BÀI 11. QUÁ TRÌNH NỘI SINH VÀ QUÁ TRÌNH NGOẠI SINH. HIỆN TƯỢNG TẠO NÚI
PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI
1. Quá trình nội sinh và ngoại sinh
CH1. Dựa vào nội dung kiến thức dưới đây, em hãy cho biết:
- Quá trình nội sinh và ngoại sinh khác nhau như thế nào?
- Trong các hình 1, 2, 3, 4 hình nào thể hiện tác động chủ yếu của quá trình nội sinh, hình nào thể hiện tác động chủ yếu của quá trình ngoại sinh?
2. Hiện tượng tạo núi
CH1. Quan sát hình 5 và đọc thông tin trong mục 2, em hãy trình bày quá trình tạo núi.
CH2. Ngoại sinh có vai trò như thế nào trong việc làm biến đổi hình dạng của núi?
LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG
CH1. Em hãy nêu vai trò của quá trình nội sinh và ngoại sinh trong việc hình thành địa hình bề mặt Trái Đất.
CH2. Nêu tác động đồng thời của quá trình nội sinh và quá trình ngoại sinh trong hiện tượng tạo núi.
CH3. Thu thập thông tin, hình ảnh về một số dạng địa hình do gió, nước,.. tạo thành và chia sẻ với các bạn.
PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI
1. Quá trình nội sinh và ngoại sinh
CH1: Dựa vào nội dung kiến thức dưới đây, em hãy cho biết:
Quá trình nội sinh và ngoại sinh khác nhau như thế nào?
Quá trình nội sinh và ngoại sinh là hai loại quá trình địa chất đối lập nhau trong việc tác động đến địa hình bề mặt Trái Đất:
Quá trình nội sinh:
Xảy ra bên trong Trái Đất.
Do năng lượng từ bên trong Trái Đất tạo ra, như sự di chuyển của các địa mảng, hoạt động núi lửa, và động đất.
Có xu hướng làm bề mặt Trái Đất gồ ghề hơn, tạo nên các dãy núi, cao nguyên.
Quá trình ngoại sinh:
Xảy ra trên bề mặt Trái Đất.
Do tác động của các yếu tố bên ngoài như gió, nước, băng, và sinh vật.
Có xu hướng làm mài mòn, san bằng và bồi tụ địa hình, tạo nên đồng bằng, thung lũng.
Trong các hình 1, 2, 3, 4 hình nào thể hiện tác động chủ yếu của quá trình nội sinh, hình nào thể hiện tác động chủ yếu của quá trình ngoại sinh?
Hình thể hiện tác động của quá trình nội sinh: Hình 1, hình 2 (động đất và núi lửa).
Hình thể hiện tác động của quá trình ngoại sinh: Hình 3, hình 4 (xói mòn đất, bồi tụ đồng bằng).
2. Hiện tượng tạo núi
CH1: Quan sát hình 5 và đọc thông tin trong mục 2, em hãy trình bày quá trình tạo núi.
Hiện tượng tạo núi là kết quả của quá trình nội sinh, xảy ra khi các địa mảng xô vào nhau, gây ra lực nén lớn làm bề mặt Trái Đất bị nhô lên, tạo thành các dãy núi. Quá trình này bao gồm:
Chuyển động kiến tạo: Khi các mảng kiến tạo xô vào nhau tại các ranh giới hội tụ.
Lực nén: Tạo ra các nếp uốn và nếp đứt gãy.
Nâng lên: Bề mặt Trái Đất bị nâng lên, tạo thành các dãy núi.
Ví dụ: Dãy Himalaya hình thành do mảng Ấn Độ - Úc và mảng Á - Âu xô vào nhau.
CH2: Ngoại sinh có vai trò như thế nào trong việc làm biến đổi hình dạng của núi?
Ngoại sinh có vai trò quan trọng trong việc mài mòn và biến đổi hình dạng của núi qua thời gian:
Xói mòn: Gió, nước, băng làm mài mòn đỉnh núi và các sườn núi, tạo ra các thung lũng, khe núi.
Bồi tụ: Vật liệu xói mòn từ núi được tích tụ tại chân núi hoặc các khu vực thấp hơn.
Sinh vật: Cây cối, rễ cây giúp phá vỡ đá núi, tăng tốc độ xói mòn.
Kết quả là các dãy núi trẻ thường cao và sắc nhọn, trong khi các dãy núi già thường thấp và bị mài mòn nhiều.
LUYỆN TẬP - VẬN DỤNG
CH1: Em hãy nêu vai trò của quá trình nội sinh và ngoại sinh trong việc hình thành địa hình bề mặt Trái Đất.
Quá trình nội sinh: Tạo ra các địa hình mới như núi, cao nguyên, thung lũng do các hoạt động kiến tạo, núi lửa, và động đất. Đây là nguồn gốc chính của địa hình gồ ghề.
Quá trình ngoại sinh: Làm thay đổi, bào mòn, và bồi tụ các địa hình đã có. Quá trình này giúp san bằng địa hình và tạo nên các đồng bằng, vùng đất thấp.
Cả hai quá trình cùng nhau tạo nên sự đa dạng địa hình trên bề mặt Trái Đất.
CH2: Nêu tác động đồng thời của quá trình nội sinh và quá trình ngoại sinh trong hiện tượng tạo núi.
Hiện tượng tạo núi là sự kết hợp của cả quá trình nội sinh và ngoại sinh:
Nội sinh: Tạo ra núi ban đầu do sự xô vào nhau của các mảng kiến tạo, nâng bề mặt Trái Đất lên.
Ngoại sinh: Làm mài mòn, thay đổi hình dạng của núi theo thời gian, tạo ra các thung lũng, sườn dốc, và bồi tụ đất ở chân núi.
Ví dụ: Dãy núi Himalaya là kết quả của nội sinh, nhưng ngoại sinh đang dần mài mòn và tạo ra các thung lũng, con sông lớn trong khu vực.
CH3: Thu thập thông tin, hình ảnh về một số dạng địa hình do gió, nước,.. tạo thành và chia sẻ với các bạn.
Địa hình do gió: Cồn cát ở sa mạc Sahara, sa mạc Lut ở Iran. Gió cuốn các hạt cát mịn tích tụ thành các cồn cát có hình dạng đa dạng.
Địa hình do nước: Đồng bằng sông Cửu Long (do bồi tụ của phù sa từ sông Mê Kông), thung lũng Grand Canyon ở Hoa Kỳ (do nước sông Colorado xói mòn).
Địa hình do băng: Các khe núi hình chữ U ở dãy Alps, Thụy Sĩ, được tạo thành bởi sự bào mòn của các dòng băng chảy qua.
