Truyện Cố hương của Lỗ Tấn là một tác phẩm mang đậm tính chất hiện đại và nhân văn, đồng thời cũng phản ánh một cái nhìn sâu sắc về sự thay đổi của xã hội Trung Quốc trong những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Câu chuyện không chỉ đơn thuần là một chuyến trở về quê hương của nhân vật chính mà còn là hành trình của tâm hồn, sự đối diện giữa ký ức và hiện thực, giữa quá khứ tươi đẹp và hiện tại phũ phàng. Thông qua câu chuyện này, Lỗ Tấn đã khéo léo gửi gắm thông điệp về những sự thay đổi không thể tránh khỏi của xã hội, về sự mất mát của cái đẹp trong cuộc sống và cái giá phải trả cho sự thay đổi ấy.
Nhân vật chính trong Cố hương là một người trở về quê hương sau nhiều năm xa cách. Trước khi đi, anh đã có một tuổi thơ đầy ắp kỷ niệm với gia đình, bạn bè, và quê hương. Cái không khí của sự an yên, thanh bình nơi thôn quê là những hình ảnh đẹp đẽ, khắc sâu trong lòng anh. Thế nhưng, khi anh trở lại quê hương, mọi thứ đã thay đổi. Quê hương không còn là nơi chứa đựng những ký ức tươi đẹp mà đã bị sự biến động của thời gian và xã hội làm biến dạng. Những hình ảnh thân quen, những con người anh đã từng yêu quý giờ đây không còn nữa. Thôn xóm giờ đây trở nên hoang tàn, nghèo khó, và con người cũng đã thay đổi. Điều này khiến anh cảm thấy mình như một kẻ lạ lẫm, xa cách với chính nơi mình đã sinh ra.
Với sự thay đổi của quê hương, nhân vật chính không chỉ cảm thấy đau đớn về sự mất mát mà còn là một sự giằng xé trong lòng. Anh phải đối diện với sự thật rằng, quê hương của mình đã không còn như trước, và chính bản thân anh cũng không còn là người cũ. Chuyến trở về này không chỉ là sự trở lại với nơi chôn rau cắt rốn mà còn là sự đối diện với những đổi thay không thể tránh khỏi của cuộc đời. Đây là một hình ảnh hết sức gần gũi với nhiều người trong xã hội hiện đại, khi mà không ít người trong chúng ta đã từng quay về với quá khứ, với những ký ức đẹp đẽ, nhưng cuối cùng lại nhận ra rằng những thứ đó đã không còn tồn tại nữa.
Sự thay đổi ấy không chỉ dừng lại ở khung cảnh vật chất mà còn là sự biến chuyển trong tâm hồn con người. Nhân vật chính trong Cố hương không chỉ nhận ra sự đổi thay của quê hương mà còn thấy rõ sự phai nhạt trong mối quan hệ với những người xung quanh. Những người bạn cũ, những người thân trong gia đình giờ đây đều mang những thay đổi lớn, họ không còn giữ được cái tình cảm chân thành và gắn bó như xưa. Những con người mà anh từng tin tưởng và yêu mến giờ đây chỉ còn là những bóng dáng mờ nhạt, không còn sự gần gũi, thân thiết như trước. Đây chính là điều khiến anh càng thêm đau đớn và hụt hẫng, vì anh đã phải đối diện với sự thật rằng, không chỉ quê hương, mà cả những mối quan hệ con người cũng đang dần trở nên vô nghĩa trong cái thế giới mà anh không còn hiểu.
Lỗ Tấn đã khéo léo sử dụng hình ảnh nhân vật chính quay lại quê hương để phản ánh sự biến động của xã hội Trung Quốc lúc bấy giờ. Đó là một xã hội đang trên đà thay đổi, đang chịu sự áp bức của phong kiến và sự đè nén của những thế lực phản động. Xã hội ấy đang mất dần đi những giá trị nhân văn, những đức tính tốt đẹp của con người. Và qua nhân vật chính trong Cố hương, Lỗ Tấn cũng muốn chỉ ra một điều: dù cho con người có muốn quay lại, mong muốn tìm về với quá khứ, với những gì đã mất, nhưng tất cả đều không thể quay lại được nữa. Chính những sự thay đổi của xã hội đã làm cho con người không thể sống trong cái thế giới cổ kính, an bình như trước.
Cảm giác mất mát trong Cố hương còn được thể hiện rõ qua câu nói của nhân vật chính: “Quê hương là nơi ta sinh ra, nhưng quê hương có thể không phải là nơi ta thuộc về.” Câu nói này mang một ý nghĩa sâu sắc về sự mâu thuẫn giữa cái thân thuộc và cái xa lạ, giữa quá khứ và hiện tại. Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra mà còn là nơi ta phải đối diện với những đau khổ, những thay đổi mà cuộc sống mang lại. Và như vậy, nhân vật chính phải nhận ra rằng, không phải mọi thứ trong cuộc đời đều có thể giữ mãi nguyên vẹn.
Không chỉ vậy, trong tác phẩm còn chứa đựng những ẩn dụ sâu sắc về sự mất mát của các giá trị nhân văn trong xã hội. Khi nhân vật chính trở lại quê hương và nhận thấy mọi thứ đã đổi thay, anh cảm nhận rõ rệt một sự vắng bóng của cái đẹp, của sự trong sáng trong tâm hồn con người. Cái đẹp của quá khứ, cái đẹp của lòng người giờ đây đã bị xã hội xâm hại và làm mờ nhạt đi. Điều này phản ánh một thực trạng của xã hội Trung Quốc vào thời kỳ đó, nơi mà những giá trị đạo đức và nhân văn đã bị những bất công, áp bức làm lu mờ.
Tóm lại, Cố hương không chỉ là một câu chuyện về sự mất mát, mà còn là một thông điệp sâu sắc về sự thay đổi không thể tránh khỏi của xã hội và cuộc sống. Lỗ Tấn đã thể hiện rõ sự đối kháng giữa cái đẹp của quá khứ và cái phũ phàng của hiện tại, giữa sự hoài niệm và sự thức tỉnh. Tác phẩm không chỉ phản ánh một bức tranh xã hội Trung Quốc đầy biến động mà còn là một lời nhắc nhở về sự trôi chảy của thời gian và giá trị của những điều đã qua. Như một câu nói trong tác phẩm: “Mọi thứ đều có thể thay đổi, nhưng con người vẫn phải sống với những thay đổi ấy.”
