Mở đầu: Khi chúng ta ở trong môi trường có nhiệt độ cao hoặc vận động mạnh (chạy, nhảy,...), cơ thể có cảm giác nóng lên và tiết mồ hôi nhiều. Sự tiết mồ hôi có ý nghĩa giùp cơ thể duy trì nhiệt độ hôi hợp bằng cách làm mát da khi mồ hôi bay hơi, qua đó ngăn ngừa nhiệt độ cơ thể tăng quá mức gây tác hại đến hoạt động sinh hóa và sinh lý.
I. MỐI QUAN HỆ GIữa CÁC QUÁ TRÌNH SINH LÍ TRONG CƠ THỂ
Hoạt động 1: Từ kiến thức đã học, sơ đồ Hình 27.2 có thể hoàn thiện như sau: Các quá trình sinh lý trong cơ thể đều liên quan và đồng bộ với nhau, bao gồm: (1) Quá trình trao đổi khí (hô hấp) cung cấp oxy cho các tế bào; (2) Trao đổi dinh dưỡng (tiêu hóa) cung cấp nguồn năng lượng; (3) Thải chất (bài tiết) loại bỏ các sản phẩm thừa; (4) Vận chuyển chất (tuần hoàn) đảm bảo cung cấp và duy trì đồng định môi trường nội bào.
Hoạt động 2: Từ kiến thức đã học và dựa vào Hình 27.3, mối quan hệ giữa các quá trình sinh lý trong cơ thể được mô tả như sau: Các quá trình sinh lý hoạt động nhịp nhàng, có sự phụ thuộc lẫn nhau. Hệ hô hấp cung cấp oxy cho quá trình tiêu hóa và sản sinh năng lượng; tiêu hóa cung cấp chất dinh dưỡng cho tế bào; tuần hoàn vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng đến tất cả tế bào; bài tiết loại bỏ chất cần thiết nhằm duy trì cân bằng môi trường nội bào.
II. CƠ THỂ SINH VẬT LÀ HỆ THỐNG MỞ VÀ TỰ ĐIỀU CHỊNH
Hoạt động 3: Cơ thể sinh vật là hệ thống mở vì luôn có sự trao đổi chất và năng lượng với môi trường bên ngoài. Ví dụ: Con người hô hấp nhận oxy từ môi trường, bài tiết CO2 ra ngoài; cây xanh nhận CO2 vào để quang hợp, thải O2 ra ngoài. Khả năng tự điều chỉnh giúp duy trì cân bằng sinh lý. Ví dụ: Khi nhiệt độ cơ thể tăng, tuyến mồ hôi hoạt động tăng tiết mồ hôi để làm mát.
Hoạt động 4: Khả năng tự điều chỉnh giúp sinh vật đối phó với thay đổi môi trường, đảm bảo cân bằng nội môi. Điều này giúp sinh vật sinh tồn và phát triển trong một môi trường luôn biến đổi.
Luyện tập: Vào mùa đông, động vật tích lũy mỡ dưới da dày hơn để duy trì nhiệt độ của cơ thể. Lớp mỡ giúp giảm mất nhiệt ra môi trường, đảm bảo cơ thể không bị lạnh cắt.
Vận dụng: Infographic tóm tắt mối quan hệ giữa các cơ quan trong cơ thể thực vật và động vật có thể bao gồm: Mối quan hệ giữa quang hợp và hô hấp ở thực vật; mối quan hệ giữa hô hấp, tiêu hóa, bài tiết và tuần hoàn ở động vật.
