Bài 26: Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, dân cư và xã hội Trung Quốc
Giải Câu hỏi trang 131 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin mục I và hình 26.1, chúng ta cần xác định tên các quốc gia giáp với Trung Quốc và phân tích ảnh hưởng của phạm vi lãnh thổ và vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội Trung Quốc.
Các quốc gia giáp với Trung Quốc:
Trung Quốc có biên giới với 14 quốc gia, là quốc gia có số lượng quốc gia giáp nhiều nhất trên thế giới. Các quốc gia giáp Trung Quốc bao gồm: Ấn Độ, Nepal, Bhutan, Pakistan, Afghanistan, Tajikistan, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Nga, Mông Cổ, Bắc Triều Tiên, Việt Nam, Lào, và Myanma (Burma). Những quốc gia này tạo thành một phần của khu vực Đông Á, Nam Á và Trung Á, khiến Trung Quốc có một vị trí chiến lược quan trọng về mặt địa chính trị và thương mại.
Ảnh hưởng của phạm vi lãnh thổ và vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội Trung Quốc:
Phạm vi lãnh thổ rộng lớn của Trung Quốc mang lại nhiều lợi thế trong việc phát triển các ngành công nghiệp và nông nghiệp. Các khu vực miền Đông, nơi có khí hậu ôn đới và đất đai màu mỡ, là nơi tập trung các ngành công nghiệp nặng và nhẹ, cũng như sản xuất nông sản chính của đất nước. Điều này đã tạo ra các trung tâm công nghiệp lớn như Thượng Hải, Quảng Châu, Thâm Quyến, nơi có các nhà máy sản xuất ô tô, điện tử, dệt may và các sản phẩm tiêu dùng khác. Vị trí gần các tuyến đường hàng hải quốc tế cũng tạo thuận lợi cho Trung Quốc trong việc xuất khẩu hàng hóa đi khắp thế giới, đặc biệt là qua các cảng lớn như Thượng Hải và Hong Kong.
Trung Quốc cũng có nhiều nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, như than đá, dầu mỏ, khí đốt và các khoáng sản quý hiếm khác, điều này không chỉ giúp Trung Quốc phát triển công nghiệp mà còn giúp đảm bảo năng lượng cho nền kinh tế phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, sự đa dạng về điều kiện tự nhiên cũng mang lại một số thách thức, chẳng hạn như sự phân bố tài nguyên thiên nhiên không đồng đều, với nhiều vùng phía Tây Trung Quốc, bao gồm các khu vực như Tây Tạng và Tân Cương, có địa hình núi cao, khí hậu khô hạn, khiến việc phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng gặp khó khăn.
Giải Câu hỏi trang 135 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin mục II và hình 26.1, ta cần trình bày đặc điểm nổi bật của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ở Trung Quốc và phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Trung Quốc.
Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Trung Quốc:
Trung Quốc có điều kiện tự nhiên rất đa dạng. Đất nước này có nhiều loại khí hậu, từ khí hậu nhiệt đới ở phía Nam đến khí hậu ôn đới và cận cực ở phía Bắc. Các khu vực miền Đông của Trung Quốc có đất đai màu mỡ và khí hậu thuận lợi cho nông nghiệp, đặc biệt là ở các vùng đồng bằng sông Dương Tử và sông Hoàng Hà, là những vùng sản xuất lúa gạo chủ yếu của đất nước. Tuy nhiên, vùng Tây Trung Quốc lại có khí hậu khô hạn và sa mạc, khiến đất đai ở đây không thích hợp cho nông nghiệp, nhưng lại là nơi có trữ lượng khoáng sản phong phú.
Trung Quốc sở hữu nhiều tài nguyên thiên nhiên phong phú, bao gồm than đá, dầu mỏ, khí đốt, quặng sắt, đồng, vàng và nhiều khoáng sản khác. Các tài nguyên này là cơ sở quan trọng cho sự phát triển công nghiệp của đất nước. Trung Quốc là một trong những nhà sản xuất và tiêu thụ than đá lớn nhất thế giới, điều này tạo ra một nguồn năng lượng dồi dào cho các ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành sản xuất thép, xi măng và hóa chất.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng có nguồn nước lớn với nhiều sông lớn như sông Dương Tử, sông Hoàng Hà, sông Hắc Long Giang, cung cấp nước cho nông nghiệp và sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, việc quản lý nguồn nước và bảo vệ môi trường đang trở thành vấn đề lớn đối với Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh ô nhiễm nước và hạn hán tại một số khu vực.
Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Trung Quốc:
Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên phong phú đã giúp Trung Quốc xây dựng một nền công nghiệp vững mạnh. Trung Quốc sử dụng tài nguyên thiên nhiên dồi dào để phát triển các ngành công nghiệp nặng như sản xuất thép, sản xuất điện, khai thác mỏ, và chế tạo ô tô. Việc sở hữu các nguồn tài nguyên như than đá và khí đốt tự nhiên giúp Trung Quốc trở thành một trong những quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, đồng thời tạo ra cơ hội lớn cho việc xuất khẩu năng lượng và các sản phẩm chế biến từ tài nguyên thiên nhiên.
Tuy nhiên, điều kiện tự nhiên không đồng đều giữa các khu vực trong nước cũng tạo ra những thách thức cho sự phát triển kinh tế. Các vùng phía Tây như Tây Tạng và Tân Cương có khí hậu khô hạn và điều kiện tự nhiên không thuận lợi cho nông nghiệp. Hơn nữa, Trung Quốc phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm môi trường và thiếu hụt tài nguyên nước sạch ở một số khu vực, điều này đe dọa đến sự bền vững của nền kinh tế trong dài hạn.
Giải Câu hỏi trang 137 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin mục I và hình 26.6, ta cần nêu một số đặc điểm nổi bật của dân cư Trung Quốc và phân tích tác động của một trong các đặc điểm nổi bật dân cư tới phát triển – xã hội Trung Quốc.
Đặc điểm dân cư của Trung Quốc:
Trung Quốc là quốc gia đông dân nhất thế giới, với hơn 1,4 tỷ người. Dân cư Trung Quốc phân bố không đồng đều, phần lớn tập trung ở các khu vực đồng bằng ven sông và các vùng ven biển, nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc canh tác và sinh sống. Phần lớn dân cư sống ở các khu vực Đông và Đông Nam của đất nước, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và Thâm Quyến.
Trung Quốc có sự đa dạng về dân tộc, với 56 dân tộc khác nhau, trong đó người Hán chiếm khoảng 92% dân số. Các dân tộc thiểu số sống chủ yếu ở các khu vực phía Tây và các vùng biên giới như Tân Cương, Tây Tạng và Nội Mông.
Trung Quốc cũng đang đối mặt với một số vấn đề dân số như tình trạng già hóa dân số nhanh chóng và tỷ lệ sinh thấp. Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện chính sách một con trong nhiều năm để kiểm soát dân số, nhưng hiện nay, tỷ lệ sinh vẫn ở mức thấp và dân số đang dần già hóa.
Ảnh hưởng của một trong các đặc điểm dân cư đến phát triển – xã hội Trung Quốc:
Tình trạng già hóa dân số ở Trung Quốc có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Với một tỷ lệ sinh thấp và dân số già hóa, Trung Quốc đang phải đối mặt với việc thiếu hụt nguồn lao động trẻ, điều này ảnh hưởng đến năng suất lao động và sự phát triển của các ngành công nghiệp cần nguồn nhân lực trẻ. Chính phủ Trung Quốc cần phải thực hiện các biện pháp để tăng cường tỷ lệ sinh và khuyến khích sự tham gia của phụ nữ và người cao tuổi vào lực lượng lao động để giải quyết vấn đề này.
Giải Câu hỏi trang 138 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin mục 2, ta cần nêu các đặc điểm xã hội của Trung Quốc và phân tích tác động của một trong các đặc điểm xã hội tới phát triển kinh tế - xã hội Trung Quốc.
Đặc điểm xã hội của Trung Quốc:
Trung Quốc có một xã hội phong phú và đa dạng, với sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại. Trung Quốc có một hệ thống giáo dục mạnh mẽ và chú trọng vào việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Hệ thống giáo dục của Trung Quốc ngày càng được cải thiện, với các trường đại học và viện nghiên cứu có uy tín, đồng thời chính phủ cũng chú trọng vào việc phát triển các ngành khoa học và công nghệ. Hệ thống y tế của Trung Quốc cũng đang được cải thiện, mặc dù vẫn còn nhiều vấn đề về chất lượng và sự phân bổ không đều giữa các khu vực thành thị và nông thôn.
Một đặc điểm nổi bật của xã hội Trung Quốc là sự phân hóa giàu nghèo khá rõ rệt giữa các khu vực đô thị và nông thôn. Các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu phát triển mạnh mẽ, nhưng các vùng nông thôn và các khu vực phía Tây vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển kinh tế và xã hội.
Ảnh hưởng của một trong các đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội Trung Quốc:
Sự phân hóa giữa nông thôn và thành thị là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế – xã hội Trung Quốc. Các khu vực thành thị phát triển mạnh mẽ với nền công nghiệp hiện đại và mức sống cao, trong khi các khu vực nông thôn vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc tiếp cận giáo dục, chăm sóc sức khỏe và cơ hội việc làm. Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp để cải thiện điều kiện sống ở nông thôn và thúc đẩy sự phát triển kinh tế ở các khu vực này, nhưng sự phân hóa xã hội vẫn là một vấn đề cần giải quyết trong quá trình phát triển.
Luyện tập 1 trang 138 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Hoàn thành bảng theo mẫu sau vào vở.
Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
Đặc điểm cơ bản
Ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội
Trung Quốc có một điều kiện tự nhiên đa dạng với hệ thống địa hình phong phú, bao gồm các vùng núi cao, cao nguyên, đồng bằng và vùng duyên hải. Khí hậu đa dạng từ nhiệt đới đến ôn đới, thích hợp cho việc sản xuất nhiều loại nông sản. Tài nguyên thiên nhiên phong phú với các nguồn khoáng sản như than đá, dầu mỏ, khí đốt, đồng, vàng, và kim loại quý.
Trung Quốc là quốc gia đông dân nhất thế giới với hơn 1,4 tỷ người, dân cư phân bố không đều, chủ yếu ở các khu vực đồng bằng ven biển. Quốc gia có nền văn hóa lâu đời, hệ thống chính trị độc đáo với một đảng duy nhất. Các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải phát triển mạnh, trong khi các khu vực nông thôn và phía Tây còn gặp khó khăn.
Các tài nguyên thiên nhiên giúp Trung Quốc phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp nặng, bao gồm khai thác mỏ, sản xuất thép, xi măng và năng lượng. Tuy nhiên, việc phân bổ tài nguyên không đồng đều và thiếu tài nguyên nước ở một số khu vực đã gây khó khăn trong phát triển bền vững. Dân cư đông đúc, sự phân hóa xã hội và già hóa dân số tạo ra các thách thức đối với sự ổn định xã hội và kinh tế. Chính phủ đang thực hiện các chính sách để phát triển các khu vực nông thôn và phía Tây, đồng thời chú trọng đầu tư vào công nghệ và giáo dục để nâng cao chất lượng lao động.
Luyện tập 2 trang 138 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào hình 26.4, ta cần nhận xét sự thay đổi số dân và tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số Trung Quốc giai đoạn 1978 - 2020.
Dựa vào hình 26.4 về sự thay đổi số dân và tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số Trung Quốc trong giai đoạn từ 1978 đến 2020, chúng ta có thể nhận xét như sau:
Số dân:
Số dân của Trung Quốc đã có sự gia tăng mạnh từ 972 triệu người vào năm 1978 lên 1.439,3 triệu người vào năm 2020.
Tuy nhiên, số dân tăng chậm lại trong giai đoạn từ 1990 đến 2020, cho thấy sự gia tăng dân số đang có xu hướng ổn định.
Tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số:
Tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số Trung Quốc đã giảm đáng kể qua các năm.
Từ năm 1978 đến 1990, tỷ lệ tăng tự nhiên đạt mức cao nhất là 1,3%, nhưng sau đó giảm dần.
Đến năm 2020, tỷ lệ này chỉ còn 0,3%, phản ánh sự giảm mạnh của mức sinh và sự già hóa dân số.
Nhận xét tổng quát:
Trung Quốc có sự gia tăng dân số mạnh mẽ trong suốt 40 năm, nhưng tỷ lệ tăng tự nhiên đã giảm rõ rệt, đặc biệt là từ năm 2000 đến 2020. Đây là dấu hiệu của chính sách hạn chế sinh, sự già hóa dân số và các yếu tố xã hội khác ảnh hưởng đến xu hướng dân số.
Vận dụng trang 138 SGK Địa lí 11 Kết nối tri thức - KNTT
Tìm kiếm thông tin về một trong các đối tượng địa lí sau: sơn nguyên Tây Tạng, hồ Thanh Hải, sông Trường Giang, hoang mạc Tác-la Ma-can.
Vị trí và Đặc điểm:
- Vị trí: Hồ Thanh Hải tọa lạc trên độ cao 3.205 m đến 3.260 m so với mực nước biển, thuộc bồn địa của cao nguyên Tây Tạng, cách thủ phủ tỉnh Thanh Hải, thành phố Tây Ninh, khoảng 100 km về phía tây.
- Diện tích và Dung tích: Hồ có diện tích bề mặt khoảng 4.489 km² và dung tích khoảng 1.050 km³, là hồ nước mặn lớn nhất Trung Quốc và lớn thứ hai thế giới.
- Nguồn Cung Cấp Nước: Hồ nhận nước từ sông và suối, bao gồm sông Thanh Hải, sông Hắc Long, sông Hồng
