Mở đầu trang 86 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là gì? Tổ chức lãnh thổ công nghiệp có các hình thức nào? Mỗi hình thức có đặc điểm và vai trò ra sao?
Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là quá trình phân bổ và tổ chức các cơ sở sản xuất công nghiệp sao cho hợp lý với các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội của khu vực. Quá trình này liên quan đến việc lựa chọn vị trí của các nhà máy, cơ sở sản xuất, các điểm công nghiệp, khu công nghiệp, và trung tâm công nghiệp để đảm bảo rằng tài nguyên được sử dụng một cách hiệu quả, đồng thời giúp phát triển kinh tế, tạo ra việc làm và cải thiện chất lượng sống của cư dân khu vực đó. Tổ chức lãnh thổ công nghiệp giúp tối ưu hóa việc phân bố các cơ sở sản xuất công nghiệp, tạo ra sự liên kết giữa các ngành công nghiệp, đồng thời giảm thiểu chi phí vận chuyển và tăng hiệu quả sản xuất.
Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp bao gồm:
Điểm công nghiệp: Là hình thức tổ chức công nghiệp tập trung vào một khu vực có diện tích nhỏ, thường là các cơ sở sản xuất độc lập, như các nhà máy hoặc xí nghiệp. Điểm công nghiệp có quy mô sản xuất nhỏ, sử dụng lao động hạn chế và tập trung vào sản xuất một số mặt hàng hoặc sản phẩm nhất định.
Khu công nghiệp: Là các khu vực có diện tích lớn được quy hoạch để tập trung nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các khu công nghiệp có hệ thống cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh, bao gồm đường xá, điện, nước, viễn thông, và các dịch vụ khác. Các khu công nghiệp thường được xây dựng ở các khu vực gần các trung tâm kinh tế, có giao thông thuận tiện để phục vụ sản xuất và xuất khẩu.
Trung tâm công nghiệp: Là các khu vực tập trung các ngành công nghiệp lớn, có vai trò quan trọng trong nền kinh tế của một quốc gia hoặc khu vực. Trung tâm công nghiệp thường có cơ sở hạ tầng phát triển, có sự kết nối mạnh mẽ giữa các ngành công nghiệp và đóng vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế.
Câu hỏi mục 1 trang 86 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong mục 1, hãy trình bày quan niệm và vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là việc phân bổ và tổ chức các cơ sở sản xuất công nghiệp sao cho phù hợp với các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội của khu vực. Đây là một quá trình quan trọng giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm thiểu chi phí sản xuất và vận chuyển, từ đó nâng cao hiệu quả công nghiệp và thúc đẩy phát triển kinh tế. Tổ chức lãnh thổ công nghiệp còn giúp nâng cao sự liên kết giữa các ngành công nghiệp, đồng thời giảm thiểu sự phân tán không hợp lý của các cơ sở sản xuất công nghiệp, tạo ra các khu vực công nghiệp tập trung để tận dụng các lợi thế về cơ sở hạ tầng, lao động, và các dịch vụ hỗ trợ.
Vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp:
Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và cơ sở hạ tầng, từ đó giảm chi phí và tăng năng suất, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của khu vực. Việc tập trung các ngành công nghiệp tại các khu công nghiệp hoặc trung tâm công nghiệp tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa các ngành, giúp thúc đẩy sự phát triển toàn diện của nền kinh tế.
Tăng trưởng việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp giúp tạo ra hàng triệu việc làm cho lao động, đặc biệt là trong các khu công nghiệp và trung tâm công nghiệp. Bằng việc phát triển các cơ sở sản xuất công nghiệp tại các khu vực có nguồn lao động dồi dào, các quốc gia và khu vực có thể giải quyết vấn đề việc làm và nâng cao mức sống cho người dân.
Đảm bảo sự phát triển bền vững: Việc tổ chức lãnh thổ công nghiệp hợp lý giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả. Các khu công nghiệp được quy hoạch đúng đắn giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, bảo vệ đất đai và nguồn nước, đồng thời thúc đẩy sản xuất bền vững.
Thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực sản xuất: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp giúp các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn và trung tâm công nghiệp, tập trung vào việc nghiên cứu, phát triển và cải tiến sản phẩm. Từ đó, các ngành công nghiệp có thể phát triển mạnh mẽ, áp dụng công nghệ mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Câu hỏi mục 2 trang 87 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Dựa vào thông tin trong bảng 30, hãy phân biệt vai trò, đặc điểm của điểm công nghiệp, khu công nghiệp và trung tâm công nghiệp.
Dựa vào bảng 30, các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có những vai trò và đặc điểm riêng biệt như sau:
Điểm công nghiệp:
Vai trò: Là cơ sở sản xuất công nghiệp với quy mô nhỏ, chủ yếu phục vụ nhu cầu sản xuất tại chỗ hoặc cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp khác. Điểm công nghiệp thường gắn liền với việc phát triển công nghiệp tại các khu vực nông thôn hoặc vùng sâu, vùng xa.
Đặc điểm: Các điểm công nghiệp có quy mô sản xuất nhỏ, thường sản xuất một số sản phẩm cụ thể, sử dụng ít lao động và không có cơ sở hạ tầng phát triển như các khu công nghiệp hoặc trung tâm công nghiệp. Điểm công nghiệp chủ yếu được xây dựng ở các khu vực không có đủ điều kiện để phát triển khu công nghiệp hoặc trung tâm công nghiệp.
Khu công nghiệp:
Vai trò: Là những khu vực sản xuất công nghiệp có diện tích lớn, nơi tập trung nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các khu công nghiệp có vai trò quan trọng trong việc phát triển nền công nghiệp quốc gia, thúc đẩy xuất khẩu và cải thiện cơ sở hạ tầng.
Đặc điểm: Các khu công nghiệp có cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh, bao gồm giao thông, điện, nước, và các dịch vụ khác. Các khu công nghiệp được quy hoạch để tập trung nhiều doanh nghiệp công nghiệp, từ công nghiệp chế biến đến công nghiệp sản xuất, giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm chi phí sản xuất.
Trung tâm công nghiệp:
Vai trò: Là các khu vực có tầm quan trọng lớn đối với nền kinh tế quốc gia hoặc khu vực. Trung tâm công nghiệp là nơi tập trung các ngành công nghiệp trọng điểm, thúc đẩy sự phát triển kinh tế và khoa học công nghệ.
Đặc điểm: Các trung tâm công nghiệp thường có cơ sở hạ tầng phát triển, các ngành công nghiệp mạnh mẽ và hệ thống giao thông, dịch vụ tiên tiến. Trung tâm công nghiệp còn là nơi tập trung các ngành công nghiệp trọng điểm như công nghiệp điện tử, ô tô, hóa chất, v.v. Các trung tâm công nghiệp thường có sức ảnh hưởng lớn đối với các khu vực xung quanh và quốc gia.
Luyện tập trang 87 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Hãy lập sơ đồ khái quát về đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
Sơ đồ khái quát các đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có thể như sau:
Đây là sơ đồ khái quát về đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Các hình thức này bao gồm:
Điểm công nghiệp: Quy mô nhỏ, sản xuất ít, thường ở khu vực nông thôn và không có cơ sở hạ tầng phát triển.
Khu công nghiệp: Quy mô lớn, cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh, tập trung nhiều cơ sở sản xuất, tối ưu hóa chi phí và sử dụng tài nguyên.
Trung tâm công nghiệp: Quy mô rất lớn, tập trung nhiều ngành trọng điểm, có cơ sở hạ tầng và dịch vụ tiên tiến, có ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế quốc gia.
Vận dụng trang 87 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Tìm hiểu về một khu công nghiệp lớn ở Việt Nam (tên, vị trí, lĩnh vực sản xuất chủ yếu, vai trò,...).
Một ví dụ về khu công nghiệp lớn ở Việt Nam là Khu công nghiệp Biên Hòa 1.
Tên: Khu công nghiệp Biên Hòa 1.
Vị trí: Nằm tại thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 30 km về phía Đông Bắc.
Lĩnh vực sản xuất chủ yếu: Khu công nghiệp Biên Hòa 1 chủ yếu tập trung vào sản xuất các ngành công nghiệp nhẹ như dệt may, chế biến thực phẩm, chế tạo máy móc và sản xuất hàng tiêu dùng. Ngoài ra, khu công nghiệp này còn phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ như bao bì, linh kiện điện tử, và vật liệu xây dựng.
Vai trò: Khu công nghiệp Biên Hòa 1 là một trong những khu công nghiệp đầu tiên của Việt Nam, có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền công nghiệp của tỉnh Đồng Nai và TP. Hồ Chí Minh. Khu công nghiệp này không chỉ cung cấp hàng nghìn việc làm cho người dân địa phương mà còn đóng góp lớn vào xuất khẩu và phát triển kinh tế của cả khu vực phía Nam. Khu công nghiệp Biên Hòa 1 cũng đóng vai trò trong việc phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ công nghiệp, tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư.
