BÀI 19: PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP Ở VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN NĂM 1917
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU
Câu hỏi 1:
Năm 1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu nước. Vậy bối cảnh nào thúc đẩy Người sang phương Tây? Con đường và những hoạt động của Người có gì khác so với các nhà yêu nước tiền bối như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh?
Trả lời:
Bối cảnh lịch sử:
Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã khiến Việt Nam lâm vào cảnh lệ thuộc, kinh tế kiệt quệ, xã hội phân hóa sâu sắc.
Các phong trào yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX đều thất bại, cho thấy sự khủng hoảng về đường lối và phương pháp cứu nước.
Truyền thống yêu nước, bất khuất của dân tộc và ảnh hưởng từ phong trào Cần Vương, Đông Du đã tác động mạnh mẽ đến nhận thức của Nguyễn Tất Thành.
Sự khác biệt:
Nguyễn Tất Thành: Chọn phương Tây để tìm hiểu các giá trị tiến bộ, trực tiếp quan sát và học hỏi cách mạng tư sản và công nhân ở châu Âu, từ đó tìm ra con đường cứu nước mới.
Phan Bội Châu: Chủ trương bạo động, thành lập các tổ chức cách mạng, kêu gọi sự giúp đỡ của nước ngoài, đặc biệt là Nhật Bản.
Phan Châu Trinh: Tập trung vào cải cách văn hóa, giáo dục, mong muốn cải cách xã hội dựa vào Pháp để nâng cao dân trí và tiến bộ xã hội.
I. TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP Ở VIỆT NAM
Câu hỏi 1: Quan sát hình 19.2 và khai thác tư liệu, em biết được điều gì về tình cảnh người lao động Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp?
Trả lời:
Người lao động Việt Nam chịu sự áp bức và bóc lột nặng nề:
Phải làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, thời gian dài, lương thấp.
Mất đất canh tác, rơi vào cảnh bần cùng.
Chịu các khoản sưu cao, thuế nặng và lao dịch khắt khe.
Câu hỏi 2: Hãy nêu tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với tình hình Việt Nam đầu thế kỉ XX.
Trả lời:
Kinh tế:
Xuất hiện công nghiệp thuộc địa và cơ sở hạ tầng mang tính thực dân (đường sắt, cảng biển).
Nông nghiệp và công nghiệp bị bóp nghẹt, phát triển nhỏ giọt, lệ thuộc vào kinh tế chính quốc.
Xã hội:
Giai cấp cũ bị phân hóa, xuất hiện các tầng lớp mới như tư sản, tiểu tư sản, công nhân.
Mâu thuẫn xã hội gay gắt, đặc biệt là mâu thuẫn giữa nhân dân lao động với thực dân và tay sai.
Văn hóa:
Văn hóa phương Tây du nhập mạnh mẽ, làm thay đổi một phần tư duy và lối sống của người Việt Nam.
Văn hóa dân tộc bị kìm hãm, giáo dục phục vụ mục đích cai trị.
II. HOẠT ĐỘNG YÊU NƯỚC CỦA PHAN BỘI CHÂU, PHAN CHÂU TRINH
Câu hỏi 1: Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh đã có những hoạt động yêu nước nào trong những năm đầu thế kỉ XX?
Trả lời:
Phan Bội Châu:
Thành lập Hội Duy Tân (1904), phát động phong trào Đông Du, đưa thanh niên sang Nhật học tập.
Năm 1912, thành lập Việt Nam Quang phục hội nhằm tiến hành các hoạt động cách mạng bạo động.
Tổ chức các cuộc ám sát thực dân Pháp và tay sai nhưng thất bại.
Phan Châu Trinh:
Khởi xướng cuộc vận động Duy Tân (1906), kêu gọi cải cách văn hóa, xã hội và giáo dục.
Tổ chức phong trào chống thuế ở Trung Kỳ (1908), bị thực dân Pháp đàn áp dữ dội.
Năm 1911, sang Pháp hoạt động, viết nhiều bài kêu gọi cải cách và tố cáo tội ác thực dân Pháp.
III. BUỔI ĐẦU HOẠT ĐỘNG CỨU NƯỚC CỦA NGUYỄN TẤT THÀNH
Câu hỏi 1: Hãy tóm tắt những hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1911 đến năm 1917. Vì sao Nguyễn Tất Thành chọn hướng đi mới, khác với các nhà yêu nước tiền bối?
Trả lời:
Những hoạt động từ 1911-1917:
Ngày 5/6/1911, Nguyễn Tất Thành rời bến Nhà Rồng, ra đi tìm đường cứu nước.
Trong những năm đầu, Người làm nhiều nghề lao động ở các nước như Pháp, Mỹ, Anh để tự nuôi sống bản thân và tìm hiểu xã hội phương Tây.
Đến cuối năm 1917, Người trở lại Pháp, tham gia Hội những người Việt Nam yêu nước tại Pháp, viết báo và tuyên truyền cách mạng.
Nguyên nhân chọn hướng đi mới:
Nguyễn Tất Thành không đồng tình với các phương pháp cứu nước cũ như dựa vào sự giúp đỡ của nước ngoài hoặc cải cách xã hội mà không đánh đổ thực dân.
Người tin rằng cần đi đến tận gốc rễ của các vấn đề xã hội, tìm hiểu tư tưởng cách mạng khoa học để dẫn đường cho dân tộc.
Lĩnh vực
Tác động
Chính trị
Pháp chi phối toàn bộ bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương, chính sách cai trị chặt chẽ, đàn áp các phong trào yêu nước.
Kinh tế
Tài nguyên bị khai thác cạn kiệt, nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp phát triển nhỏ giọt, nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc hoàn toàn vào chính quốc.
Văn hóa
Giáo dục bị hạn chế, chỉ nhằm đào tạo tay sai phục vụ thực dân. Văn hóa phương Tây du nhập, làm phai mờ một phần truyền thống dân tộc.
LUYỆN TẬP
Câu hỏi 1: Lập và hoàn thành bảng tóm tắt về những tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với Việt Nam.
Câu hỏi 2: Chủ trương cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh có điểm gì giống và khác nhau?
Giống nhau:
Xuất phát từ lòng yêu nước, mong muốn giải phóng dân tộc.
Đi theo tư tưởng dân chủ tư sản và tiếp thu văn hóa phương Tây.
Khác nhau:
Phan Bội Châu: Chủ trương bạo động, dựa vào sự giúp đỡ của Nhật Bản để đánh đuổi thực dân Pháp.
Phan Châu Trinh: Chủ trương cải cách ôn hòa, kêu gọi Pháp thực hiện cải cách xã hội và chính trị ở Việt Nam.
VẬN DỤNG
Câu hỏi 1: Sưu tầm tư liệu và viết bài thể hiện suy nghĩ về nhân vật lịch sử.
Nhân vật: Nguyễn Tất Thành.
Suy nghĩ: Nguyễn Tất Thành là người có tư duy cách mạng vượt thời đại, với lòng yêu nước và ý chí kiên cường, Người đã chọn con đường tự lực để tìm ra lối đi đúng đắn cho dân tộc.
Bài học: Tinh thần dấn thân, sáng tạo và quyết tâm của Người là bài học quý báu trong việc xây dựng đất nước hôm nay.
