Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ (Trung du và miền núi phía Bắc) là vùng lãnh thổ rộng lớn phía bắc nước ta, có nhiều thế mạnh về vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên để phát triển các ngành kinh tế. Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển kinh tế – xã hội của vùng? Các ngành kinh tế trong vùng phát triển và phân bố ra sao?
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ
CH: Dựa vào thông tin mục 1 và hình 11.1, hãy xác định trên bản đồ vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
CH: Dựa vào thông tin mục a và hình 11.1, hãy trình bày đặc điểm phân hoá thiên nhiên giữa Đông Bắc và Tây Bắc.
CH: Dựa vào thông tin mục 2 và hình 11.1, hãy nêu thế mạnh để phát triển công nghiệp, lâm nghiệp, nông nghiệp, thuỷ sản và du lịch của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
3. DÂN CƯ, XÃ HỘI
CH: Dựa vào thông tin mục a, hãy nhận xét đặc điểm nổi bật về thành phần dân tộc ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
CH: Dựa vào thông tin mục b, hãy nhận xét đặc điểm phân bố dân cư ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
CH: Dựa vào thông tin mục c và bảng 11.2, hãy nhận xét về chất lượng cuộc sống dân cư vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
4. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ KINH TẾ
CH: Dựa vào thông tin mục a và hình 11.2, hãy trình bày sự phát triển và phân bố của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
CH: Dựa vào thông tin mục b và hình 11.2, hãy:
- Trình bày sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ
- Kể tên một số trung tâm công nghiệp và tên ngành công nghiệp của các trung tâm đó ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
CH: Dựa vào thông tin mục c và hình 11.2, hãy:
- Trình bày sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ
- Kể tên một số điểm du lịch nổi tiếng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
CH: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các thế mạnh về tự nhiên để phát triển kinh tế - xã hội của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
CH: Tìm hiểu và giới thiệu với bạn về một địa điểm du lịch nổi tiếng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Phần II. Trả lời câu hỏi
MỞ ĐẦU
Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là vùng lãnh thổ rộng lớn ở phía Bắc Việt Nam, chiếm khoảng 30% diện tích cả nước. Vùng này có điều kiện tự nhiên đa dạng, phong phú với địa hình núi cao, trung du và khí hậu phân hóa rõ rệt. Đây là nơi có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp khai thác, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và du lịch. Tuy nhiên, sự phát triển của vùng còn gặp nhiều khó khăn do địa hình phức tạp và điều kiện kinh tế - xã hội chưa đồng đều.
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 1 và hình 11.1, hãy xác định trên bản đồ vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Trung du và miền núi Bắc Bộ nằm ở phía Bắc nước ta, tiếp giáp với Trung Quốc ở phía Bắc, Lào ở phía Tây, Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ ở phía Nam. Vùng bao gồm hai tiểu vùng:
Đông Bắc: Gồm các tỉnh như Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thái Nguyên.
Tây Bắc: Gồm các tỉnh như Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình.
Vị trí địa lý này tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là giao lưu kinh tế với Trung Quốc và các vùng khác trong nước.
2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục a và hình 11.1, hãy trình bày đặc điểm phân hóa thiên nhiên giữa Đông Bắc và Tây Bắc.
Đông Bắc: Địa hình chủ yếu là đồi núi thấp, khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm với mùa đông lạnh. Vùng có nhiều núi đá vôi, rừng nhiệt đới và hệ sinh thái đa dạng.
Tây Bắc: Địa hình núi cao, hiểm trở với nhiều đỉnh núi trên 2.000m như Fansipan. Khí hậu cận nhiệt đới và ôn đới ở các vùng cao, thích hợp cho cây trồng như chè, mận, đào.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 2 và hình 11.1, hãy nêu thế mạnh để phát triển công nghiệp, lâm nghiệp, nông nghiệp, thủy sản và du lịch của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Công nghiệp: Tài nguyên khoáng sản phong phú như than, sắt, thiếc, kẽm, đồng, apatit là nguồn nguyên liệu quan trọng cho các ngành công nghiệp khai thác, luyện kim, hóa chất.
Lâm nghiệp: Vùng có diện tích rừng lớn nhất cả nước, cung cấp gỗ, lâm sản và bảo vệ môi trường sinh thái.
Nông nghiệp: Đất đai màu mỡ, khí hậu đa dạng, thuận lợi cho trồng cây công nghiệp, cây ăn quả như chè, quế, hồi, cam, mận.
Thủy sản: Sông Đà, sông Lô, hồ Thác Bà, hồ Hòa Bình thuận lợi cho nuôi trồng và khai thác thủy sản nước ngọt.
Du lịch: Các danh lam thắng cảnh nổi tiếng như thác Bản Giốc, hồ Ba Bể, Sapa và các lễ hội truyền thống độc đáo của các dân tộc.
3. DÂN CƯ, XÃ HỘI
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục a, hãy nhận xét đặc điểm nổi bật về thành phần dân tộc ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Vùng là nơi cư trú của hơn 30 dân tộc, trong đó các dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Thái, Dao, Mông chiếm phần lớn. Mỗi dân tộc có nét văn hóa đặc sắc riêng, tạo nên sự đa dạng văn hóa phong phú.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục b, hãy nhận xét đặc điểm phân bố dân cư ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Dân cư tập trung ở các thung lũng, ven sông, vùng trung du và các khu vực có đất đai màu mỡ. Các vùng núi cao, địa hình hiểm trở có mật độ dân số thấp.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục c và bảng 11.2, hãy nhận xét về chất lượng cuộc sống dân cư vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Chất lượng cuộc sống ở vùng này còn thấp so với mặt bằng chung cả nước. Thu nhập bình quân đầu người thấp, điều kiện giáo dục, y tế còn hạn chế. Tuy nhiên, với sự đầu tư của Nhà nước, chất lượng cuộc sống đang dần được cải thiện.
4. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ KINH TẾ
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục a và hình 11.2, hãy trình bày sự phát triển và phân bố của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Nông nghiệp: Phát triển cây công nghiệp dài ngày (chè, quế, hồi), cây ăn quả (mận, cam).
Lâm nghiệp: Khai thác và trồng rừng tập trung ở các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Quảng Ninh.
Thủy sản: Phát triển nuôi cá lồng bè trên các hồ lớn như hồ Hòa Bình, hồ Thác Bà.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục b và hình 11.2, hãy:
Trình bày sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ. Công nghiệp khai thác khoáng sản như than (Quảng Ninh), apatit (Lào Cai) phát triển mạnh.
Kể tên một số trung tâm công nghiệp và tên ngành công nghiệp của các trung tâm đó.
Quảng Ninh: Khai thác than.
Thái Nguyên: Luyện kim, sản xuất thép.
Lào Cai: Hóa chất, khai thác apatit.
Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục c và hình 11.2, hãy:
Trình bày sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ. Dịch vụ du lịch phát triển mạnh, tập trung tại các điểm du lịch nổi tiếng và trung tâm kinh tế như Lào Cai, Hòa Bình.
Kể tên một số điểm du lịch nổi tiếng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Sapa (Lào Cai).
Hồ Ba Bể (Bắc Kạn).
Thác Bản Giốc (Cao Bằng).
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
Câu hỏi: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các thế mạnh về tự nhiên để phát triển kinh tế - xã hội của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Sơ đồ tư duy cần bao gồm:
Tài nguyên khoáng sản.
Đất đai, khí hậu.
Tài nguyên nước và thủy sản.
Tài nguyên rừng.
Tiềm năng du lịch.
Câu hỏi: Tìm hiểu và giới thiệu với bạn về một địa điểm du lịch nổi tiếng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Ví dụ: Sapa (Lào Cai) Sapa nổi tiếng với khí hậu mát mẻ, cảnh quan núi non hùng vĩ và nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Du khách có thể tham quan núi Fansipan, thung lũng Mường Hoa, chợ tình Sapa, và trải nghiệm ruộng bậc thang tuyệt đẹp. Sapa là điểm đến lý tưởng cho du lịch nghỉ dưỡng và khám phá.
