Bài 16: Một số sâu hại thường gặp và biện pháp phòng trừ
Giải bài tập Công nghệ 10 Kết nối tri thức Bài 16 Một số sâu hại thường gặp và biện pháp phòng trừ
Mở đầu trang 80 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Cây trồng bị sâu hại thường có biểu hiện như thế nào? Làm thế nào để phòng trừ được các loại sâu hại cây trồng một cách hiệu quả nhất?
Sâu hại là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển và năng suất của cây trồng. Các sâu hại có thể là côn trùng, động vật, hoặc vi sinh vật xâm nhập vào cây trồng và gây thiệt hại. Biểu hiện của sâu hại có thể thấy rõ trên cây trồng qua các dấu hiệu cụ thể. Một trong những biểu hiện phổ biến là lá cây bị rách hoặc có lỗ thủng. Đây là do côn trùng như sâu xanh, sâu ăn lá tấn công, ăn phần lá non hoặc lá trưởng thành, làm giảm diện tích quang hợp của cây, khiến cây yếu đi, chậm phát triển và dễ bị các yếu tố ngoại cảnh xâm nhập.
Ngoài ra, việc cây bị vàng lá, héo rũ, hay phát triển chậm cũng là dấu hiệu của việc bị sâu hại hoặc bị bệnh. Ví dụ, sâu bọ như sâu đục thân, sâu đục rễ sẽ làm cây bị héo úa, đặc biệt nếu chúng xâm nhập vào các bộ phận chính như rễ hoặc thân cây, làm cản trở sự hấp thu nước và chất dinh dưỡng của cây. Một số sâu bệnh có thể làm cây biến dạng hoặc ngừng ra hoa, quả, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất. Cũng như việc cây bị vết nứt hoặc vết thâm, đặc biệt ở những bộ phận bị sâu bệnh tấn công như hoa, quả hay thân cây. Sâu bệnh này có thể do các loài sâu non, côn trùng hoặc nấm gây ra.
Việc phòng trừ sâu hại cây trồng hiệu quả đòi hỏi phải áp dụng các biện pháp kết hợp và toàn diện, bao gồm biện pháp phòng ngừa, biện pháp sinh học, biện pháp hóa học và các phương pháp canh tác hợp lý. Một trong những biện pháp hiệu quả nhất là duy trì môi trường canh tác sạch sẽ, không để lại dư lượng của sâu bệnh từ vụ trước, từ đó giúp giảm thiểu nguồn gây hại. Ngoài ra, việc chọn giống cây trồng kháng sâu bệnh là rất quan trọng. Các giống cây này sẽ có khả năng chống lại sự tấn công của các loài sâu hại, hạn chế thiệt hại cho cây trồng. Các biện pháp như dùng thuốc sinh học hoặc thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ thiên nhiên cũng là lựa chọn hữu hiệu, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
Một biện pháp phòng trừ khác là áp dụng luân canh và xen canh các cây trồng. Cây trồng luân canh sẽ giúp giảm bớt sự lây lan của sâu bệnh, vì các loài sâu hại chỉ sống trên một loại cây nhất định. Cũng như vậy, việc xen canh có thể giúp phân tán sự tập trung của sâu bệnh, hạn chế tình trạng sâu bệnh lây lan nhanh chóng và dễ dàng. Các biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ cây trồng mà còn giúp duy trì sự bền vững của hệ sinh thái nông nghiệp.
Ngoài ra, sử dụng các biện pháp sinh học như thả thiên địch, vi sinh vật đối kháng hay nấm đối kháng cũng là một phương pháp hiệu quả để phòng trừ sâu bệnh mà không làm hại đến các loài côn trùng có lợi khác trong nông nghiệp. Biện pháp này cần sự kiên trì và hiểu biết về chu kỳ sống và hành vi của từng loài sâu hại để áp dụng một cách chính xác.
Kết nối năng lực trang 81 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải thích ý nghĩa của việc xen canh, luân canh trong phòng trừ sâu tơ hại rau.
Xen canh và luân canh là hai biện pháp canh tác đặc biệt hiệu quả trong việc phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng, đặc biệt đối với các loại rau. Việc xen canh là trồng nhiều loại cây khác nhau trong cùng một vụ mùa trên một diện tích đất, giúp hạn chế sự phát triển của các loài sâu bệnh chỉ tấn công một loại cây nhất định. Sự đa dạng cây trồng sẽ làm cho sâu bệnh khó khăn hơn trong việc tìm kiếm môi trường sống thích hợp, giảm thiểu sự phát triển của chúng.
Ví dụ, khi trồng rau, việc xen canh các loại rau có thể tạo ra môi trường mà các loại sâu chỉ tấn công một loài cây không thể phát triển mạnh mẽ. Những cây trồng có thể kết hợp để xen canh như là các cây gia vị, cây hoa hoặc cây khác có tính chất tự nhiên chống lại sự phát triển của sâu bệnh. Điều này làm giảm thiểu sự phát triển của sâu tơ và các loại sâu hại khác, vì chúng không có nguồn thức ăn dồi dào trong khu vực này.
Bên cạnh đó, luân canh cũng là một biện pháp quan trọng trong việc phòng trừ sâu tơ. Luân canh là việc thay đổi các loại cây trồng theo từng vụ mùa hoặc năm. Khi trồng cây khác nhau trên một mảnh đất, sâu bệnh không thể tiếp tục phát triển, vì chúng phụ thuộc vào cây trồng cụ thể. Ví dụ, nếu một vụ rau bị tấn công bởi sâu tơ, thì trong vụ tiếp theo, một loại cây khác sẽ được trồng, giúp giảm thiểu sự tồn tại của sâu bệnh trong đất và trên cây. Điều này giúp đất không bị cạn kiệt dinh dưỡng và giảm thiểu nguy cơ sâu bệnh lây lan nhanh chóng.
Việc xen canh và luân canh không chỉ giúp giảm thiểu sự phát triển của sâu bệnh mà còn có tác dụng bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp bền vững.
Kết nối năng lực trang 82 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Sử dụng internet, sách, báo để tìm hiểu về các trận dịch lớn do rầy nâu gây ra ở Việt Nam và trên thế giới.
Rầy nâu là một trong những loài sâu hại nguy hiểm đối với cây lúa ở Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Loài này có khả năng sinh sản nhanh chóng và phát triển mạnh, gây thiệt hại nghiêm trọng cho cây lúa, đặc biệt là trong những năm mưa nhiều, ẩm ướt. Trận dịch rầy nâu lớn nhất ở Việt Nam đã xảy ra vào năm 2004, khi mà các đợt bùng phát rầy nâu gây thiệt hại nghiêm trọng cho sản lượng lúa, đặc biệt tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
Rầy nâu tấn công cây lúa bằng cách hút nhựa từ lá và chích vào các mạch xylem của cây, khiến cây suy yếu, lá vàng và không thể quang hợp hiệu quả. Sự tấn công của rầy nâu có thể dẫn đến hiện tượng vàng lá, giảm năng suất và thậm chí khiến cây lúa chết hàng loạt nếu không có biện pháp phòng trừ kịp thời. Hơn nữa, rầy nâu còn là vector của nhiều bệnh virus gây hại cho lúa, làm gia tăng nguy cơ bệnh dịch trong nông nghiệp.
Để đối phó với trận dịch này, các biện pháp phòng trừ bao gồm sử dụng thuốc trừ sâu, tiêu diệt cỏ dại và vật chủ phụ của rầy, cũng như việc áp dụng các giống lúa kháng rầy nâu. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc trừ sâu phải hết sức cẩn thận để không gây ô nhiễm môi trường và không làm hại các loài sinh vật có lợi. Hệ thống phòng trừ dịch hại tổng hợp (IPM) đã được áp dụng tại nhiều khu vực để kiểm soát rầy nâu hiệu quả hơn, kết hợp giữa các biện pháp sinh học, cơ học và hóa học.
Khám phá trang 82 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Vì sao sử dụng giống kháng bệnh là biện pháp quan trọng nhất để phòng trừ rầy nâu hại lúa?
Giống cây trồng kháng bệnh là một trong những giải pháp tối ưu để giảm thiểu sự tấn công của sâu bệnh, đặc biệt là rầy nâu trên cây lúa. Giống lúa kháng rầy nâu có thể ngăn ngừa hoặc giảm thiểu mức độ tấn công của sâu bệnh, giúp bảo vệ cây trồng mà không cần phải sử dụng quá nhiều thuốc trừ sâu. Điều này giúp giảm chi phí sản xuất, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
Giống lúa kháng rầy nâu được phát triển thông qua chọn giống và biện pháp di truyền. Các nhà khoa học đã nghiên cứu và phát triển các giống lúa có khả năng kháng các chủng rầy nâu khác nhau, giảm thiểu mức độ thiệt hại từ sâu bệnh. Bằng cách sử dụng giống cây trồng kháng bệnh, nông dân có thể hạn chế sự cần thiết phải phun thuốc trừ sâu, góp phần bảo vệ môi trường và giảm thiểu các tác động tiêu cực từ việc sử dụng hóa chất.
Việc sử dụng giống kháng bệnh không chỉ giúp tăng năng suất mà còn tạo ra các cây trồng khỏe mạnh, có khả năng chống chọi lại điều kiện thời tiết khắc nghiệt và giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Kết luận
Từ việc hiểu rõ tác hại của sâu bệnh và việc áp dụng các phương pháp phòng trừ hiệu quả như sử dụng giống kháng bệnh, xen canh, luân canh và các biện pháp sinh học, chúng ta có thể bảo vệ cây trồng và nâng cao năng suất sản xuất nông nghiệp bền vững.
Vận dụng 1 trang 84 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Sưu tầm tranh, ảnh, video về các loại sâu hại cây trồng?
Sâu hại cây trồng là một trong những mối đe dọa lớn đối với ngành nông nghiệp. Việc nhận diện và phòng trừ sâu hại hiệu quả yêu cầu nông dân và các nhà nghiên cứu phải có kiến thức sâu rộng về các loài sâu hại, sự sinh trưởng, phát triển của chúng cũng như các phương pháp phòng trừ. Các loại sâu hại có thể gây thiệt hại trực tiếp cho cây trồng hoặc gián tiếp thông qua việc truyền bệnh.
Một số hình ảnh và video có thể là công cụ hữu ích giúp học sinh và nông dân nhận biết sâu bệnh qua các biểu hiện đặc trưng. Các loại sâu hại phổ biến gồm sâu ăn lá, sâu đục thân, sâu rệp, sâu đục rễ và sâu tơ. Mỗi loại sâu bệnh có những biểu hiện riêng biệt. Ví dụ, sâu ăn lá thường để lại vết rách hoặc lỗ trên lá cây, làm giảm khả năng quang hợp của cây trồng. Sâu đục thân làm cây dễ gãy đổ và giảm chất lượng thân cây. Các video minh họa có thể giúp người xem nhận diện các loại sâu hại qua hình ảnh, qua đó nâng cao khả năng phòng ngừa và quản lý dịch hại.
Ví dụ, việc tìm kiếm video về sự tấn công của rầy nâu trên cây lúa sẽ giúp người học nhận thấy sự tấn công của rầy nâu qua sự biến dạng của lá lúa và sự thay đổi màu sắc của cây trồng. Hình ảnh và video về sâu đục thân trên cây lúa cũng sẽ giúp nông dân hiểu rõ hơn về cách thức tấn công của sâu và các dấu hiệu nhận biết sâu hại trên cây trồng.
Vận dụng 2 trang 84 SGK Công nghệ 10 Kết nối tri thức - KNTT
Năm 2016 – 2017 đã xảy ra dịch châu chấu tre tại Cao Bằng, Sơn La với mật độ từ 500 đến 1000 con/m2, gây hại hành chục héc ta ruộng ngô, thuốc lá (Hình 16.9), … Em hãy đề xuất một số việc nên làm để hạn chế việc phát sinh các loại dịch hại cây trồng trong tương lai.
Châu chấu tre là một trong những loại sâu hại đặc biệt nguy hiểm với khả năng tấn công trên diện rộng, gây thiệt hại nặng nề cho mùa màng, đặc biệt là cây trồng ngô và thuốc lá. Để hạn chế sự phát sinh và lan rộng của dịch hại này, cần có những biện pháp phòng ngừa, phát hiện và kiểm soát hiệu quả.
Một trong những biện pháp quan trọng nhất là việc giám sát thường xuyên các khu vực trồng trọt, đặc biệt là vào mùa khô, khi châu chấu có thể di chuyển từ các khu vực hoang dã vào các vùng trồng trọt. Nông dân cần phải theo dõi sự xuất hiện của châu chấu ngay từ khi chúng ở giai đoạn ấu trùng, vì lúc này châu chấu còn chưa gây hại nhiều. Việc phát hiện sớm giúp ngăn ngừa dịch bệnh lan rộng.
Các biện pháp phòng ngừa có thể áp dụng bao gồm việc sử dụng bẫy châu chấu, phun thuốc sinh học hoặc sử dụng các phương pháp hóa học nếu cần thiết. Tuy nhiên, các biện pháp hóa học cần được sử dụng cẩn thận để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe con người và động vật hoang dã, đồng thời không làm giảm sự đa dạng sinh học của các loài côn trùng có lợi trong nông nghiệp.
Bên cạnh đó, nông dân có thể áp dụng biện pháp luân canh, xen canh và sử dụng giống cây trồng có khả năng chống chịu sâu bệnh để giảm thiểu tác hại của châu chấu. Việc thay đổi loại cây trồng hàng năm sẽ giúp cắt đứt vòng đời của sâu bệnh, giảm sự tồn tại và sinh sản của châu chấu trong khu vực.
Cuối cùng, việc giáo dục và nâng cao nhận thức cho người dân về các biện pháp phòng ngừa sâu bệnh, đặc biệt là châu chấu, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dịch hại. Hướng dẫn nông dân cách nhận diện sâu bệnh và cách phòng trừ đúng cách sẽ giúp họ đối phó với tình trạng này hiệu quả hơn.
Như vậy, việc kết hợp các biện pháp phòng ngừa sớm, sử dụng các kỹ thuật canh tác hợp lý, bảo vệ môi trường và ứng dụng khoa học công nghệ vào việc quản lý dịch hại sẽ giúp hạn chế sự phát sinh của các loại dịch hại cây trồng trong tương lai.
