Trong cơ thể thực vật cũng như động vật diễn ra rất nhiều quá trình sinh lí. Các quá trình sinh lí trong cơ thể diễn ra theo một cách có sự liên kết chặt chẽ và ảnh hưởng lẫn nhau, giúp cơ thể duy trì sự sống, phát triển và thích nghi với môi trường. Những quá trình này không tách biệt mà luôn có mối quan hệ mật thiết, phối hợp với nhau để thực hiện các chức năng sinh lý cần thiết.
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC QUÁ TRÌNH SINH LÍ TRONG CƠ THỂ THỰC VẬT
Câu 1. Nghiên cứu Hình 28.1 trang 183, trình bày mối quan hệ giữa:
Quang hợp và hô hấp: Quang hợp và hô hấp là hai quá trình sinh lý cơ bản của thực vật nhưng có sự liên hệ mật thiết với nhau. Quang hợp là quá trình thực vật sử dụng ánh sáng mặt trời để chuyển hóa khí cacbonic (CO₂) và nước (H₂O) thành glucose (C₆H₁₂O₆) và oxy (O₂), nhờ sự trợ giúp của chlorophyll. Quá trình này diễn ra chủ yếu ở lá cây. Sản phẩm của quang hợp (glucose và oxy) là nguồn năng lượng và vật chất cần thiết cho sự sống của cây.
Trong khi đó, hô hấp ở thực vật là quá trình cây sử dụng glucose (có được từ quang hợp) và oxy để tạo ra năng lượng (ATP), đồng thời giải phóng khí CO₂ và nước. Quá trình này diễn ra liên tục ở tất cả các tế bào của cây. Hô hấp cần oxy để phân giải glucose thành năng lượng và sản phẩm phụ là CO₂ và nước, mà CO₂ lại là nguyên liệu cho quang hợp.
Do đó, quang hợp và hô hấp là hai quá trình bổ sung cho nhau. Quang hợp tạo ra nguồn năng lượng cho cây và thải ra oxy, trong khi hô hấp giúp cây sử dụng năng lượng từ glucose và thải ra CO₂, một chất cần thiết cho quá trình quang hợp.
Hấp thụ nước và thoát hơi nước: Hấp thụ nước và thoát hơi nước có mối quan hệ chặt chẽ trong cơ thể thực vật, đặc biệt là trong việc duy trì sự cân bằng nước trong cây. Thực vật hấp thụ nước chủ yếu qua rễ từ đất. Nước sau khi được hấp thụ đi vào thân và lá cây sẽ tiếp tục tham gia vào các quá trình sinh lý như quang hợp, vận chuyển khoáng chất và dinh dưỡng.
Quá trình thoát hơi nước diễn ra chủ yếu qua khí khổng ở lá. Khi thực vật thoát hơi nước, nó không chỉ giúp giảm nhiệt độ của lá mà còn tạo ra sự hút nước từ rễ, giúp duy trì dòng chảy của nước từ rễ lên các bộ phận của cây. Thoát hơi nước đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển nước và các chất khoáng trong cây, đồng thời hỗ trợ quá trình quang hợp. Tuy nhiên, khi cây thoát hơi nước quá mức, có thể gây mất nước và ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây.
II. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC QUÁ TRÌNH SINH LÍ TRONG CƠ THỂ ĐỘNG VẬT
Câu 1. Nghiên cứu Hình 28.2 trang 184, nêu mối quan hệ giữa:
Tuần hoàn và bài tiết: Tuần hoàn và bài tiết là hai quá trình sinh lý quan trọng trong cơ thể động vật, có mối quan hệ mật thiết trong việc duy trì sự cân bằng nội môi và loại bỏ các chất thừa trong cơ thể. Hệ tuần hoàn giúp vận chuyển máu chứa oxy, dưỡng chất và các chất cần thiết đến các tế bào trong cơ thể. Đồng thời, máu cũng mang các chất thải từ các cơ quan đến các cơ quan bài tiết như thận, gan để lọc ra các chất thải.
Hệ bài tiết (bao gồm thận, gan và các cơ quan khác) giúp loại bỏ các chất dư thừa như nước, muối, và các chất thải chuyển hóa từ cơ thể, qua đó giúp duy trì sự cân bằng nước, muối và pH trong cơ thể. Quá trình bài tiết giúp cơ thể loại bỏ các chất độc hại và giữ cho môi trường nội tại của cơ thể ổn định. Các sản phẩm thải ra từ bài tiết sẽ được đưa vào máu và tuần hoàn trở lại các cơ quan bài tiết để được lọc và thải ra ngoài cơ thể.
Tiêu hóa và tuần hoàn: Tiêu hóa và tuần hoàn là hai quá trình sinh lý không thể tách rời trong cơ thể động vật. Hệ tiêu hóa chịu trách nhiệm phân giải các chất dinh dưỡng từ thức ăn thành các phân tử nhỏ hơn để cơ thể hấp thụ. Sau khi thức ăn được tiêu hóa, các chất dinh dưỡng (như glucose, axit amin, axit béo) sẽ được hấp thụ vào máu từ ruột non.
Hệ tuần hoàn sau đó sẽ vận chuyển các chất dinh dưỡng này đến các tế bào và mô trong cơ thể để cung cấp năng lượng và hỗ trợ các hoạt động sống của cơ thể. Đồng thời, máu cũng mang các chất thải từ tế bào đến các cơ quan bài tiết để loại bỏ khỏi cơ thể. Chính vì vậy, tiêu hóa và tuần hoàn có mối quan hệ qua lại và hỗ trợ nhau trong việc cung cấp dưỡng chất và duy trì sự sống của cơ thể.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
Câu 1. Hệ thống mở là gì? Tại sao nói cơ thể thực vật và động vật là những hệ thống mở, tự điều chỉnh?
Hệ thống mở là hệ thống có sự trao đổi chất và năng lượng với môi trường xung quanh. Các hệ thống mở có thể nhận các chất từ môi trường và thải các chất ra ngoài, đồng thời duy trì sự cân bằng giữa các thành phần của hệ thống.
Cơ thể thực vật và động vật được coi là hệ thống mở vì chúng luôn có sự trao đổi với môi trường xung quanh. Cơ thể thực vật hấp thụ nước, khoáng chất từ đất và ánh sáng mặt trời, đồng thời thải ra khí oxy qua quang hợp và khí CO₂ qua hô hấp. Cơ thể động vật hấp thụ oxy từ không khí, chất dinh dưỡng từ thức ăn và thải ra khí CO₂ và các chất thải qua bài tiết. Cả thực vật và động vật đều có khả năng tự điều chỉnh để duy trì sự ổn định trong môi trường nội tại, qua các cơ chế như điều hòa nhiệt độ, cân bằng nước, pH máu, và các chức năng sinh lý khác.
Câu 2. Dựa vào mối liên quan giữa các quá trình sinh lí trong cơ thể, giải thích nhận định cơ thể thực vật hoặc động vật là một thể thống nhất.
Cơ thể thực vật và động vật đều là những thể thống nhất vì các quá trình sinh lý trong cơ thể có mối quan hệ chặt chẽ và tương tác lẫn nhau, giúp duy trì sự sống và phát triển của cơ thể. Mỗi quá trình sinh lý như quang hợp, hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, bài tiết đều có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến các quá trình khác.
Ví dụ, trong cơ thể động vật, quá trình tiêu hóa cung cấp dưỡng chất cho các tế bào, hệ tuần hoàn vận chuyển dưỡng chất và oxy đến các cơ quan, trong khi hệ bài tiết giúp loại bỏ các chất thải. Các quá trình này không tách biệt mà luôn có sự phối hợp và hỗ trợ lẫn nhau để cơ thể hoạt động hiệu quả. Do đó, cơ thể thực vật hoặc động vật là một thể thống nhất, trong đó mọi quá trình sinh lý đều liên quan và hỗ trợ nhau để duy trì sự sống.
