Câu hỏi mục 1.1 trang 35 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Sơ đồ 6.1, Hình 6.2 và Lược đồ 6.1, hãy giải thích những cơ sở hình thành nền văn minh Ai Cập.
Nền văn minh Ai Cập hình thành dựa trên các cơ sở tự nhiên, kinh tế, xã hội và chính trị đặc thù của vùng đất dọc theo sông Nin. Về mặt tự nhiên, sông Nin là nguồn sống chủ đạo, cung cấp nước tưới tiêu và phù sa màu mỡ cho hoạt động nông nghiệp. Lũ lụt định kỳ của sông Nin tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất lương thực ổn định. Địa hình tự nhiên với sa mạc bao quanh giúp bảo vệ Ai Cập khỏi sự xâm lăng, đồng thời duy trì một nền văn hóa tương đối độc lập và đặc sắc.
Về kinh tế, sự phát triển của nông nghiệp thủy lợi đóng vai trò quan trọng. Người Ai Cập cổ đại đã xây dựng các hệ thống kênh mương dẫn nước và hồ chứa để quản lý nguồn nước, đảm bảo sản lượng nông nghiệp cao. Điều này tạo điều kiện hình thành các tổ chức xã hội và hệ thống chính quyền để quản lý lao động và tài nguyên.
Về xã hội, sự phân tầng rõ rệt, với quyền lực tập trung vào tay pharaoh và tầng lớp quý tộc, đã góp phần thúc đẩy sự ổn định và phát triển văn minh. Tín ngưỡng tôn giáo, đặc biệt là niềm tin vào thế giới bên kia, thúc đẩy sự phát triển kiến trúc, nghệ thuật và khoa học.
Lí giải vì sao Hê-rô-đốt cho rằng: “Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin”.
Hê-rô-đốt, nhà sử học Hy Lạp cổ đại, nhận định rằng "Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin" bởi vì vai trò không thể thay thế của sông Nin trong việc duy trì và phát triển nền văn minh Ai Cập. Sông Nin cung cấp nước uống, phù sa màu mỡ cho nông nghiệp, nguồn cá và giao thông vận tải. Lũ lụt hàng năm không chỉ bồi đắp đất đai mà còn tạo chu kỳ sản xuất ổn định, giúp cư dân Ai Cập xây dựng một nền kinh tế nông nghiệp phát triển bền vững. Nếu không có sông Nin, vùng đất này chỉ là một sa mạc khô cằn, không thể tồn tại được một nền văn minh rực rỡ.
Câu hỏi mục 1.2 trang 37 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình từ 6.3 đến 6.6, hãy cho biết nền văn minh Ai Cập cổ đại đã đạt được những thành tựu chủ yếu nào? Hãy giới thiệu về một trong số các thành tựu đó.
Nền văn minh Ai Cập cổ đại đạt được nhiều thành tựu vĩ đại về kiến trúc, khoa học, văn học và nghệ thuật. Kiến trúc tiêu biểu là các kim tự tháp và đền thờ như Kim tự tháp Giza, được xây dựng với kỹ thuật và quy mô vượt trội. Trong lĩnh vực khoa học, người Ai Cập tiên phong trong thiên văn học, y học, và toán học. Văn học và nghệ thuật cũng phát triển mạnh với các văn bản tôn giáo, truyện kể, và nghệ thuật điêu khắc.
Một trong những thành tựu đáng chú ý nhất là kỹ thuật xây dựng kim tự tháp. Kim tự tháp không chỉ là nơi an nghỉ của các pharaoh mà còn là biểu tượng quyền lực và trí tuệ của nền văn minh Ai Cập. Được xây dựng bằng hàng triệu tảng đá nặng hàng tấn, kim tự tháp thể hiện sự phối hợp chặt chẽ trong lao động và kỹ thuật tinh xảo.
Trình bày ý nghĩa của những thành tựu văn minh Ai Cập cổ đại.
Những thành tựu văn minh Ai Cập cổ đại để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử nhân loại. Chúng không chỉ thể hiện sự phát triển trí tuệ và kỹ thuật của con người thời kỳ đó mà còn là di sản văn hóa quý giá. Những công trình như kim tự tháp, tượng Nhân sư khẳng định khả năng sáng tạo phi thường và là nguồn cảm hứng cho các nền văn minh sau này.
Nêu những hiểu biết của em về kĩ thuật ướp xác của cư dân Ai Cập cổ đại.
Kỹ thuật ướp xác của người Ai Cập là một quy trình phức tạp và độc đáo nhằm bảo quản cơ thể sau khi chết, dựa trên niềm tin vào sự sống sau cái chết. Người Ai Cập loại bỏ nội tạng, làm khô cơ thể bằng muối natron, và bọc xác bằng vải lanh. Quá trình này không chỉ thể hiện trình độ y học mà còn phản ánh tín ngưỡng và triết lý sống của người Ai Cập cổ đại.
Câu hỏi mục 2.1 trang 38 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 6.2, Lược đồ 6.2 và Hình 6.7, hãy giải thích những cơ sở hình thành nền văn minh Trung Hoa thời cổ- trung đại.
Nền văn minh Trung Hoa hình thành từ lưu vực các con sông lớn như Hoàng Hà và Trường Giang, cung cấp đất đai màu mỡ và nước tưới tiêu. Lũ lụt định kỳ của các con sông tạo điều kiện phát triển nông nghiệp, đặc biệt là lúa nước. Địa hình đa dạng với núi, đồng bằng, và sa mạc cũng giúp bảo vệ cư dân khỏi sự xâm lược và tạo sự độc lập về văn hóa.
Sự phát triển nông nghiệp thủy lợi đòi hỏi tổ chức xã hội chặt chẽ và hệ thống quản lý hiệu quả, dẫn đến sự hình thành nhà nước phong kiến. Văn hóa và triết học như Nho giáo và Đạo giáo đóng vai trò quan trọng trong việc định hình xã hội và tư duy con người.
Câu hỏi mục 2.2 trang 41 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình từ 6.8 đến 6.13, hãy trình bày những thành tựu chủ yếu của văn minh Trung Hoa cổ - trung đại. Những thành tự đó có ý nghĩa như thế nào?
Văn minh Trung Hoa cổ - trung đại đạt được nhiều thành tựu về kiến trúc, văn học, triết học, khoa học kỹ thuật và nghệ thuật. Tường thành, đền đài như Vạn Lý Trường Thành thể hiện sự phát triển vượt bậc về kỹ thuật xây dựng. Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo định hình tư tưởng và văn hóa. Thành tựu khoa học như la bàn, giấy, thuốc súng và kỹ thuật in ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới.
Những thành tựu này không chỉ đóng góp vào sự phát triển của Trung Hoa mà còn lan tỏa và tác động mạnh mẽ đến các nền văn minh khác trên thế giới.
Câu hỏi mục 3.1 trang 42 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin và quan sát Lược đồ 6.3, Sơ đồ 6.3 và Hình 6.14, hãy giải thích những cơ sở hình thành nền văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.
Nền văn minh Ấn Độ hình thành tại lưu vực sông Ấn và sông Hằng, nơi có đất đai phì nhiêu và khí hậu thuận lợi. Các con sông lớn cung cấp nước tưới tiêu, giao thông và nguồn tài nguyên phong phú. Sự giao lưu văn hóa với các nền văn minh khác qua con đường tơ lụa và biển tạo nên một nền văn hóa đa dạng.
Câu hỏi mục 3.2 trang 44 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Đọc thông tin và quan sát các hình từ 6.15 đến 6.17, hãy cho biết cư dân Ấn Độ cổ - trung đại đã đạt được những thành tựu văn minh nào. Những thành tựu văn minh đó có ý nghĩa như thế nào?
Cư dân Ấn Độ đạt được thành tựu về tôn giáo, triết học, kiến trúc và nghệ thuật. Kiến trúc như đền Angkor Wat, nghệ thuật điêu khắc và hệ thống chữ viết Brahmi có giá trị lâu dài. Những thành tựu này góp phần định hình văn hóa Ấn Độ và lan tỏa ra thế giới, ảnh hưởng đến Đông Nam Á và Việt Nam.
Luyện tập trang 44 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Lập bảng về thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh Ai Cập cổ đại, Trung Hoa và Ấn Độ cổ - trung đại theo mẫu sau:
Ai Cập: Kim tự tháp, thiên văn học, lịch pháp.
Trung Hoa: Vạn Lý Trường Thành, giấy, la bàn.
Ấn Độ: Đền thờ, chữ viết Brahmi, toán học.
Vận dụng 1 trang 44 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Trong vai một hướng dẫn viên du lịch, hãy giới thiệu với bạn học một công trình kiến trúc tiêu biểu của nền văn minh Ai Cập cổ đại hoặc văn minh Trung Hoa, Ấn Độ cổ- trung đại.
Ví dụ: Kim tự tháp Giza là biểu tượng của nền văn minh Ai Cập, thể hiện sự sáng tạo và kỹ thuật vượt trội của người xưa.
Vận dụng 2 trang 44 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD
Sưu tầm tư liệu và giới thiệu về một công trình kiến trúc ở Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ cổ- trung đại.
Ví dụ: Thánh địa Mỹ Sơn ở Quảng Nam mang đậm dấu ấn kiến trúc và văn hóa Hindu giáo, một di sản tiêu biểu của văn minh Ấn Độ.
