Câu hỏi 1: Hiện nay có nhiều con đường, trường học, di tích lịch sử gắn liền với tên tuổi các nhân vật như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám,... Hãy chia sẻ những điều em biết về các nhân vật lịch sử này, cũng như các sự kiện liên quan.
Trả lời:
Phan Đình Phùng (1847 - 1895): Ông là một nhà lãnh đạo xuất sắc trong phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỷ XIX. Sinh ra tại Hà Tĩnh, Phan Đình Phùng từng giữ chức Ngự sử trong triều đình nhà Nguyễn. Sau khi vua Hàm Nghi ban Chiếu Cần Vương, ông từ quan, tập hợp lực lượng và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1895) tại vùng rừng núi Hà Tĩnh, Nghệ An. Cuộc khởi nghĩa kéo dài 10 năm, gây nhiều tổn thất cho thực dân Pháp, nhưng cuối cùng thất bại do lực lượng chênh lệch và thiếu sự hỗ trợ từ triều đình.
Hoàng Hoa Thám (1846 - 1913): Còn được biết đến với tên gọi Đề Thám, ông là thủ lĩnh của khởi nghĩa Yên Thế (1884 - 1913) tại vùng Yên Thế, Bắc Giang. Xuất thân từ nông dân, Hoàng Hoa Thám đã lãnh đạo nghĩa quân chống lại chính sách bình định của thực dân Pháp trong suốt gần 30 năm. Ông nổi tiếng với chiến thuật du kích, tận dụng địa hình rừng núi để chống lại kẻ thù. Mặc dù cuối cùng khởi nghĩa bị dập tắt, nhưng tinh thần đấu tranh kiên cường của ông và nghĩa quân đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc.
I. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
Câu hỏi 1: Hãy cho biết nguyên nhân bùng nổ của phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX.
Trả lời:
Phong trào Cần Vương bùng nổ vào cuối thế kỷ XIX do các nguyên nhân chính sau:
Sự xâm lược của thực dân Pháp: Sau khi ký Hiệp ước Pa-tơ-nốt (1884), thực dân Pháp cơ bản hoàn thành việc xâm lược Việt Nam, áp đặt chế độ bảo hộ, đe dọa nghiêm trọng đến độc lập và chủ quyền của dân tộc.
Tinh thần yêu nước của triều đình và nhân dân: Một bộ phận quan lại trong triều đình Huế, đứng đầu là Tôn Thất Thuyết, cùng với sự ủng hộ của đông đảo nhân dân và quan lại các tỉnh thành, vẫn nêu cao ý chí chống Pháp, mong muốn giành lại độc lập cho đất nước.
Sự kiện Tôn Thất Thuyết phản công và Chiếu Cần Vương: Ngày 5/7/1885, sau cuộc phản công không thành công tại kinh thành Huế, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rời khỏi kinh thành đến Tân Sở (Quảng Trị). Tại đây, ngày 13/7/1885, ông lấy danh nghĩa vua Hàm Nghi ban bố Chiếu Cần Vương, kêu gọi các văn thân, sĩ phu và nhân dân cả nước đứng lên giúp vua cứu nước.
Câu hỏi 2: Quan sát lược đồ hình 18.4, nêu nhận xét của em về phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỉ XIX.
Trả lời:
Phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỷ XIX có những đặc điểm nổi bật sau:
Thời gian: Diễn ra từ năm 1885 đến 1896, kéo dài hơn một thập kỷ.
Địa bàn: Phong trào lan rộng khắp Bắc Kỳ và Trung Kỳ, với nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra ở các tỉnh thành khác nhau.
Lực lượng lãnh đạo: Do các văn thân, sĩ phu yêu nước đứng đầu, hưởng ứng Chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi.
Lực lượng tham gia: Đông đảo các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là nông dân, tích cực tham gia kháng chiến.
Tính chất: Là phong trào yêu nước chống Pháp theo hệ tư tưởng phong kiến, nhằm khôi phục lại chế độ quân chủ độc lập.
Phương thức đấu tranh: Chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang, với nhiều trận đánh và căn cứ kháng chiến được thiết lập.
Kết quả: Mặc dù phong trào diễn ra sôi nổi và lan rộng, nhưng cuối cùng đã thất bại do sự chênh lệch về lực lượng và vũ khí, cũng như thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các cuộc khởi nghĩa.
Ý nghĩa: Phong trào Cần Vương thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường và quyết tâm đấu tranh chống ngoại xâm của nhân dân Việt Nam. Dù thất bại, phong trào đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho các cuộc đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc sau này.
