường tự nhiên trong các giai đoạn từ cuối Cách Tân sang Toàn Tân.
