Bài 7. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).
Phần I. Các câu hỏi trong SGK
Khởi động: “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” là lời biểu dương trong bức thư Chủ tịch Hồ Chí Minh viết ngày 27 – 1 – 1947 gửi các chiến sĩ Cầm từ quân Thủ đô. Tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” được xây dựng ở trung tâm Thủ đô Hà Nội, là một trong những biểu tượng của tinh thần bất khuất, dũng cảm của quân dân Việt Nam trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ trong bối cảnh lịch sử nào, diễn biến ra sao? Vì sao cuộc kháng chiến giành thắng lợi? Cuộc kháng chiến có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
Bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954). Trình bày khái quát về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954). Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa mới thành lập đã phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó có nguy cơ xâm lược của thực dân Pháp. Chính quyền thực dân Pháp từ lâu đã coi Việt Nam là thuộc địa quan trọng và có ý định tái xâm lược để khôi phục quyền kiểm soát. Để khẳng định độc lập và chủ quyền, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương đã quyết tâm kháng chiến chống lại thực dân Pháp, bảo vệ chính quyền cách mạng.
Diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954). Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến của nhân dân Nam Bộ chống thực dân Pháp xâm lược trở lại (1945). Vào ngày 23 tháng 9 năm 1945, Pháp tấn công Nam Bộ, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở miền Nam. Tại đây, quân và dân Nam Bộ đã tổ chức các cuộc kháng chiến quy mô lớn, nổi bật là chiến thắng ở các trận đánh tại Biên Hòa, Sài Gòn và các chiến dịch du kích. Dù đối mặt với lực lượng mạnh mẽ của thực dân Pháp, nhân dân Nam Bộ kiên cường chiến đấu, tạo ra những tổn thất lớn cho quân đội Pháp.
Khai thác thông tin và Tư liệu 1 trong mục, trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1946 – 1950. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp bắt đầu từ cuối năm 1946 với sự kiện tấn công vào Thủ đô Hà Nội. Trong suốt giai đoạn này, quân và dân Việt Nam đã tổ chức nhiều chiến dịch lớn trên toàn quốc, từ miền Bắc tới miền Nam. Các cuộc chiến đấu chủ yếu là du kích chiến tranh và các trận đánh lớn như Chiến dịch Việt Bắc (1947) và các cuộc tấn công tại miền Trung, miền Nam. Pháp đã phải rút về các khu vực thành phố lớn, nhường quyền kiểm soát cho quân dân Việt Nam tại nhiều vùng nông thôn.
Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1951 – 1953. Giai đoạn từ 1951 đến 1953 chứng kiến sự chuyển biến quan trọng trong cuộc kháng chiến. Quân đội Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, tổ chức các chiến dịch tấn công quy mô lớn, đặc biệt là chiến dịch đánh vào các cứ điểm quan trọng của Pháp. Bên cạnh đó, quân dân Việt Nam còn làm chủ được nhiều vùng đất rộng lớn, tiêu diệt một phần đáng kể quân đội Pháp. Các trận đánh tại các tỉnh phía Bắc và miền Trung diễn ra quyết liệt, tạo ra sức ép lớn đối với quân Pháp.
Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1953 – 1954. Giai đoạn 1953 - 1954 đánh dấu những bước ngoặt quan trọng trong cuộc kháng chiến, khi quân đội Việt Nam đạt được chiến thắng quyết định. Quân dân ta tổ chức chiến dịch Điện Biên Phủ, đánh bại một lực lượng lớn của quân Pháp, phá vỡ chiến lược "dĩ hòa vi quý" của Pháp, đồng thời mở ra cơ hội để đàm phán hòa bình.
Chiến thắng Điện Biên Phủ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Đông Dương? Chiến thắng Điện Biên Phủ là một thắng lợi quyết định, không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với cả khu vực Đông Dương. Đây là chiến thắng của chính nghĩa, thể hiện sức mạnh và sự đoàn kết của quân dân Việt Nam, đồng thời là đòn giáng mạnh mẽ vào thực dân Pháp, buộc họ phải đàm phán và chấp nhận thất bại tại Hội nghị Genève, dẫn đến sự chia cắt Đông Dương thành ba quốc gia độc lập.
Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954). Hãy nêu nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954). Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Đông Dương, sự đoàn kết chặt chẽ giữa các tầng lớp nhân dân, và sự hỗ trợ của các lực lượng quốc tế. Bên cạnh đó, chiến lược chiến tranh du kích, sự kiên cường trong đấu tranh, và khả năng tổ chức tốt của quân đội nhân dân đã giúp Việt Nam giành được chiến thắng. Sự suy yếu của thực dân Pháp trong chiến tranh thế giới và sự ủng hộ của Liên Xô và Trung Quốc cũng đóng vai trò quan trọng.
Khai thác thông tin và Tư liệu 3 trong mục, hãy phân tích ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954). Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp có ý nghĩa sâu sắc, không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Nó là minh chứng cho sự thất bại của chủ nghĩa thực dân, tạo cơ hội cho các dân tộc thuộc địa giành độc lập. Thắng lợi này còn mở đường cho các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh.
Luyện tập: CH1: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954) trải qua những giai đoạn nào? Hãy lập bảng thống kê (theo gợi ý dưới đây vào vở) vẽ diễn biến chính của mỗi giai đoạn.
STT Giai đoạn Diễn biến chính 1 Giai đoạn 1945-1946 Kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ 2 Giai đoạn 1946-1950 Chiến tranh toàn quốc, chiến dịch Việt Bắc 3 Giai đoạn 1951-1953 Chiến dịch lớn, tấn công vào các cứ điểm của Pháp 4 Giai đoạn 1953-1954 Chiến thắng Điện Biên Phủ, đàm phán hòa bình
CH2: Theo em, vì sao thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp lại cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La tinh? Thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đã làm một tấm gương sáng cho các dân tộc khác trong cuộc đấu tranh giành độc lập. Chiến thắng Điện Biên Phủ và các chiến thắng khác của quân và dân Việt Nam đã chứng minh rằng, với tinh thần quyết tâm và đoàn kết, các dân tộc có thể đánh bại những thế lực xâm lược mạnh mẽ, khôi phục độc lập, tự do.
Vận dụng: CH1: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, hãy giới thiệu về một di tích, một thắng lợi quân sự hoặc một nhân vật lịch sử tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954). Có thể tham khảo về các di tích như đền thờ các anh hùng liệt sĩ, các địa danh nổi tiếng như Điện Biên Phủ, chiến thắng tại các khu vực miền Trung, hoặc các nhân vật như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người chỉ huy tài ba trong các chiến dịch quan trọng.
