Soạn bài "Người lái đò Sông Đà" của Nguyễn Tuân: Phân tích chi tiết và bài học về thiên nhiên, con người

Soạn bài: Người lái đò Sông Đà (trích) – Nguyễn Tuân

1. Tìm hiểu chung

1.1. Tác giả Nguyễn Tuân

Nguyễn Tuân (1910 – 1987) là một trong những nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông được biết đến với phong cách viết tài hoa, lôi cuốn, sử dụng ngôn từ đầy sắc sảo. Tác phẩm của Nguyễn Tuân thường mang đậm vẻ đẹp của nghệ thuật miêu tả và trí tưởng tượng phong phú, thể hiện sự kết hợp giữa cái đẹp trong thiên nhiên và con người.

• Phong cách sáng tác: Nguyễn Tuân có phong cách nghệ thuật riêng biệt, giàu chất tạo hình, chú trọng đến sự trau chuốt trong ngôn ngữ. Ông là người có khả năng quan sát sắc bén, tìm ra vẻ đẹp trong những chi tiết bình dị, đồng thời có sự sáng tạo trong cách dựng cảnh.
• Các tác phẩm tiêu biểu: Vang bóng một thời, Những trang văn bất hủ, Chuyện người con gái Nam Xương.

1.2. Tác phẩm "Người lái đò Sông Đà"

"Người lái đò Sông Đà" là một phần trong tác phẩm Sông Đà của Nguyễn Tuân, được xuất bản lần đầu tiên năm 1960. Tác phẩm này là một bài thơ văn xuôi, được viết dưới dạng ký sự về một chuyến đi trên sông Đà, qua đó thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên, con người và khát vọng tự do, mạnh mẽ của dân tộc.

• Thể loại: Ký sự
• Đề tài: Miêu tả vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên Sông Đà, hình ảnh người lái đò trong công cuộc chống lại thiên nhiên, con người.
• Tóm tắt nội dung: Tác phẩm mô tả hình ảnh người lái đò qua sự dũng cảm, tài ba, và tính kiên trì trong việc vượt qua những con sóng dữ dội trên sông Đà. Qua đó, Nguyễn Tuân không chỉ ca ngợi tài năng và phẩm chất của người lái đò mà còn khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên hoang dã và mãnh liệt của Sông Đà.

2. Phân tích chi tiết bài "Người lái đò Sông Đà"

2.1. Miêu tả thiên nhiên Sông Đà

Nguyễn Tuân đã dùng những hình ảnh sắc nét, sống động để miêu tả thiên nhiên Sông Đà. Sông Đà hiện lên không chỉ là một con sông mà là một sức mạnh hùng vĩ, đầy thử thách:

• Sự dữ dội của dòng sông: Sông Đà không phải là dòng sông hiền hòa, mà là một con sông dữ dội, hung bạo. Qua cách miêu tả của tác giả, dòng sông mang tính cách mạnh mẽ, thường xuyên thay đổi và luôn tìm cách thử thách con người.
• Màu sắc và âm thanh: Màu sắc của dòng sông và âm thanh từ các thác ghềnh được tác giả mô tả rất chi tiết. Những từ ngữ như "sóng vỗ", "thác ghềnh", "hồng hoang" cho thấy một không gian thiên nhiên đầy thử thách và gian nan.

2.2. Người lái đò Sông Đà

Người lái đò không chỉ là một người lao động vất vả mà còn là một người anh hùng trong cuộc chiến với thiên nhiên:

• Tính cách và phẩm chất: Người lái đò có phẩm chất kiên cường, dũng cảm, đầy bản lĩnh và trí tuệ. Ông có khả năng điều khiển con thuyền vượt qua những ghềnh thác, vượt qua sự khắc nghiệt của thiên nhiên.
• Hình ảnh nhân vật: Nguyễn Tuân đã miêu tả người lái đò với những chi tiết ấn tượng, như hình ảnh "mắt sáng quắc", "giọng nói kiên quyết" để nhấn mạnh sự cứng cỏi và bản lĩnh của nhân vật.

2.3. Nghệ thuật miêu tả và ngôn ngữ

• Ngôn ngữ giàu hình ảnh và biểu cảm: Nguyễn Tuân sử dụng ngôn ngữ miêu tả đầy sắc sảo, từng chi tiết nhỏ đều được tác giả chăm chút. Mỗi câu văn đều mang một vẻ đẹp, vừa thể hiện tính cách của nhân vật, vừa gợi mở sự hùng vĩ của thiên nhiên.
• Kết hợp giữa miêu tả và tự sự: Tác phẩm này có sự kết hợp giữa miêu tả thiên nhiên, nhân vật và tự sự, mang đến cho người đọc một cái nhìn toàn diện về con sông cũng như con người trên đó.

2.4. Chủ đề chính và thông điệp

• Chủ đề thiên nhiên và con người: Tác phẩm khắc họa sự đấu tranh giữa con người và thiên nhiên. Sông Đà không chỉ là một thử thách đối với người lái đò mà còn là thử thách chung của con người trước sức mạnh thiên nhiên. Tuy nhiên, con người vẫn có thể chiến thắng, bởi sự kiên trì, trí tuệ và bản lĩnh.
• Thông điệp về phẩm chất con người: Tác phẩm cũng gửi gắm một thông điệp về lòng kiên cường, dũng cảm và khả năng chinh phục thiên nhiên của con người.

2.5. Ý nghĩa tượng trưng của nhân vật

• Người lái đò là hình ảnh tượng trưng cho con người lao động: Nhân vật người lái đò không chỉ đại diện cho một cá nhân mà còn là biểu tượng cho những người lao động kiên cường, dũng cảm, sẵn sàng đối đầu với khó khăn để duy trì cuộc sống, sự phát triển.
• Hình ảnh của sự tự do: Người lái đò cũng có thể được coi là hình ảnh tượng trưng cho khát vọng tự do, sự độc lập của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên và xã hội.

3. Đánh giá tác phẩm

3.1. Giá trị nghệ thuật

• Sự đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả: Nguyễn Tuân đã sáng tạo nên một tác phẩm giàu tính nghệ thuật, thể hiện tài năng miêu tả thiên nhiên và con người. Những hình ảnh, âm thanh, màu sắc được tác giả sử dụng rất thành công để truyền tải thông điệp của tác phẩm.
• Kết cấu chặt chẽ: Câu chuyện được xây dựng rất hợp lý, với những tình huống căng thẳng, mạo hiểm giúp tăng cao sự kịch tính, mang đến cho người đọc cảm giác hồi hộp.

3.2. Giá trị tư tưởng

• Ca ngợi lòng dũng cảm và kiên cường của con người: Tác phẩm không chỉ khắc họa sự tuyệt vời của người lái đò mà còn thể hiện niềm tin vào sức mạnh của con người, vào khả năng chinh phục thiên nhiên, thử thách.
• Khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và cuộc sống: Nguyễn Tuân cũng muốn nhấn mạnh vẻ đẹp của thiên nhiên trong sự sống động, kỳ vĩ của nó.

4. Kết luận

"Người lái đò Sông Đà" là một tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Tuân, mang đậm dấu ấn nghệ thuật của nhà văn. Qua tác phẩm, người đọc không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp thiên nhiên, mà còn hiểu rõ hơn về phẩm chất của con người Việt Nam: kiên cường, dũng cảm và đầy sáng tạo.

5. Một số câu hỏi gợi ý thảo luận

1. Vì sao Nguyễn Tuân chọn hình ảnh "người lái đò" để nói lên vẻ đẹp của con người trong cuộc sống và thiên nhiên?
2. Phân tích nghệ thuật miêu tả dòng sông Đà trong tác phẩm "Người lái đò Sông Đà".
3. Tại sao tác giả lại mô tả người lái đò là một nhân vật rất đặc biệt, không chỉ là người lao động mà còn là một người anh hùng?
4. Hình ảnh con sông Đà trong tác phẩm có ý nghĩa như thế nào đối với con người và xã hội?

Tài liệu tham khảo thêm các tài liệu học tập văn học 12 Tại đây