Mở đầu trang 53 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Những năm gần đây, kinh tế - xã hội của khu vực Đông Nam Á có nhiều chuyển biến theo hướng tích cực, vai trò và vị thế của khu vực ngày càng được nâng cao. Kinh tế Đông Nam Á phát triển ra sao? Các ngành kinh tế có đặc điểm gì nổi bật?
Trong những năm gần đây, khu vực Đông Nam Á đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của khu vực này luôn duy trì ở mức cao so với nhiều khu vực khác trên thế giới. Các quốc gia như Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines đã có những bước tiến lớn trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, cải thiện cơ sở hạ tầng, và phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn.
Đặc điểm nổi bật của nền kinh tế Đông Nam Á là sự đa dạng trong các ngành kinh tế. Nông nghiệp vẫn đóng vai trò quan trọng trong nhiều quốc gia, đặc biệt là trong sản xuất lúa gạo, cà phê, cao su, hạt điều và thủy sản. Ngành công nghiệp khu vực này cũng đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là công nghiệp chế biến, sản xuất điện tử, ô tô, và khai khoáng. Bên cạnh đó, ngành dịch vụ, đặc biệt là du lịch, tài chính và dịch vụ công nghệ thông tin, cũng đang trở thành động lực quan trọng cho nền kinh tế khu vực.
Mặc dù vậy, các quốc gia trong khu vực vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như bất bình đẳng giàu nghèo, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, sự hợp tác trong khu vực thông qua các tổ chức như ASEAN đã góp phần tăng cường liên kết và tạo cơ hội phát triển chung cho tất cả các quốc gia thành viên.
Giải Câu hỏi trang 54 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào nội dung mục I, hãy trình bày và giải thích tình hình phát triển kinh tế của khu vực Đông Nam Á.
Khu vực Đông Nam Á đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong những năm qua, với tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định. Từ những quốc gia có nền kinh tế chủ yếu phụ thuộc vào nông nghiệp, khu vực này đã chuyển mình thành một khu vực phát triển công nghiệp và dịch vụ mạnh mẽ. Sự phát triển này có thể thấy rõ qua một số chỉ tiêu kinh tế quan trọng như GDP, đầu tư nước ngoài và tỷ lệ tăng trưởng xuất khẩu.
Đặc biệt, các quốc gia như Việt Nam, Indonesia và Malaysia đã chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp. Sự phát triển của ngành công nghiệp chế biến và xuất khẩu đã giúp khu vực này trở thành một trung tâm sản xuất và xuất khẩu hàng hóa lớn của thế giới, đặc biệt là trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may, ô tô và thực phẩm chế biến sẵn.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự phát triển kinh tế của khu vực. Các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á đã thu hút lượng lớn FDI từ các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc. FDI không chỉ giúp cải thiện cơ sở hạ tầng mà còn nâng cao năng lực sản xuất và chuyển giao công nghệ cho các ngành công nghiệp trong khu vực.
Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế của khu vực vẫn gặp phải một số thách thức như thiếu hụt công nghệ, chất lượng lao động chưa cao và sự phân bổ thu nhập chưa đồng đều giữa các quốc gia và vùng miền trong mỗi quốc gia. Các vấn đề về biến đổi khí hậu và thiên tai cũng ảnh hưởng đến sự ổn định và bền vững của nền kinh tế khu vực.
Giải Câu hỏi trang 56 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Khai thác thông tin mục 1 và hình 12.2, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản của khu vực Đông Nam Á.
Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản là những ngành đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là ở những quốc gia có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp như Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia. Các sản phẩm nông sản chủ yếu của khu vực Đông Nam Á bao gồm lúa gạo, cao su, cà phê, hạt điều, ca cao và gia vị. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn là các mặt hàng xuất khẩu quan trọng của khu vực.
Nông nghiệp: Nông nghiệp ở Đông Nam Á chủ yếu tập trung vào sản xuất lúa gạo, đây là cây trồng chủ lực ở nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam, Thái Lan và Indonesia. Các quốc gia này không chỉ là những nhà sản xuất lúa gạo lớn mà còn là những nhà xuất khẩu gạo hàng đầu trên thế giới. Ngoài ra, các cây trồng khác như cao su, cà phê, và hạt điều cũng đóng góp đáng kể vào nền kinh tế khu vực.
Lâm nghiệp: Đông Nam Á có diện tích rừng nhiệt đới lớn, đặc biệt là ở các quốc gia như Indonesia và Malaysia. Các quốc gia này có ngành công nghiệp chế biến gỗ và xuất khẩu gỗ lớn, tuy nhiên, việc khai thác gỗ trái phép và phá rừng để lấy đất trồng cây đã gây ra những vấn đề môi trường nghiêm trọng.
Thủy sản: Ngành thủy sản ở Đông Nam Á cũng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ở các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan và Indonesia. Sản phẩm thủy sản, đặc biệt là tôm, cá tra, cá basa, là những mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của khu vực. Ngành thủy sản không chỉ phục vụ tiêu dùng nội địa mà còn đáp ứng nhu cầu xuất khẩu ra các thị trường quốc tế.
Mặc dù các ngành này có sự phát triển mạnh mẽ, nhưng cũng phải đối mặt với những thách thức như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, và sự cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Các quốc gia trong khu vực cần phải xây dựng các chính sách bảo vệ môi trường và phát triển nông nghiệp bền vững.
Giải Câu hỏi trang 58 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Khai thác thông tin mục 2 và hình 12.3, hãy trình bày và giải thích sự phát triển ngành công nghiệp của khu vực Đông Nam Á?
Ngành công nghiệp của khu vực Đông Nam Á đã phát triển mạnh mẽ trong những thập kỷ qua và trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các ngành công nghiệp chế biến, sản xuất hàng tiêu dùng và công nghiệp nặng đang ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của khu vực.
Công nghiệp chế biến: Ngành công nghiệp chế biến ở Đông Nam Á phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong các lĩnh vực chế biến thực phẩm, dệt may, điện tử và ô tô. Các quốc gia như Thái Lan, Việt Nam, Malaysia và Indonesia đã trở thành những trung tâm chế biến hàng hóa lớn, cung cấp các sản phẩm cho cả thị trường nội địa và xuất khẩu.
Công nghiệp nặng: Các ngành công nghiệp nặng như khai khoáng, chế tạo máy móc, đóng tàu, và sản xuất thép cũng phát triển ở một số quốc gia như Indonesia và Malaysia. Các quốc gia này có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đặc biệt là than đá, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các ngành công nghiệp nặng.
Ngành công nghiệp điện tử: Ngành công nghiệp điện tử là một trong những ngành phát triển nhanh nhất trong khu vực. Các quốc gia như Singapore, Malaysia, và Thái Lan đã trở thành những trung tâm sản xuất linh kiện điện tử và thiết bị công nghệ cao. Sự phát triển mạnh mẽ của ngành này không chỉ giúp thúc đẩy xuất khẩu mà còn thu hút lượng lớn FDI từ các tập đoàn quốc tế.
Nhìn chung, ngành công nghiệp ở Đông Nam Á đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn gặp phải một số thách thức như thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, công nghệ lạc hậu và vấn đề ô nhiễm môi trường. Các quốc gia trong khu vực cần chú trọng vào việc cải thiện cơ sở hạ tầng và chuyển giao công nghệ để tiếp tục đẩy mạnh sự phát triển công nghiệp.
Giải Câu hỏi trang 60 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Khai thác thông tin mục 3, hãy trình bày và giải thích sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ của khu vực Đông Nam Á.
Ngành dịch vụ ở Đông Nam Á đang trở thành một trong những ngành phát triển mạnh mẽ nhất trong nền kinh tế khu vực. Các quốc gia như Singapore, Malaysia, và Thái Lan có ngành dịch vụ đóng góp lớn vào GDP quốc gia, đặc biệt là trong các lĩnh vực tài chính, du lịch, và công nghệ thông tin.
Ngành tài chính: Singapore là trung tâm tài chính hàng đầu của Đông Nam Á, với các ngân hàng lớn và các tổ chức tài chính quốc tế có mặt tại đây. Ngành tài chính ở Singapore đóng góp một phần lớn vào GDP quốc gia, và quốc gia này cũng là một trong những trung tâm đầu tư lớn nhất trong khu vực.
Du lịch: Ngành du lịch ở Đông Nam Á phát triển mạnh mẽ nhờ vào cảnh quan thiên nhiên đẹp, văn hóa đa dạng và chi phí du lịch thấp. Thái Lan, Malaysia, và Việt Nam là những điểm đến du lịch phổ biến, thu hút hàng triệu lượt khách quốc tế mỗi năm. Ngành du lịch không chỉ tạo ra nguồn thu lớn mà còn tạo ra nhiều việc làm cho người dân địa phương.
Công nghệ thông tin và viễn thông: Ngành công nghệ thông tin và viễn thông đang phát triển nhanh chóng ở nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là tại Singapore, Malaysia và Việt Nam. Các công ty công nghệ như Grab, Sea Group và các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực fintech đã góp phần vào sự phát triển của ngành dịch vụ trong khu vực.
Ngành dịch vụ đang đóng vai trò quan trọng trong sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của khu vực, từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế dịch vụ và công nghiệp. Tuy nhiên, khu vực này cũng cần phải đối mặt với thách thức về chất lượng dịch vụ và cơ sở hạ tầng để duy trì sự phát triển bền vững.
Luyện tập trang 60 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào bảng 12.2, hãy vẽ biểu đồ thể hiện sản lượng cao su của khu vực Đông Nam Á và thế giới trong giai đoạn 2000 - 2020. Nêu nhận xét.
Dưới đây là biểu đồ thể hiện sự thay đổi sản lượng cao su của khu vực Đông Nam Á và thế giới trong giai đoạn 2000 - 2020:
Nhận xét:
Sự tăng trưởng mạnh mẽ:
Cả sản lượng cao su của khu vực Đông Nam Á và thế giới đều có xu hướng tăng đều đặn từ năm 2000 đến 2020.
Sản lượng cao su khu vực Đông Nam Á bắt đầu từ 5.3 triệu tấn vào năm 2000, tăng lên 8.0 triệu tấn vào năm 2010 và đạt 10.7 triệu tấn vào năm 2020.
Sản lượng cao su toàn cầu cũng có sự tăng trưởng mạnh, từ 7.1 triệu tấn năm 2000 lên 10.8 triệu tấn vào năm 2010 và đạt 14.0 triệu tấn vào năm 2020.
Sự chênh lệch giữa Đông Nam Á và thế giới:
Mặc dù sản lượng cao su của Đông Nam Á tăng mạnh trong giai đoạn này, nhưng khu vực này vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ hơn so với sản lượng toàn cầu. Tuy nhiên, sự đóng góp của Đông Nam Á vào sản lượng cao su toàn cầu vẫn là rất quan trọng, vì đây là khu vực sản xuất chủ yếu của cao su.
Xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ trong khu vực Đông Nam Á:
Sự gia tăng sản lượng cao su của Đông Nam Á cho thấy khu vực này tiếp tục giữ vững vị trí quan trọng trong ngành công nghiệp cao su, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu về cao su tăng lên.
Biểu đồ này giúp nhận thấy sự tăng trưởng trong ngành cao su của khu vực Đông Nam Á và toàn cầu, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của khu vực Đông Nam Á trong việc cung cấp cao su cho thị trường thế giới.
Vận dụng trang 60 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Tìm hiểu về thông tin một sản phẩm xuất khẩu của Đông Nam Á.
Một sản phẩm xuất khẩu nổi bật của khu vực Đông Nam Á là cà phê. Đây là mặt hàng nông sản chủ lực của nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam, Indonesia và Thái Lan. Cà phê Đông Nam Á được xuất khẩu sang nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, đặc biệt là Châu Âu, Mỹ và Nhật Bản.
1. Thông tin về sản phẩm cà phê xuất khẩu
a. Việt Nam - Nhà sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới
Việt Nam là quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Brazil. Sản lượng cà phê của Việt Nam chủ yếu là cà phê Robusta, chiếm khoảng 95% tổng sản lượng cà phê của Việt Nam, còn lại là cà phê Arabica.
Sản lượng và xuất khẩu: Việt Nam xuất khẩu cà phê sang hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó các thị trường chính là Mỹ, EU, Nhật Bản, và các quốc gia Đông Á. Cà phê Việt Nam chiếm khoảng 17-20% thị trường cà phê toàn cầu.
Chất lượng: Cà phê Việt Nam được biết đến với chất lượng cao, phù hợp với khẩu vị yêu thích của thị trường quốc tế. Cà phê Robusta từ Việt Nam có hàm lượng caffeine cao và hương vị đặc trưng, là lựa chọn phổ biến cho các nhà sản xuất cà phê hòa tan.
b. Indonesia - Cà phê Arabica và Robusta
Indonesia là một trong những quốc gia xuất khẩu cà phê lớn của Đông Nam Á, với các loại cà phê nổi bật như Arabica và Robusta. Các vùng trồng cà phê nổi tiếng của Indonesia bao gồm Java, Sumatra và Bali, nổi bật với chất lượng hạt cà phê Arabica.
Sản lượng và xuất khẩu: Indonesia sản xuất hơn 600.000 tấn cà phê mỗi năm và xuất khẩu chủ yếu sang EU, Mỹ và các nước châu Á.
Chất lượng: Cà phê Indonesia có hương vị phong phú và đặc biệt, thường có vị đậm đà, đất, hoặc gia vị, phù hợp với những người yêu thích cà phê có độ phức tạp cao.
c. Thái Lan - Cà phê Arabica
Thái Lan, mặc dù sản lượng cà phê không cao như Việt Nam hay Indonesia, nhưng cà phê Arabica của Thái Lan được biết đến với chất lượng cao. Cà phê của Thái Lan chủ yếu được trồng ở khu vực miền Bắc, đặc biệt là Chiang Mai và Chiang Rai.
Sản lượng và xuất khẩu: Thái Lan sản xuất và xuất khẩu cà phê chủ yếu sang các quốc gia trong khu vực Châu Á và một số quốc gia phương Tây.
Chất lượng: Cà phê Thái Lan nổi bật với hương vị thanh mát, nhẹ nhàng, ít đắng, thích hợp cho thị trường yêu thích cà phê nhẹ nhàng và tinh tế.
2. Tình hình xuất khẩu cà phê của Đông Nam Á
Khu vực Đông Nam Á đóng góp một phần lớn vào tổng sản lượng cà phê toàn cầu. Các quốc gia trong khu vực không chỉ là nhà sản xuất lớn mà còn là những đối tác quan trọng trong chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu. Dưới đây là một số thông tin liên quan đến tình hình xuất khẩu cà phê của các quốc gia Đông Nam Á:
Thị trường xuất khẩu: Các thị trường lớn tiêu thụ cà phê Đông Nam Á bao gồm Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc. Sự tăng trưởng trong tiêu thụ cà phê tại các thị trường này đã thúc đẩy sự phát triển của ngành cà phê trong khu vực.
Xu hướng tiêu dùng: Người tiêu dùng hiện nay ngày càng ưa chuộng cà phê chất lượng cao, đặc biệt là cà phê hữu cơ và cà phê chế biến đặc biệt như cà phê rang xay hoặc cà phê espresso.
Những thách thức: Ngành cà phê Đông Nam Á đối mặt với các vấn đề như biến đổi khí hậu, sâu bệnh, và sự thay đổi trong xu hướng tiêu thụ. Tuy nhiên, các quốc gia trong khu vực đang nỗ lực cải thiện chất lượng sản phẩm và ứng dụng công nghệ để tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất.
3. Tầm quan trọng của cà phê đối với nền kinh tế Đông Nam Á
Nguồn thu nhập quan trọng: Cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Đông Nam Á, đóng góp một phần lớn vào GDP của các quốc gia sản xuất cà phê. Nó không chỉ tạo ra thu nhập từ xuất khẩu mà còn là nguồn thu nhập chính cho hàng triệu người nông dân trong khu vực.
Tạo công ăn việc làm: Ngành cà phê cung cấp công ăn việc làm cho hàng triệu người lao động, từ nông dân trồng cà phê đến công nhân chế biến và xuất khẩu.
Cà phê là một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực của khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam, Indonesia và Thái Lan. Các quốc gia này đều đóng góp lớn vào sản lượng cà phê toàn cầu và đang hướng tới các phương pháp sản xuất bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của thị trường quốc tế.
