Bài tập 3. Đọc lại văn bản Bài học đường đời đầu tiên (từ Tôi chui tọt ngay vào hang đến mon men bò lên) trong SGK (tr. 17 - 18) và trả lời các câu hỏi:
1. Câu văn nào là lời độc thoại của nhân vật “tôi”?
2. Nhân vật “tôi” đã làm gì khi chị Cốc lao vào mổ Dế Choắt? Hành động đó thể hiện đặc điểm nào của nhân vật?
3. Khi kể lại sự việc trong đoạn trích, nhân vật “tôi” đã có suy nghĩ và thái độ đánh giá như thế nào về bản thân?
4. Theo em, nhân vật “tôi” đã học hỏi được điều gì từ trải nghiệm của bản thân? Bài học ấy có ý nghĩa với em không? Vì sao?
5. Tìm và giải thích nghĩa của những từ láy trong các câu sau: a. Đó là: không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt đang loay hoay trong cửa hang. b. Biết chị Cốc đi rồi, tôi mới mon men bò lên.
6. Tìm một câu văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong đoạn trích và nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.
Giải Bài tập 3
1. Câu văn nào là lời độc thoại của nhân vật “tôi”?
Trong đoạn trích, câu văn thể hiện lời độc thoại của nhân vật "tôi" là: "Chắc chắn tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi." Đây là một lời nói trực tiếp từ Dế Mèn, thể hiện sự tự hào, tự mãn của nhân vật về bản thân mình. Câu nói này cho thấy Dế Mèn đang sống trong ảo tưởng về sức mạnh của mình và cảm thấy mình có thể vượt qua tất cả mọi khó khăn, thách thức. Lời độc thoại này không chỉ thể hiện suy nghĩ của nhân vật, mà còn làm nổi bật tính cách kiêu ngạo, tự phụ của Dế Mèn. Anh ta hoàn toàn không nhận thức được rằng chính sự kiêu ngạo này sẽ gây hại cho mình và người khác.
2. Nhân vật “tôi” đã làm gì khi chị Cốc lao vào mổ Dế Choắt? Hành động đó thể hiện đặc điểm nào của nhân vật?
Khi chị Cốc lao vào mổ Dế Choắt, nhân vật "tôi" (Dế Mèn) không có hành động cứu giúp, không can ngăn, mà chỉ đứng nhìn mà không hề phản ứng. Thậm chí, khi Dế Choắt bị mổ chết, Dế Mèn vẫn không tỏ ra hối tiếc hay cảm thấy có lỗi. Hành động này cho thấy đặc điểm nổi bật của Dế Mèn là sự vô tâm và thiếu trách nhiệm đối với bạn bè hay những loài vật yếu thế hơn mình. Dế Mèn không biết cảm thông và tỏ ra thiếu sự quan tâm, điều này phản ánh sự tự mãn và kiêu ngạo của anh ta. Sự im lặng và thờ ơ của Dế Mèn trước cái chết của Dế Choắt không chỉ thể hiện thái độ lạnh lùng mà còn cho thấy sự thiếu suy nghĩ và một tâm hồn ích kỷ. Dế Mèn, khi ấy, chỉ nghĩ đến bản thân và không hề suy xét hậu quả của hành động mình gây ra.
3. Khi kể lại sự việc trong đoạn trích, nhân vật “tôi” đã có suy nghĩ và thái độ đánh giá như thế nào về bản thân?
Khi kể lại sự việc trong đoạn trích, nhân vật "tôi" (Dế Mèn) thể hiện một thái độ tự mãn và đầy kiêu ngạo về bản thân. Dế Mèn không hề cảm thấy hối hận hay nhận thức được rằng hành động của mình là sai trái. Ngược lại, anh ta còn đánh giá mình là một con dế mạnh mẽ, tài giỏi, có thể đứng đầu thiên hạ. Câu nói "Chắc chắn tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi" không chỉ là lời độc thoại thể hiện sự tự hào của Dế Mèn mà còn phản ánh một thái độ sống quá tự tin và thiếu suy nghĩ. Sự đánh giá này của Dế Mèn cho thấy anh ta chưa hề nhận thức được những sai lầm của mình. Dế Mèn chỉ nhìn thấy bản thân là một người mạnh mẽ, đầy quyền lực mà không hề hiểu rằng sự kiêu ngạo và tự cao sẽ đưa anh ta vào những tình huống khó khăn và đau khổ.
4. Theo em, nhân vật “tôi” đã học hỏi được điều gì từ trải nghiệm của bản thân? Bài học ấy có ý nghĩa với em không? Vì sao?
Nhân vật "tôi" (Dế Mèn) đã học được một bài học sâu sắc từ trải nghiệm của bản thân. Sau khi chứng kiến cái chết của Dế Choắt và nhận thức được rằng chính hành động kiêu ngạo và thiếu suy nghĩ của mình đã gây ra hậu quả đau đớn, Dế Mèn nhận ra rằng sự tự mãn, kiêu ngạo và thiếu quan tâm đến người khác sẽ dẫn đến sự đau khổ cho chính mình và người xung quanh. Bài học này có ý nghĩa rất lớn đối với em, bởi nó không chỉ dạy chúng ta về tầm quan trọng của sự khiêm tốn mà còn nhấn mạnh việc suy nghĩ kỹ lưỡng trước khi hành động. Bất kỳ ai trong cuộc sống cũng có thể gặp phải những tình huống mà sự thiếu suy xét sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, do đó bài học này giúp em rút ra được tầm quan trọng của việc lắng nghe người khác, sống hòa hợp và luôn suy nghĩ trước khi hành động. Từ câu chuyện của Dế Mèn, em học được rằng sự kiêu ngạo và tự mãn sẽ chỉ mang lại thất bại, trong khi sự khiêm nhường và tôn trọng người khác sẽ giúp chúng ta trưởng thành và có những mối quan hệ bền vững hơn.
5. Tìm và giải thích nghĩa của những từ láy trong các câu sau:
a. Đó là: không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt đang loay hoay trong cửa hang.
Từ láy: "loay hoay"
Giải thích: "Loay hoay" diễn tả hành động làm việc gì đó một cách không rành mạch, có phần lúng túng, bất lực, không biết làm gì. Ở đây, "loay hoay" miêu tả Dế Choắt đang cố gắng di chuyển hoặc làm một điều gì đó nhưng không thành công hoặc không có sự kiểm soát.
b. Biết chị Cốc đi rồi, tôi mới mon men bò lên.
Từ láy: "mon men"
Giải thích: "Mon men" miêu tả hành động đi lại một cách nhẹ nhàng, từ từ và cẩn trọng, như thể e ngại hay không dám di chuyển mạnh mẽ. Từ này thể hiện sự thận trọng của Dế Mèn khi nhìn thấy chị Cốc đã đi khỏi và chỉ bắt đầu di chuyển rất từ tốn.
6. Tìm một câu văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong đoạn trích và nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.
Một câu văn sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong đoạn trích là: "Chị Cốc lao vào như một mũi tên, khiến Dế Choắt không kịp trở tay." Biện pháp so sánh "như một mũi tên" được sử dụng để làm nổi bật sự nhanh chóng, mạnh mẽ và đột ngột trong hành động của chị Cốc. So sánh này giúp người đọc hình dung rõ ràng hơn về tốc độ và sự nguy hiểm của hành động chị Cốc, đồng thời làm tăng cảm giác căng thẳng trong tình huống. Việc sử dụng so sánh này khiến cho câu văn thêm phần sinh động, tạo ấn tượng mạnh về sự hiểm nguy mà Dế Choắt phải đối mặt.
