BÀI 4. ĐÔNG NAM Á TỪ NỬA SAU THẾ KỈ XVI ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XIX
MỞ ĐẦU
CH1: Từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX, trong khi các nước châu Âu và Bắc Mỹ đã căn bản hoàn thành cuộc cách mạng tư sản, sau đó là cách mạng công nghiệp thì các nước châu Á nói chung...
Trong khoảng thời gian này, Đông Nam Á chịu sự tác động mạnh mẽ từ cuộc xâm nhập của thực dân phương Tây. Trong khi các nước châu Âu và Bắc Mỹ bước vào giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa, cách mạng công nghiệp thúc đẩy nền kinh tế và xã hội chuyển biến mạnh mẽ, các nước Đông Nam Á lại đối mặt với sự lệ thuộc, xâm lược và khai thác thuộc địa. Những cuộc chiến tranh xâm lược đã phá vỡ cấu trúc truyền thống của xã hội Đông Nam Á, khiến khu vực này rơi vào trạng thái mất tự chủ kéo dài.
I. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH XÂM NHẬP ĐÔNG NAM Á CỦA THỰC DÂN PHƯƠNG TÂY
CH1: Nêu những nét chính về quá trình xâm nhập của thực dân phương Tây vào các nước Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX.
Từ nửa sau thế kỉ XVI, các nước thực dân phương Tây như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh và Pháp bắt đầu tiến vào Đông Nam Á nhằm kiểm soát các tuyến đường thương mại và nguồn tài nguyên phong phú tại khu vực này.
Giai đoạn đầu, các nước phương Tây tiếp cận Đông Nam Á thông qua việc thiết lập các trạm giao thương, xây dựng các khu vực buôn bán và mở rộng quan hệ ngoại giao với các chính quyền địa phương.
Sang thế kỉ XVIII - XIX, do nhu cầu phát triển kinh tế công nghiệp và cạnh tranh thuộc địa, các nước phương Tây tăng cường chính sách xâm lược quân sự, biến các quốc gia Đông Nam Á thành thuộc địa hoặc bán thuộc địa. Ví dụ, Philippines bị Tây Ban Nha chiếm đóng; Indonesia bị Hà Lan thâu tóm; Anh kiểm soát Malaysia, Miến Điện; Pháp thôn tính Đông Dương.
II. TÌNH HÌNH ĐÔNG NAM Á DƯỚI ÁCH ĐÔ HỘ CỦA THỰC DÂN PHƯƠNG TÂY
CH1: Khai thác tư liệu (SGK, tr.21) giúp em biết điều gì về chính sách cai trị của chính quyền thực dân ở một số nước Đông Nam Á.
Chính quyền thực dân phương Tây thực hiện các chính sách cai trị nhằm khai thác triệt để tài nguyên thiên nhiên và sức lao động tại Đông Nam Á:
Về chính trị, họ thiết lập bộ máy cai trị trực tiếp hoặc thông qua chính quyền bù nhìn, nhằm giữ quyền kiểm soát tuyệt đối.
Về kinh tế, họ tiến hành cướp đoạt ruộng đất, khai thác khoáng sản và mở rộng đồn điền, chủ yếu phục vụ xuất khẩu nguyên liệu sang các nước chính quốc.
Về xã hội, người dân bản địa bị đối xử bất công, bóc lột nặng nề. Văn hóa truyền thống bị áp bức, thay vào đó là sự truyền bá các yếu tố văn hóa phương Tây.
III. CUỘC ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á CHỐNG THỰC DÂN PHƯƠNG TÂY TỪ NỬA SAU THẾ KỈ XVI ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XIX
CH1: Mô tả một số nét chính về cuộc đấu tranh tiêu biểu ở Đông Nam Á chống ách đô hộ của thực dân phương Tây từ nửa sau thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX.
Nhân dân các nước Đông Nam Á đã không ngừng nổi dậy chống lại sự xâm lược và áp bức của thực dân phương Tây:
Ở Việt Nam, phong trào Tây Sơn là một minh chứng tiêu biểu, lật đổ các tập đoàn phong kiến suy tàn, đồng thời đánh bại quân xâm lược Xiêm và Thanh.
Tại Philippines, các phong trào khởi nghĩa của người bản địa chống lại ách đô hộ của Tây Ban Nha diễn ra liên tục, dù không thành công nhưng đã thể hiện tinh thần yêu nước mạnh mẽ.
Ở Indonesia, cuộc khởi nghĩa của Hoàng tử Diponegoro (1825-1830) chống lại Hà Lan là một trong những cuộc kháng chiến lớn nhất, gây tổn thất nặng nề cho thực dân.
LUYỆN TẬP
CH1: Em có nhận xét gì về chính sách đô hộ của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á?
Chính sách đô hộ của thực dân phương Tây tại Đông Nam Á mang tính chất bóc lột tàn bạo, tước đoạt mọi quyền tự chủ của nhân dân các nước trong khu vực. Họ sử dụng các biện pháp quân sự, kinh tế, chính trị và văn hóa để duy trì sự thống trị. Dưới ách đô hộ, Đông Nam Á bị cướp bóc tài nguyên, kinh tế kiệt quệ, văn hóa truyền thống bị xâm phạm, xã hội bất công, và nhân dân phải chịu cảnh áp bức khổ cực.
VẬN DỤNG
CH1: Có ý kiến cho rằng: Các nước tư bản phương Tây xâm chiếm Đông Nam Á là để giúp đỡ những nước này thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu. Em đồng ý với ý kiến đó không? Hãy sưu tầm một số tư liệu từ sách, báo và internet để chứng minh cho ý kiến của em.
Em không đồng ý với ý kiến này. Việc thực dân phương Tây xâm lược Đông Nam Á không nhằm mục đích giúp đỡ các nước trong khu vực phát triển, mà chủ yếu để phục vụ lợi ích kinh tế và chính trị của chính quốc.
Minh chứng:
Trong thời gian thực dân cai trị, Đông Nam Á không những không phát triển mà còn bị bóc lột tài nguyên triệt để, dẫn đến nghèo nàn và tụt hậu. Ví dụ, ngành nông nghiệp và công nghiệp bản địa bị phá hoại, thay thế bằng các đồn điền khai thác nguyên liệu phục vụ xuất khẩu.
Văn hóa, giáo dục truyền thống bị chèn ép, thay vào đó là việc áp đặt văn hóa phương Tây nhằm dễ dàng kiểm soát người dân.
Các chính sách thuế khóa nặng nề và lao dịch cưỡng bức làm đời sống người dân ngày càng khổ cực.
Tài liệu từ sách, báo, internet cũng chỉ ra rằng mục tiêu của các cuộc xâm lược thuộc địa là để khai thác tài nguyên và mở rộng ảnh hưởng của các nước tư bản, không phải để cải thiện đời sống cho người bản địa.
