Theo quan điểm của Mác và Lênin, nhà nước không phải là một hiện tượng viễn viễn, mà là một công cụ phục vụ cho một tầng lớp thống trị trong xã hội. Mác và Lênin cho rằng, nhà nước xuất hiện trong xã hội loài người như một sự tất yếu lịch sử, bắt nguồn từ sự phân chia lao động và sự phân hóa xã hội thành các giai cấp. Trước khi có nhà nước, xã hội loài người tồn tại trong một hình thái không có phân chia giai cấp, mà chỉ có quản lý tự nhiên và tự động của cộng đồng. Tuy nhiên, với sự phát triển của xã hội, sự phân chia lao động ngày càng trở nên rõ ràng, kéo theo sự sống của các giai cấp đối kháng.
Cụ thể, Mác lý giải rằng sự phân chia xã hội thành giai cấp đã dẫn đến sự ổn định giữa các giai cấp có lợi ích kinh tế khác nhau. Tính nhất quán này, nếu không được giải quyết, sẽ dẫn đến sự tranh chấp giữa các giai cấp, đặc biệt là giữa giai cấp quản trị và giai cấp trị trị. Để duy trì quyền lực và lợi ích của giai cấp thống trị, nhà nước ra đời như một công cụ áp dụng các giai cấp khác, giúp ổn định trật tự xã hội và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị.
Mác và Lênin cho rằng nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp, nó không tồn tại trong các xã hội không có phân chia giai cấp. Nhà nước là một tổ chức chính trị đặc biệt, có quyền lực pháp lý và có khả năng sử dụng bạo lực để duy trì trật tự trật tự, điều này phản ánh mối liên hệ giữa quyền lực chính trị và quyền kinh tế trong xã hội . Nhà nước ra đời để giải quyết kiên quyết giai cấp, bảo vệ quyền của giai cấp trị, và duy trì ổn định xã hội thông qua việc tổ chức các cơ chế chính trị, pháp lý và quân sự.
Trong giai đoạn lịch sử phát triển của loài người, Mác và Lênin nhấn mạnh rằng nhà nước sẽ dần dần trở nên nên không cần thiết khi giai cấp thống trị mất đi vai trò của mình. Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, khi kiên trì giai cấp bị xóa, nhà nước sẽ "tự hủy diệt" vì không còn vai trò gì nữa. Do đó, theo Mác và Lênin, nhà nước chỉ tồn tại trong các xã hội có cấp độ ổn định, và nó sẽ tan rã khi tình trạng ổn định này không còn nữa.
Nguồn gốc của pháp luật theo quan điểm Mác - Lênin
Mác và Lênin cũng có những quan điểm rất rõ ràng về nguồn gốc của pháp luật. Theo họ, pháp luật là một phần không thể thiếu trong cấu trúc của nhà nước và cũng là một công cụ quan trọng để duy trì trật tự xã hội, đặc biệt là trong xã hội có phân giai cấp. Pháp luật không phải là những quy định sản xuất phát từ trí tuệ tinh chất hay từ những giá trị đạo đức cao cả, mà nó là kết quả của một quá trình lịch sử cụ thể, phản ánh lợi ích của các giai cấp trong xã hội .
Mác cho rằng, pháp luật là biểu hiện của hệ thống giá trị của giai cấp này đối với các giai cấp khác. Trong xã hội có giai cấp, luật ra đời không phải để bảo vệ công lý hay quyền lợi của tất cả mọi người, mà để bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị. Pháp luật trở thành công cụ quan trọng giúp giai cấp thống trị duy trì quyền lực và lợi ích của mình, đồng thời kìm hãm sự đấu tranh giai cấp của các giai cấp khác.
Lý thuyết của Mác về luật liên quan thiết kế đến lý thuyết về nhà nước của ông. Pháp luật không thể tồn tại một cách độc lập với nhà nước, mà nó chỉ là một bộ phận trong cơ cấu nhà nước. Pháp luật được tạo ra và thực thi bởi các cơ quan nhà nước, vì vậy nó luôn mang lại lợi ích cho giai cấp thống trị và có mục tiêu chính là duy trì trật tự xã hội, bảo vệ tài sản và quyền lợi của giai đoạn này.
Mác và Lênin xác định rằng, trong xã hội xã hội chủ nghĩa, pháp luật cũng sẽ thay đổi. Khi cấp độ nhất quán bị xóa, luật pháp sẽ không còn giữ vai trò áp dụng và điều khiển xã hội nữa. Lúc này, luật pháp sẽ chỉ là những quy định nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội trong một xã hội bình đẳng, không còn phân giai giai cấp. Từ đó, pháp luật sẽ tăng dần mất đi vai trò quan trọng của mình và có thể không cần thiết nữa khi một xã hội không có phân chia giai cấp được hình thành.
Trong quan điểm của Mác và Lênin, pháp luật là một công cụ có thể chế hóa các mối liên hệ quan hệ xã hội theo hướng phục vụ cho lợi ích của giai cấp thống trị. Mặc dù được xem là công cụ giải pháp cần thiết trong các xã hội có cấp độ ổn định, nhưng luật pháp trong xã hội tương lai, khi cấp độ ổn định không còn tồn tại, sẽ không còn lý do tồn tại. Pháp luật sẽ chỉ mang tính chất điều chỉnh các quan hệ xã hội trong xã hội công bằng và bình đẳng, không phục vụ lợi ích của bất kỳ giai cấp nào.
