Bài thơ "Tì Bà Hành" của Bạch Cư Dị là một tác phẩm kiệt xuất trong kho tàng văn học cổ điển Trung Quốc. Với hình thức trường thiên, bài thơ mang đến một câu chuyện xúc động về cuộc đời và nỗi lòng của người nghệ sĩ tì bà, đồng thời thể hiện tâm sự, nỗi niềm sâu kín của chính tác giả.
Bài thơ được sáng tác trong bối cảnh Bạch Cư Dị bị giáng chức từ Trường An đến Tầm Dương làm Tư mã, sống cuộc đời xa lánh kinh thành hoa lệ. Một lần, ông nghe được tiếng đàn tì bà của một ca nữ trên thuyền. Âm thanh da diết, lời kể của nàng về cuộc đời cay đắng đã gợi lên trong ông những cảm xúc mãnh liệt, dẫn đến việc sáng tác bài thơ này.
Mở đầu bài thơ, Bạch Cư Dị khắc họa hình ảnh một buổi tiễn đưa đầy tâm trạng trên bến Tầm Dương. Âm thanh tì bà xuất hiện bất ngờ, tựa như một điểm nhấn giữa khung cảnh ảm đạm. Tiếng đàn vang lên, mở đầu với những nốt nhạc trong trẻo, rồi chuyển dần sang âm điệu ai oán, đau thương, như chính cuộc đời thăng trầm của người nghệ sĩ. Qua phần miêu tả tiếng đàn, ta cảm nhận được tài năng và sự tinh tế của ca nữ, đồng thời thấy rõ cái nhìn đầy trân trọng của tác giả đối với nghệ thuật.
Phần tiếp theo của bài thơ là lời kể của ca nữ về cuộc đời mình. Từ một nghệ sĩ tài sắc, nàng phải từ bỏ sân khấu và cuộc sống tươi đẹp để làm vợ người buôn bán. Những năm tháng sống trong cô đơn và bị lãng quên đã biến nàng thành một người phụ nữ khắc khổ, u uất. Qua lời kể, ta thấy hiện lên bức tranh hiện thực phũ phàng của xã hội phong kiến, nơi nghệ thuật và tài năng thường bị chà đạp, những người nghệ sĩ dễ dàng bị lãng quên khi mất đi giá trị sử dụng.
Cuối bài thơ, Bạch Cư Dị không giấu nổi sự đồng cảm sâu sắc với người ca nữ. Chính ông cũng đang sống trong cảnh bị ghẻ lạnh, xa lánh như nàng. Nỗi lòng "bán đường đời lận đận" của cả hai đã tạo nên một sự đồng điệu hiếm có. Bài thơ khép lại bằng sự giao hòa giữa hai tâm hồn, với tiếng đàn tì bà vang vọng như một lời tự sự đầy xúc động.
"Tì Bà Hành" là một bài thơ không chỉ đẹp ở ngôn từ mà còn chạm tới chiều sâu tâm hồn con người. Qua câu chuyện của người ca nữ, Bạch Cư Dị gửi gắm triết lý sâu sắc về giá trị của nghệ thuật và số phận của những người nghệ sĩ trong xã hội phong kiến. Đồng thời, bài thơ cũng là lời tự sự chân thành của tác giả về nỗi buồn cô đơn, khát vọng được chia sẻ và đồng cảm.
Tác phẩm là minh chứng cho tài năng xuất chúng của Bạch Cư Dị, với nghệ thuật miêu tả sinh động, sử dụng ngôn ngữ tinh tế, và khả năng gợi cảm xúc mạnh mẽ. Nó mãi mãi là một viên ngọc quý trong nền văn học Trung Hoa và thế giới.
