Trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế hiện nay, cần cù, sáng tạo trong lao động là yếu tố làm tăng năng suất, năng lực cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển. Nếu không lao động cần cù, sáng tạo, mỗi người và xã hội sẽ bị chậm bước tiến so với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của thời đại.
Em hãy tìm những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về sự cần cù, sáng tạo trong lao động.
KHÁM PHÁ
1. Khái niệm và biểu hiện của cần cù, sáng tạo trong lao động
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Thông tin 1
TRẦN ĐẠI NGHĨA – NHÀ CHẾ TẠO VŨ KHÍ TÀI NĂNG (1913 – 1997)
Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, chính tên là Phạm Quang Lễ, sinh ra ở tỉnh Vĩnh Long. Sau khi tốt nghiệp Trung học ở Sài Gòn, năm 1935 ông tiếp tục học các Trường Đại học Kĩ thuật điện, Viện Nghiên cứu máy bay và Đại học Xoóc-bon.
Sau đó, ông làm việc ở công trường cầu cống, xưởng chế tạo máy bay vũ khí quân giới,... Năm 1942, ông sang Đức làm việc trong xưởng chế tạo máy bay và Viện Nghiên cứu vũ khí.
Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp, ông đã về nước cùng với Người, được giao chức Cục trưởng Cục Quân giới. Trong kháng chiến chống Pháp, ông đã sáng chế được các vũ khí súng không giật (SKZ), súng ba-dô-ca,... góp phần quan trọng về quân khí để giết giặc,... Trong hoàn cảnh khắc nghiệt của chiến tranh và tình trạng lạc hậu về mọi mặt, ông đã tận dụng các phương tiện hiện có để góp phần quan trọng cho sự nghiệp giữ nước và dựng nước. Năm 1948 ông được phong hàm Thiếu tướng, năm 1952 được tuyên dương Anh hùng lao động. Trong dịp này Bác Hồ đã khen ngợi: Kĩ sư Nghĩa rất giỏi khoa học máy, nhưng khi thực hành thì không “máy móc”.
(Theo Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam – NXB Giáo dục, 2005, tr:347)
Thông tin 2.
Mùa hè năm 1911, Bác đặt chân lên đất Pháp. Tiếng Pháp là một “trở ngại” trong bước đầu đi tìm đường cứu nước, cứu dân của Bác. Bác hiểu ngay rằng mình phải giao thiệp bằng tiếng Pháp để làm ăn sinh sống, để học tập và hoạt động cách mạng. Nhờ động cơ học tập đúng đắn và mạnh mẽ đó nên Bác đã nhanh chóng tìm ra được nhiều cách học thông minh, sáng tạo. Ngay trên chuyến tàu sang Pháp, Bác đã tranh thủ lúc rảnh rỗi để học đọc và viết tiếng Pháp với hai người lính trẻ được giải ngũ trở về Pháp. Họ cho Bác mượn những quyển sách nho nhỏ bằng tiếng Pháp. Khi đến thành phố Lơ Ha-vơ-rơ, Bác học tiếng với cô Sen. Tóm lại, những người xung quanh dạy Bác học. Muốn biết một vật nào đó tiếng Pháp gọi là gì, Bác chỉ vật ấy rồi hỏi, xong viết vào mảnh giấy, dán vào chỗ hay để ý nhất, để vừa làm việc vừa học được. Có khi viết chữ vào cánh tay. Tối đi làm về, Bác rửa tay rồi lại viết các chữ khác. Học được chữ nào, Bác ghép câu dùng ngay. [...]
Bác làm quen với chủ bút tờ báo “Đời sống thợ thuyền”. Bác ngỏ ý muốn viết bài nhưng ngại vì tiếng Pháp còn kém. Chủ bút bảo: “Điều đó không ngại, có thể nào anh viết thế ấy. Tôi sẽ chữa bài cho anh trước khi đưa in. Anh không cần viết dài, năm sáu dòng cũng được”. Viết xong bài, Bác chép thành hai bản, một bản giữ lại. Lần sung sướng nhất trong đời viết văn, làm báo của Bác là bài đầu tiên được đăng trên tờ “Đời sống thợ thuyền”. Năm ấy là năm 1917. Bác đã so lại xem đúng sai chỗ nào, toà báo sửa cho như thế nào. Sau này, khi thấy đã bớt sai, ông chủ bút lại bảo: “Bây giờ anh viết dài một tí, viết độ bảy tám dòng”. Rồi cứ thế, Bác viết được cả một cột báo, có khi dài hơn. Lúc ấy, người chủ bút (là bạn thân của Bác) lại bảo viết ngắn lại. Rút ngắn cũng khó như kéo dài. Nhờ kiên trì rèn luyện nên Bác đã thành công.
(Theo Kể chuyện Bác Hồ, Tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam, H., 2014, tr. 221-222)
Câu hỏi:
a) Em hãy cho biết sự cần cù, sáng tạo trong lao động được thể hiện như thế nào trong từng thông tin trên.
b) Em hãy kể thêm những biểu hiện khác của sự cần cù, sáng tạo trong lao động.
2. Ý nghĩa của cần cù, sáng tạo trong lao động
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
ĐẶNG VĂN NGỮ – NHÀ KHOA HỌC LỚN
Bác sĩ, giáo sư, nhà nghiên cứu Kí sinh trùng học Đặng Văn Ngữ sinh năm 1910 tại Huế (Thừa Thiên – Huế), mất năm 1967 tại chiến trường khu V. Trước Cách mạng tháng Tám, khi đang học ở Đại học Y khoa Hà Nội, ông được cử sang Nhật nghiên cứu thêm ở Viện Vi trùng – Kí sinh trùng tại thủ đô Tô-ky-ô.
Năm 1949, theo tiếng gọi của Tổ quốc và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông về nước tham gia kháng chiến. Trong phòng thí nghiệm đơn sơ bằng tre, nứa, lá giữa núi rừng Việt Bắc (Chiêm Hoá, Tuyên Quang), ông đã nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc kháng sinh, nước lọc pê-ni-xi-lin chế từ giống nấm ông đem từ Nhật về, phục vụ kịp thời cho thương, bệnh binh trên các chiến trường, nhất là trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.
Lúc bấy giờ, do hoàn cảnh hết sức thiếu thốn, "cơm không đủ no, áo không đủ mặc"
nên bệnh tật có điều kiện phát sinh. Mặt khác, trong chiến đấu, bộ đội ta bị thương vong không ít. Vì vậy, thuốc men dành cho điều trị, đặc biệt là các loại thuốc kháng sinh hết sức cần thiết nhưng cũng đặc biệt khan hiếm. Trong bối cảnh đó, việc sản xuất được "nước lọc pê-ni-xi-lin” của ông có ý nghĩa đặc biệt lớn. Chính những liều thuốc pê-ni-xi-lin này của ông sau đó đã có mặt khắp các chiến trường giúp làm lành vết thương của chiến sĩ và đồng bảo ta, góp phần đắc lực cho công cuộc kháng chiến chống Pháp đi đến thắng lợi.
(Theo Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam – NXB Giáo dục, 2005, in 356, 357)
a) Em hãy cho biết những việc làm nào của Giáo sư Đặng Văn Ngữ thể hiện sự cần cù, sáng tạo. Những việc làm đó mang lại kết quả gì?
b) Theo em, cần cù, sáng tạo trong lao động có ý nghĩa như thế nào?
3. Thực hiện lao động cần cù, sáng tạo.
Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi
Trường hợp 1. An có thành tích học tập tốt. Khi giải quyết những bài tập, những vấn đề giáo viên đặt ra, An luôn đặt câu hỏi “tại sao?”, “làm thế nào?” và trao đổi cùng thầy cô, bạn bè hoặc tìm thêm thông tin từ sách, báo, tạp chí, Internet,... để tìm cách giải quyết.
Trường hợp 2. Cuối tuần, thấy bố dọn dẹp, sắp xếp các chậu cây cảnh, Minh liền lấy mấy chai nhựa không dùng nữa trong bếp để làm những chậu hoa nhỏ, xinh xắn trang trí trong sân vườn.
a) Theo em, bạn An đã thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong học tập như thể nào?
b) Em hãy cho biết, bạn Minh đã thể hiện sự sáng tạo trong lao động như thế nào. Hãy kể thêm những cách sáng tạo trong lao động khác mà em biết.
LUYỆN TẬP
CH1: Trong những việc làm dưới đây, việc làm nào thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong học tập, lao động? Vì sao?
A. Làm đề cương ôn tập các môn học bằng sơ đồ tư duy.
B. Vẽ tự do trên tường đường phố.
C. Lập bảng kế hoạch thực hiện việc nhà trong một tháng.
D. Học tiếng Anh qua các bài hát.
E. Trao đổi kinh nghiệm học tập với các bạn trong lớp.
G. Tìm nhiều cách khác nhau để giải quyết một vấn đề giáo viên đưa ra.
H. Sử dụng túi vải thay túi ni-lông khi đi mua hàng.
CH2: Trong giờ làm việc nhóm, bạn A nói riêng với bạn B: “Nhóm mình có bạn H học giỏi nên chúng mình không cần suy nghĩ hay làm gì đâu, vì đã có bạn H làm hết rồi".
a) Theo em, lời nói của bạn A như vậy có đúng không? Vì sao?
b) Nếu em là bạn B, em sẽ nói gì với A?
CH3: Thấy khách đến cửa hàng bánh của mình ngày càng giảm, anh T đã nghĩ ra nhiều cách để thu hút khách như: bổ sung thêm nhiều vị mới, thiết kế lại nhãn dán, giảm giá, tích điểm đổi quà,...
Em nhận xét thế nào về việc làm của anh T? Hãy kể thêm những việc làm thể hiện sự sáng tạo trong lao động mà em biết.
CH4: Ca dao Việt Nam có câu:
“Đời người có một gang tay
Ai hay ngủ ngày còn được nửa gang”.
Em hãy cùng bạn thảo luận và chia sẻ về ý nghĩa của câu ca dao trên.
VẬN DỤNG
CH1: Em hãy sưu tầm những bài báo, hình ảnh, tư liệu về những tấm gương cần cù, sáng tạo trong lao động để xây dựng thành tập san trưng bày tại lớp.
CH2: Em hãy chia sẻ một việc làm thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động của em với bạn bè, thầy cô trong lớp.
PHẦN II: LỜI GIẢI
MỞ ĐẦU
Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, cần cù, sáng tạo trong lao động là yếu tố làm tăng năng suất, năng lực cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển. Nếu không lao động cần cù, sáng tạo, mỗi người và xã hội sẽ bị chậm bước tiến so với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của thời đại.
Em hãy tìm những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về sự cần cù, sáng tạo trong lao động.
Một số câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ có thể nói về sự cần cù, sáng tạo trong lao động bao gồm: "Có công mài sắt, có ngày nên kim," "Chăm chỉ gặt hái, lười biếng thì không," "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây," và "Lúa tốt nhờ nước, người tốt nhờ công." Những câu này đều nhấn mạnh sự cần cù, chăm chỉ trong công việc và việc sáng tạo, cải tiến để đạt được thành quả tốt đẹp.
KHÁM PHÁ
1. Khái niệm và biểu hiện của cần cù, sáng tạo trong lao động
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Thông tin 1:
TRẦN ĐẠI NGHĨA – NHÀ CHẾ TẠO VŨ KHÍ TÀI NĂNG (1913 – 1997)
Trần Đại Nghĩa, một trong những nhà khoa học nổi bật trong lĩnh vực chế tạo vũ khí, đã thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động qua việc không ngừng nghiên cứu và sáng chế các loại vũ khí phục vụ cho chiến tranh, đặc biệt là trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Dù trong hoàn cảnh khó khăn và thiếu thốn, ông vẫn tận dụng tối đa những phương tiện có sẵn để sáng chế ra các loại vũ khí mới như súng không giật, súng ba-dô-ca. Điều này cho thấy ông đã thể hiện sự sáng tạo trong lao động khi không bị bó hẹp trong những hạn chế về vật chất mà vẫn có thể tạo ra sản phẩm có giá trị.
Thông tin 2:
Bác Hồ và sự sáng tạo trong học tập
Bác Hồ là một tấm gương sáng về sự cần cù và sáng tạo trong lao động, đặc biệt là trong học tập. Mặc dù gặp phải khó khăn về ngôn ngữ khi mới đến Pháp, Bác đã thể hiện sự sáng tạo trong việc học tiếng Pháp bằng cách tận dụng mọi cơ hội và thời gian để học. Bác không chỉ học từ sách vở mà còn học qua những người xung quanh, sử dụng các phương pháp học khác nhau như dán từ vựng lên các vật dụng hàng ngày để nhớ và học từ vựng. Sự sáng tạo của Bác đã giúp ông vượt qua rào cản ngôn ngữ và hoàn thành công việc của mình.
Câu hỏi:
a) Em hãy cho biết sự cần cù, sáng tạo trong lao động được thể hiện như thế nào trong từng thông tin trên.
Trong thông tin về Trần Đại Nghĩa, sự cần cù và sáng tạo thể hiện ở việc ông không ngừng tìm cách cải tiến và sáng chế các loại vũ khí trong hoàn cảnh khó khăn, sử dụng những phương tiện hiện có để chế tạo vũ khí phục vụ chiến đấu. Sự sáng tạo của ông không chỉ thể hiện trong công việc chế tạo mà còn trong việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào hoàn cảnh thực tế để đạt được kết quả tốt nhất.
Trong thông tin về Bác Hồ, sự cần cù và sáng tạo thể hiện qua việc Bác đã kiên trì học hỏi tiếng Pháp trong mọi hoàn cảnh, không để bất kỳ khó khăn nào ngăn cản mình. Bác đã sáng tạo ra nhiều phương pháp học tập hiệu quả, giúp bản thân không chỉ vượt qua được trở ngại ngôn ngữ mà còn có thể sử dụng tiếng Pháp trong các hoạt động cách mạng.
b) Em hãy kể thêm những biểu hiện khác của sự cần cù, sáng tạo trong lao động.
Ngoài các biểu hiện trong các câu chuyện trên, sự cần cù, sáng tạo trong lao động còn có thể thấy qua việc tìm kiếm những giải pháp sáng tạo để giải quyết vấn đề, cải tiến quy trình làm việc, ứng dụng công nghệ mới để tăng năng suất lao động, tiết kiệm thời gian và chi phí. Người lao động cần cù và sáng tạo sẽ không ngừng học hỏi, cải tiến kỹ năng của mình, tìm kiếm những phương pháp mới để làm việc hiệu quả hơn và đạt được kết quả tốt nhất.
2. Ý nghĩa của cần cù, sáng tạo trong lao động
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
ĐẶNG VĂN NGỮ – NHÀ KHOA HỌC LỚN
Giáo sư Đặng Văn Ngữ là một trong những nhà khoa học lớn của Việt Nam. Ông đã thể hiện sự cần cù và sáng tạo trong lao động qua việc nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc kháng sinh "nước lọc pê-ni-xi-lin" trong điều kiện thiếu thốn. Dù phòng thí nghiệm của ông chỉ là một căn phòng đơn sơ với tre, nứa, lá giữa núi rừng Việt Bắc, ông vẫn kiên trì nghiên cứu và sản xuất thuốc kháng sinh phục vụ kịp thời cho các chiến sĩ trong kháng chiến chống Pháp. Việc sản xuất thuốc kháng sinh này có ý nghĩa đặc biệt lớn đối với sức khỏe của các chiến sĩ và đóng góp vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến.
Câu hỏi:
a) Em hãy cho biết những việc làm nào của Giáo sư Đặng Văn Ngữ thể hiện sự cần cù, sáng tạo. Những việc làm đó mang lại kết quả gì?
Những việc làm của Giáo sư Đặng Văn Ngữ thể hiện sự cần cù và sáng tạo qua việc ông nghiên cứu và sản xuất thuốc kháng sinh trong hoàn cảnh hết sức khó khăn. Mặc dù thiếu thốn vật chất, ông đã không từ bỏ mà tìm mọi cách để sản xuất thuốc phục vụ chiến tranh. Kết quả của công việc này là ông đã cung cấp được thuốc kháng sinh giúp chữa trị vết thương cho các chiến sĩ, góp phần quan trọng vào sự thành công của cuộc kháng chiến chống Pháp, đặc biệt trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
b) Theo em, cần cù, sáng tạo trong lao động có ý nghĩa như thế nào?
Cần cù và sáng tạo trong lao động có ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao hiệu quả công việc, giúp con người vượt qua khó khăn và đạt được kết quả tốt hơn. Khi người lao động không ngừng nỗ lực và sáng tạo, họ sẽ phát hiện ra những cách làm việc mới hiệu quả hơn, từ đó góp phần vào sự phát triển của cá nhân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Cần cù và sáng tạo trong lao động cũng giúp mỗi người hoàn thiện bản thân, phát triển kỹ năng và năng lực của mình.
3. Thực hiện lao động cần cù, sáng tạo.
Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi
Trường hợp 1: An có thành tích học tập tốt. Khi giải quyết những bài tập, những vấn đề giáo viên đặt ra, An luôn đặt câu hỏi “tại sao?”, “làm thế nào?” và trao đổi cùng thầy cô, bạn bè hoặc tìm thêm thông tin từ sách, báo, tạp chí, Internet,... để tìm cách giải quyết.
Trường hợp 2: Cuối tuần, thấy bố dọn dẹp, sắp xếp các chậu cây cảnh, Minh liền lấy mấy chai nhựa không dùng nữa trong bếp để làm những chậu hoa nhỏ, xinh xắn trang trí trong sân vườn.
a) Theo em, bạn An đã thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong học tập như thế nào?
Bạn An thể hiện sự cần cù và sáng tạo trong học tập qua việc không ngừng tìm tòi, đặt câu hỏi và trao đổi với thầy cô, bạn bè để tìm ra cách giải quyết vấn đề. An luôn chủ động trong học tập và sử dụng nhiều nguồn tài liệu để giải quyết bài tập, điều này thể hiện sự chăm chỉ và khả năng sáng tạo trong cách tiếp cận vấn đề.
b) Em hãy cho biết, bạn Minh đã thể hiện sự sáng tạo trong lao động như thế nào. Hãy kể thêm những cách sáng tạo trong lao động khác mà em biết.
Bạn Minh thể hiện sự sáng tạo trong lao động qua việc tái chế các chai nhựa không sử dụng thành những chậu hoa nhỏ, xinh xắn, làm đẹp sân vườn. Đây là một ví dụ rõ ràng về việc sử dụng vật liệu bỏ đi để tạo ra sản phẩm mới có ích. Các cách sáng tạo trong lao động khác có thể là việc sử dụng vật liệu tái chế để làm đồ thủ công, sáng tạo trong việc tổ chức công việc để tiết kiệm thời gian, hoặc cải tiến quy trình làm việc để đạt hiệu quả cao hơn.
LUYỆN TẬP
CH1: Trong những việc làm dưới đây, việc làm nào thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong học tập, lao động? Vì sao?
A. Làm đề cương ôn tập các môn học bằng sơ đồ tư duy.
B. Vẽ tự do trên tường đường phố.
C. Lập bảng kế hoạch thực hiện việc nhà trong một tháng.
D. Học tiếng Anh qua các bài hát.
E. Trao đổi kinh nghiệm học tập với các bạn trong lớp.
G. Tìm nhiều cách khác nhau để giải quyết một vấn đề giáo viên đưa ra.
H. Sử dụng túi vải thay túi ni-lông khi đi mua hàng.
CH2: Trong giờ làm việc nhóm, bạn A nói riêng với bạn B: “Nhóm mình có bạn H học giỏi nên chúng mình không cần suy nghĩ hay làm gì đâu, vì đã có bạn H làm hết rồi".
a) Theo em, lời nói của bạn A như vậy có đúng không? Vì sao?
Lời nói của bạn A là không đúng vì nó thể hiện sự ỷ lại, thiếu trách nhiệm và thiếu sự chủ động trong công việc nhóm. Mỗi thành viên trong nhóm đều có vai trò và trách nhiệm riêng, không thể chỉ dựa vào một người mà bỏ qua sự đóng góp của các thành viên khác.
b) Nếu em là bạn B, em sẽ nói gì với A?
Nếu em là bạn B, em sẽ giải thích cho A hiểu rằng mỗi thành viên trong nhóm đều có vai trò quan trọng và cần có sự đóng góp của tất cả mọi người để hoàn thành tốt công việc. Sự ỷ lại vào một người không phải là cách làm việc nhóm hiệu quả.
CH3: Thấy khách đến cửa hàng bánh của mình ngày càng giảm, anh T đã nghĩ ra nhiều cách để thu hút khách như: bổ sung thêm nhiều vị mới, thiết kế lại nhãn dán, giảm giá, tích điểm đổi quà,...
Em nhận xét thế nào về việc làm của anh T? Hãy kể thêm những việc làm thể hiện sự sáng tạo trong lao động mà em biết.
Việc làm của anh T rất sáng tạo, anh đã tìm cách thay đổi để thu hút khách hàng trở lại cửa hàng. Việc thiết kế lại nhãn dán, bổ sung các vị mới, hay áp dụng chương trình giảm giá và tích điểm đổi quà là những cách làm sáng tạo giúp nâng cao trải nghiệm khách hàng và thúc đẩy doanh thu. Những việc làm sáng tạo trong lao động khác có thể là cải tiến quy trình sản xuất, sử dụng công nghệ mới trong công việc hoặc thiết kế các sản phẩm mới lạ để thu hút người tiêu dùng.
CH4: Ca dao Việt Nam có câu:
"Đời người có một gang tay
Ai hay ngủ ngày còn được nửa gang".
Em hãy cùng bạn thảo luận và chia sẻ về ý nghĩa của câu ca dao trên.
Câu ca dao này nói về sự hữu hạn của đời người, khuyên chúng ta nên quý trọng thời gian và không nên lãng phí. Những người lười biếng, không biết tận dụng thời gian sẽ đánh mất đi nhiều cơ hội trong cuộc sống. Câu ca dao này nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của lao động, sự chăm chỉ và cần cù để đạt được thành công trong cuộc sống.
VẬN DỤNG
CH1:
CH2:
Chăm chỉ làm bài tập về nhà và học bài trước khi đến lớp; Khi gặp bài khó sẽ không nản mà tìm cách làm bài; Giúp đỡ bố mẹ công việc nhà; Công việc nhóm hoặc lớp thì luôn chủ động làm; Không nhờ vả người khác quá mức; Luôn đi học đúng giờ.
