Vùng Đồng bằng sông Hồng có lịch sử khai thác lãnh thổ lâu đời, có vai trò quan trọng đối với cả nước. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, dân cư và nguồn lao động có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển kinh tế – xã hội của vùng? Các ngành kinh tế của vùng phát triển và phân bố ra sao?
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ
CH: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục 1, hãy trình bày đặc điểm vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Hồng.
2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
CH: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục a, hãy phân tích thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
CH: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục b, hãy phân tích vấn đề phát triển kinh tế biển ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
3. DÂN CƯ, XÃ HỘI
CH: Dựa vào thông tin mục a, hãy
- Phân tích đặc điểm dân cư vùng Đồng bằng sông Hồng.
- Nêu ảnh hưởng của dân cư đến sự phát triển kinh tế – xã hội ở vùng.
CH: Dựa vào thông tin mục b, hãy:
- Phân tích đặc điểm nguồn lao động ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
- Nêu ảnh hưởng của nguồn lao động đến sự phát triển kinh tế – xã hội ở vùng.
CH: Dựa vào thông tin mục c, hãy phân tích vấn đề đô thị hoá ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
4. VỊ THẾ CỦA THỦ ĐÔ HÀ NỘI
CH: Dựa vào thông tin mục 4 và hiểu biết của bản thân, hãy phân tích vị thế của Thủ đô Hà Nội.
5. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ KINH TẾ
CH: Dựa vào thông tin mục a và hình 12.3, hãy:
- Trình bày sự phát triển và phân bố ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
- Cho biết tại sao diện tích lúa ở Đồng bằng sông Hồng có xu hướng giảm.
CH: Dựa vào thông tin mục b và hình 12.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
CH: Dựa vào thông tin mục c và hình 12.3, hãy:
- Nêu tên một số tuyến đường giao thông, cảng hàng không, cảng biển, điểm du lịch ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
- Trình bày sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
CH1: Tại sao Đồng bằng sông Hồng dân cư tập trung đông nhất cả nước?
CH2: Dựa vào hình 12.3, hãy hoàn thành bảng theo mẫu sau vào vở.
CÁC TRUNG TÂM CÔNG NGHIỆP VÀ MỘT SỐ NGÀNH CÔNG NGHIỆP Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Tên trung tâm công nghiệp
Một số ngành công nghiệp
CH: Lựa chọn và hoàn thành một trong hai nhiệm vụ:
1. Sưu tầm tư liệu để tìm hiểu thêm về Thủ đô Hà Nội.
2. Tìm hiểu tư liệu và giới thiệu về một số điểm du lịch ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Phần II. Trả lời câu hỏi
MỞ ĐẦU
Vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) là trung tâm kinh tế - văn hóa - xã hội quan trọng của cả nước. Đây là vùng có lịch sử khai thác lâu đời, với nhiều điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, dân cư và nguồn lao động thuận lợi cho phát triển kinh tế. Các ngành nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ của vùng đều phát triển mạnh, góp phần nâng cao vị thế của ĐBSH trong cả nước.
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ
Câu hỏi: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục 1, hãy trình bày đặc điểm vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Hồng.
Đồng bằng sông Hồng nằm ở phía Bắc Việt Nam, giáp vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Biển Đông. Vùng bao gồm 11 tỉnh, thành phố, trong đó nổi bật là Hà Nội và Hải Phòng. Vị trí địa lý trung tâm giúp ĐBSH dễ dàng giao lưu kinh tế, văn hóa với các vùng khác và quốc tế.
2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Câu hỏi: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục a, hãy phân tích thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Nông nghiệp: ĐBSH có đất phù sa màu mỡ từ hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình, thuận lợi cho trồng lúa, rau màu và cây công nghiệp ngắn ngày. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, lượng mưa lớn cũng hỗ trợ phát triển nông nghiệp.
Lâm nghiệp: Diện tích rừng không lớn, chủ yếu là rừng phòng hộ ven biển, có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường sinh thái.
Thủy sản: Vùng có nguồn lợi thủy sản nước ngọt từ hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình, cùng nguồn thủy sản ven biển dồi dào, phù hợp nuôi trồng và khai thác.
Câu hỏi: Dựa vào hình 12.1 và thông tin mục b, hãy phân tích vấn đề phát triển kinh tế biển ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Kinh tế biển đóng vai trò quan trọng với các hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản, giao thông cảng biển và du lịch ven biển. Hải Phòng là cảng biển lớn nhất phía Bắc, hỗ trợ vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu. Khu vực ven biển Thái Bình và Nam Định có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời.
3. DÂN CƯ, XÃ HỘI
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục a, hãy phân tích đặc điểm dân cư vùng Đồng bằng sông Hồng.
Dân cư ĐBSH tập trung đông nhất cả nước, với mật độ dân số cao. Đây là vùng có truyền thống định cư lâu đời, nơi tập trung nhiều làng nghề và khu đô thị lớn.
Câu hỏi: Nêu ảnh hưởng của dân cư đến sự phát triển kinh tế – xã hội ở vùng.
Dân cư đông tạo nguồn lao động dồi dào, thuận lợi cho phát triển công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên, dân số đông cũng gây áp lực lên tài nguyên và môi trường.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục b, hãy phân tích đặc điểm nguồn lao động ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Nguồn lao động có trình độ tay nghề cao, nhiều kinh nghiệm trong các ngành truyền thống như dệt, may, chế biến thực phẩm. Đây là lợi thế lớn cho các ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp nhẹ.
Câu hỏi: Nêu ảnh hưởng của nguồn lao động đến sự phát triển kinh tế – xã hội ở vùng.
Nguồn lao động chất lượng giúp tăng năng suất lao động, thu hút đầu tư nước ngoài vào các khu công nghiệp.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục c, hãy phân tích vấn đề đô thị hóa ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
ĐBSH là vùng đô thị hóa nhanh, với các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định. Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa gây ra nhiều vấn đề như quá tải hạ tầng, ô nhiễm môi trường và chênh lệch phát triển giữa đô thị và nông thôn.
4. VỊ THẾ CỦA THỦ ĐÔ HÀ NỘI
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 4 và hiểu biết của bản thân, hãy phân tích vị thế của Thủ đô Hà Nội.
Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật của cả nước. Vị trí gần các tuyến giao thông huyết mạch giúp Hà Nội kết nối với các vùng khác. Đây là trung tâm hành chính quốc gia, nơi đặt trụ sở của các cơ quan chính phủ và tổ chức quốc tế.
5. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ KINH TẾ
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục a và hình 12.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Nông nghiệp: Tập trung sản xuất lúa gạo ở các tỉnh như Thái Bình, Nam Định.
Lâm nghiệp: Rừng phòng hộ ven biển tập trung ở Thái Bình và Hải Phòng.
Thủy sản: Nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh tại ven biển Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng.
Câu hỏi: Cho biết tại sao diện tích lúa ở Đồng bằng sông Hồng có xu hướng giảm.
Diện tích lúa giảm do chuyển đổi mục đích sử dụng đất sang công nghiệp, đô thị hóa và phát triển các loại cây trồng khác có giá trị kinh tế cao.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục b và hình 12.3, hãy trình bày sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Ngành công nghiệp tập trung tại các khu công nghiệp lớn ở Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh, với các ngành như điện tử, chế biến thực phẩm, sản xuất vật liệu xây dựng.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục c và hình 12.3, hãy:
Nêu tên một số tuyến đường giao thông, cảng hàng không, cảng biển, điểm du lịch ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Tuyến đường giao thông: Quốc lộ 1A, đường sắt Bắc – Nam.
Cảng hàng không: Nội Bài (Hà Nội).
Cảng biển: Hải Phòng.
Điểm du lịch: Vịnh Hạ Long, Chùa Hương.
Trình bày sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ ở vùng Đồng bằng sông Hồng. Ngành dịch vụ phát triển mạnh ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, tập trung vào thương mại, du lịch, tài chính, ngân hàng.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
Câu hỏi 1: Tại sao Đồng bằng sông Hồng dân cư tập trung đông nhất cả nước?
ĐBSH có đất đai màu mỡ, khí hậu thuận lợi, lịch sử định cư lâu đời, phát triển kinh tế sớm.
Câu hỏi 2: Dựa vào hình 12.3, hãy hoàn thành bảng các trung tâm công nghiệp và một số ngành công nghiệp ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
Tên trung tâm công nghiệp
Một số ngành công nghiệp
Hà Nội
Điện tử, cơ khí, chế biến thực phẩm
Hải Phòng
Đóng tàu, sản xuất vật liệu xây dựng
Bắc Ninh
Điện tử, công nghệ cao
Câu hỏi thêm: Sưu tầm tư liệu để tìm hiểu về Thủ đô Hà Nội hoặc một điểm du lịch nổi tiếng ở Đồng bằng sông Hồng.
