Trong tác phẩm "Bài học đường đời đầu tiên" của Tô Hoài, các nhân vật chủ yếu là những loài côn trùng và chim. Cụ thể, nhân vật chính của câu chuyện là Dế Mèn, một con dế mạnh mẽ và kiêu ngạo, còn Dế Choắt là một con dế nhỏ bé, yếu đuối. Bên cạnh đó, còn có những loài vật khác như Cào Cào, Gọng Vó, chim Cắt và chị Cốc. Mỗi loài vật trong câu chuyện không chỉ đại diện cho những đặc điểm ngoại hình, mà còn phản ánh những phẩm chất và tính cách riêng biệt, tạo nên sự tương phản rõ rệt giữa các nhân vật.
2. Tìm một số chi tiết Dế Mèn miêu tả, nhận xét về bản thân và Dế Choắt. Từ các chi tiết đó, em hãy khái quát về đặc điểm của nhân vật Dế Mèn.
Dế Mèn tự miêu tả bản thân mình là một chàng dế thanh niên mạnh mẽ, đầy sức sống. Chàng ta có đôi càng mẫm bóng, cái vuốt nhọn hoắt, đôi răng đen bóng như lưỡi liềm, đôi râu dài cong vút, di chuyển rất oai vệ. Dế Mèn cảm thấy tự hào về vẻ ngoài và sức mạnh của mình. Còn khi miêu tả Dế Choắt, Dế Mèn rất khinh bỉ. Dế Choắt được miêu tả là một con dế yếu đuối, người dài lêu nghêu, râu cụt một mẩu, có khuôn mặt ngơ ngác. Dế Mèn không ngần ngại gọi Dế Choắt là "chú mày," thể hiện sự trịch thượng, thiếu tôn trọng người khác. Những chi tiết này cho thấy Dế Mèn là một nhân vật kiêu ngạo, hung hăng và thích thể hiện sự mạnh mẽ của bản thân, không quan tâm đến cảm xúc của những người xung quanh.
3. Tóm tắt “câu chuyện ân hận đầu tiên” mà Dế Mèn “ghi nhớ suốt đời”.
Câu chuyện ân hận đầu tiên mà Dế Mèn ghi nhớ suốt đời xảy ra vào một buổi chiều, khi Dế Mèn đang đứng ở cửa hang ngắm hoàng hôn. Dế Mèn thấy chị Cốc từ dưới mặt nước bay lên và rủ Dế Choắt tham gia trêu chị Cốc. Dế Choắt sợ hãi, khuyên Dế Mèn đừng trêu chị Cốc, nhưng Dế Mèn không nghe, vẫn tiếp tục hành động theo ý mình. Dế Mèn bắt đầu hát trêu chị Cốc, nhưng không thấy Dế Mèn mà chỉ thấy Dế Choắt loay hoay ở cửa hang. Chị Cốc, thấy bị xúc phạm, đã mổ chết Dế Choắt. Cái chết của Dế Choắt đã khiến Dế Mèn cảm thấy ân hận vô cùng, vì chính anh ta là người đã gây ra cái chết cho bạn mình mà không hề nghĩ tới hậu quả.
4. Em hãy đóng vai Dế Mèn, viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về bài học đường đời đầu tiên mà nhân vật này đã rút ra được cho mình.
“Tôi cảm thấy vô cùng hối hận khi nghĩ lại về những gì đã xảy ra. Hành động ngỗ ngược của tôi đã khiến anh Choắt phải chịu cái chết oan uổng. Tôi tự hỏi tại sao mình lại hành động như vậy, sao lại không suy nghĩ kỹ càng trước khi làm? Thói hung hăng, tự mãn của tôi đã khiến cho tôi phải trả giá bằng sự mất mát lớn. Những gì tôi đã làm hôm nay không chỉ khiến anh Choắt phải chịu đau đớn mà còn khiến tôi nhận ra một bài học đắt giá. Tôi không thể sống chỉ biết đến bản thân mình mà không quan tâm đến người khác. Nếu không học cách sống khiêm tốn, suy nghĩ cẩn thận trước khi hành động, sớm muộn tôi cũng sẽ tự rước họa vào mình.”
Bài tập 2
1. Người kể chuyện trong đoạn trích là ai? Kể theo ngôi thứ mấy?
Người kể chuyện trong đoạn trích là Dế Mèn, nhân vật chính của câu chuyện. Dế Mèn kể chuyện theo ngôi thứ nhất, với lời "tôi" thể hiện sự tự kể lại những suy nghĩ, hành động và cảm xúc của bản thân. Việc kể theo ngôi thứ nhất giúp người đọc hiểu sâu hơn về tính cách và nhận thức của Dế Mèn, đặc biệt là những suy nghĩ đầy tự hào và kiêu ngạo trước khi anh ta trải qua bài học cuộc sống quan trọng.
2. Liệt kê những hành động của nhân vật “tôi” trong đoạn trích. Những hành động ấy thể hiện đặc điểm gì ở nhân vật “tôi”?
Trong đoạn trích, nhân vật “tôi” (Dế Mèn) thể hiện một loạt hành động tự cao, kiêu ngạo. Dế Mèn đi đứng oai vệ, di chuyển một cách điệu đà, dún dẩy các khoeo chân và rung lên rung xuống hai chiếc râu. Anh ta cảm thấy mình rất mạnh mẽ và tự tin, đến mức quát mắng chị Cào Cào và đá anh Gọng Vó. Những hành động này thể hiện sự tự phụ, kiêu ngạo và thiếu tôn trọng người khác của Dế Mèn. Anh ta không có sự quan tâm đến những loài vật yếu đuối hơn, chỉ biết thể hiện mình mà không suy nghĩ.
3. Nhân vật "Tôi" có cảm thấy tự hào khi kể lại những hành động của mình không?
Có, nhân vật "Tôi" (Dế Mèn) cảm thấy rất tự hào về những hành động của mình. Trong đoạn trích, Dế Mèn miêu tả việc mình đi đứng oai vệ, làm điệu bộ dún dẩy các khoeo chân và rung râu một cách rất tự mãn. Anh ta nghĩ rằng mình là một con dế mạnh mẽ và có thể chiếm ưu thế, vì vậy không cảm thấy có gì sai khi quát mắng hay bắt nạt những loài vật khác.
4. Nêu nhận xét, đánh giá của em về nhân vật “tôi”. Em thích hoặc không thích điều gì ở nhân vật này? Vì sao?
Nhân vật “tôi” (Dế Mèn) trong đoạn trích là một người rất tự hào về bản thân nhưng lại thiếu sự khiêm tốn và tôn trọng người khác. Những hành động của Dế Mèn thể hiện sự kiêu ngạo, tự phụ và thiếu suy nghĩ trước khi hành động. Cá nhân em không thích những đặc điểm này ở Dế Mèn, vì nó thể hiện sự thiếu quan tâm đến cảm xúc của những loài vật xung quanh, cũng như không hiểu được giá trị của sự khiêm nhường. Tuy nhiên, qua hành trình của Dế Mèn, ta cũng thấy được sự trưởng thành và thay đổi trong cách nhìn nhận bản thân của anh ta, điều này tạo ra một bài học quý giá cho người đọc.
5. Tìm từ láy trong các câu văn sau và đặt câu với mỗi từ láy đó:
a. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
Từ láy: dún dẩy, rung lên rung xuống
Câu ví dụ:
Cô ấy đi qua sân khấu với bước đi nhẹ nhàng, dún dẩy các khoeo chân khiến khán giả không thể rời mắt khỏi cô.
Cây lá rung lên rung xuống trong gió, tạo thành một âm thanh rất êm dịu.
b. Bởi vì quanh quẩn, ai cũng quen thuộc mình cả.
Từ láy: quanh quẩn
Câu ví dụ: Mỗi sáng, tôi đều đi qua con đường quanh quẩn những hàng cây cao bóng mát, nơi mà ai cũng quen thuộc với tôi.
c. Nhưng tôi lại tưởng thế là không đi dám ho he.
Từ láy: ho he
Câu ví dụ: Cậu bé đứng một góc phòng, ho he với những câu chuyện không đầu không cuối khiến mọi người đều ngạc nhiên.
6. Em hãy kẻ bảng vào vở (theo mẫu dưới đây) và điền các từ in đậm trong đoạn văn sau vào cột phù hợp:
Từ in đậm
Danh từ
Động từ
Tính từ
quát
Cào Cào
quát
núp
mắt
núp
ghẹo
Gọng Vó
ghẹo
tưởng
thiên hạ
tưởng
ghê gớm
Đoạn văn gốc: Tôi đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bà khiến mỗi lần thấy tôi đi qua, các chị phải núp khuôn mặt trái xoan dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộm. Thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm lắp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Tôi cảng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi.
